Η μεταφορά ακαδημαϊκών πιστωτικών μονάδων είναι ένα από τα σημεία αιχμής της διακήρυξης. Ο σύμβουλος της Ενωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων Guy Haug, ο οποίος ήταν από τους βασικούς εισηγητές του συνεδρίου, σε κείμενο αναφοράς για τη συνάντηση της Μπολόνια, περιέγραψε το μοντέλο της ανώτατης εκπαίδευσης που θέλουν να επιβάλουν τα ευρωπαϊκά μονοπώλια (τον εναρμονισμό της με τις αναδιαρθρώσεις στην οικονομία), διευκρινίζοντας ότι η διάρκεια των σπουδών δε θα εκφράζεται πια σε χρόνια, αλλά ως σύνολο πιστωτικών μονάδων, κάτι που μεταφράζεται σε 60 πιστωτικές μονάδες για κάθε ακαδημαϊκό έτος. Συγκεκριμένα, η δομή που προτείνεται αναφέρεται στις εξής κατηγορίες πιστωτικών μονάδων:

α) Πιστωτικές μονάδες που αντιστοιχούν σε 1 ή 2 χρόνια σπουδών προπτυχιακού επιπέδου που οδηγούν σε απόκτηση πιστοποιητικού (πρόκειται για διάσπαση και των προπτυχιακών σπουδών).

β) Πιστωτικές μονάδες που αντιστοιχούν σε όχι λιγότερα από 3 και όχι περισσότερα από τέσσερα χρόνια και οδηγούν σε πτυχίο.

γ) Πιστωτικές μονάδες που αντιστοιχούν σε 5 χρόνια από τα οποία οι 12 μήνες είναι επιπέδου μάστερ και τέλος

δ) πιστωτικές μονάδες κυμαινόμενες (ανάλογα με το αντικείμενο) για διδακτορικό που αντιστοιχούν συνολικά σε 7 με 8 χρόνια σπουδών.

Ο ίδιος ο εισηγητής, ο οποίος ανήκει στους συγγραφείς της διακήρυξης, σημειώνει ότι οι παράγοντες κλειδιά που θα καθορίσουν και τη σημασία των πτυχίων είναι η εισαγωγή νέων προγραμμάτων σπουδών (και όχι αναδιάρθρωση των υπαρχόντων), ένα επίπεδο εγγυημένο (το οποίο θα εκτιμάται στη βάση της γνώσης και των δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν και όχι της διάρκειας των σπουδών), οι πραγματικές δυνατότητες στην αγορά εργασίας και τέλος ο ξεκάθαρος διαχωρισμός μεταξύ προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών.

Οπως προκύπτει, παρά τις διαβεβαιώσεις της ηγεσίας του ελληνικού υπουργείου Παιδείας ότι η Συνθήκη της Μπολόνια δεν είναι δεσμευτική, οι εμπνευστές της ήδη έχουν προδιαγράψει τα βήματα εφαρμογής της. Στην εισήγησή του, ο διευθύνων σύμβουλος των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων επισημαίνει ότι η συνάντηση κορυφής υπουργών Παιδείας στην Πράγα δε θα έχει ως αποτέλεσμα μία νέα διακήρυξη. «Αποφασιστικά βήματα μπορούν να προβλεφτούν με τη μορφή ενός φιλόδοξου, αναλυτικού και λεπτομερούς προγράμματος δράσεων για το επόμενο στάδιο».

Προπαγανδιστική για τη Διακήρυξη της Μπολόνια ήταν και η εισήγηση του προέδρου της Ενωσης Πανεπιστημίων και άλλων Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης της Γερμανίας, καθηγητή κ. Klaus Lendfried, που έκλεινε τον ανταγωνισμό σε όλες τις πτώσεις, θεωρώντας τον ως κινητήρια δύναμη του εκσυγχρονισμού της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Ο καθηγητής είπε ότι ο ανταγωνισμός συμβάλλει στην αύξηση της ποιότητας, στο να αποκτήσουν τα ιδρύματα και τα προγράμματα σπουδών ένα «αναγνωρίσιμο προφίλ» και να γίνουν πιο ελκυστικά σε καθηγητές, ερευνητές και φοιτητές.

Στη Γερμανία τα πανεπιστήμια είναι ελεύθερα να αποφασίσουν αν θα προσαρμόσουν τα προγράμματα στο τρίχρονο μοντέλο σπουδών που προτείνει η Μπολόνια ή αν θα κρατήσουν τις σπουδές που παρέχουν στα μέχρι τώρα επίπεδα. Σύμφωνα με τον K. Lendfried, η πλειοψηφία των πανεπιστημίων, εξαιτίας του ανταγωνισμού, επιλέγουν την προσαρμογή στις επιταγές της Μπολόνια.

«Στόχος της Γερμανίας είναι να διεθνοποιηθεί η ανώτατη εκπαίδευση», είπε ο καθηγητής και χαρακτήρισε αναγκαίο το «συμπλήρωμα διπλώματος», που προτείνει η Μπολόνια να εφαρμοστεί. Από τις δηλώσεις του συνάγεται ότι το λεγόμενο συμπλήρωμα διπλώματος θα είναι μια πιστοποίηση που θα παρέχεται από ένα ευρωπαϊκό κέντρο, μετά από αξιολόγηση των γνώσεων και δεξιοτήτων που έχει μάθει κανείς με τις σπουδές του. Ο Γερμανός εισηγητής είπε χαρακτηριστικά ότι «δε μετράει το δίπλωμα, αλλά το τι έχεις μάθει να κάνεις».

Παράλληλα, παρουσίασε ξεκάθαρα την κυρίαρχη αντίληψη για τη χρηματοδότηση της ανώτατης εκπαίδευσης, λέγοντας: «Ταξιδεύω συχνά σε όλη την Ευρώπη και βλέπω πάρα πολλούς φοιτητές που ξοδεύουν εκατομμύρια για τις διακοπές τους. Αυτά τα λεφτά θα μπορούσαν να τα είχαν ξοδέψει για τη μόρφωσή τους»(!!).

Οι αλλαγές που επιτάσσει η Μπολόνια για τους κύκλους σπουδών έχουν εφαρμοστεί στη Φιλανδία, που πριν καν συνταχθεί η Διακήρυξη, φρόντισε να αντιγράψει το βρετανικό μοντέλο ανώτατης εκπαίδευσης. Την παρουσίαση του συστήματος της Φινλανδίας έκανε στο σεμινάριο η Anita Lehikoinen, σύμβουλος του υπουργείου Παιδείας της χώρας, που παραδέχτηκε ότι κατά την εφαρμογή των αλλαγών που υποβαθμίζουν ουσιαστικά τις πανεπιστημιακές σπουδές υπήρχαν έντονες αντιδράσεις, αλλά φρόντισε να υποβαθμίσει τις αντιδράσεις αυτές.

Προσπαθώντας να ωραιοποιήσει τα πράγματα, είπε ότι «οι στόχοι στα επίπεδα μάστερ και διδακτορικού είναι πολύ υψηλοί, αλλά και το μπάτσελορ είναι ικανοποιητικό, γιατί το να έχεις ένα πανεπιστημιακό πτυχίο είναι καλύτερο από το τίποτα».

Επίσης, για να νομιμοποιήσει τις αλλαγές, πρόσθεσε ότι ενδιαφέρει τη Φινλανδία να γίνουν τα πανεπιστήμιά της πιο ελκυστικά, λέγοντας χαρακτηριστικά «είμαστε η χώρα της εταιρίας ΝΟΚΙΑ. Μπορούμε να προσελκύσουμε φοιτητές στον τομέα της τεχνολογίας και της επικοινωνίας».

Τέλος, αποκάλυψε ότι εξετάζουν τη δυνατότητα λειτουργίας ιδιωτικών πανεπιστημίων (πράγμα που με την παρούσα νομοθεσία δε γίνεται, γιατί όλα τα πανεπιστήμια ανήκουν στο κράτος), λέγοντας ότι «υπάρχουν πανεπιστήμια που θέλουν να πουλήσουν παιδεία στη χώρα μας».

Η Ιταλία αποτελεί χώρα - μοντέλο για τις αλλαγές της Μπολόνια, καθώς έχει προχωρήσει στην εφαρμογή ενός συστήματος πλήρως εξαρτημένου από τις πιστωτικές μονάδες. Υιοθετώντας τους κύκλους σπουδών 3-2-3, τα πανεπιστήμια της Ιταλίας (εκτός της Ιατρικής) είναι υποχρεωμένα μέσα σε 18 μήνες να αναπροσαρμόσουν τα προγράμματα σπουδών τους σε τρία χρόνια προπτυχιακές σπουδές, δυο χρόνια μάστερ και τρία χρόνια για διδακτορικό, όπως εξήγησε με την εισήγησή του ο καθηγητής Lyciano Modica, πρόεδρος της Ενωσης Πρυτάνεων των Ιταλικών Πανεπιστημίων.

Κάθε έτος αντιστοιχεί σε 60 πιστωτικές μονάδες, που σε ένα εντελώς θεωρητικό επίπεδο ισοδυναμούν με 1.500 ώρες εργασίας (διδασκαλίας και μελέτης). Ετσι, με το πρώτο πτυχίο οι απόφοιτοι θα έχουν συγκεντρώσει 180 πιστωτικές μονάδες και με το δεύτερο 300 (εφόσον το δεύτερο πτυχίο τους είναι πάνω στο ίδιο αντικείμενο σπουδών με το πρώτο).

Οι Ιταλοί προχώρησαν σ' αυτό το σύστημα που βασίζεται στη «διαπίστευση», τη διαρκή αξιολόγηση κατ' αρχήν των φοιτητών. Τις πιστωτικές μονάδες τις συγκεντρώνουν οι φοιτητές, περνώντας με επιτυχία τις εξετάσεις τους κι όχι γενικά περνώντας έτη. Στην Ιταλία ήταν έντονο το φαινόμενο των «αιώνιων φοιτητών» κι αυτό το σύστημα προσπαθεί να καταπολεμήσει το συγκεκριμένο φαινόμενο. Ομως το αν θα τα καταφέρει, είναι ένα ζήτημα που θα φανεί στο μέλλον, καθώς τίποτα δεν αποκλείει, τελικά, τα τρία έτη σπουδών του προπτυχιακού κύκλου να γίνονται τέσσερα, πέντε κτλ. από τους φοιτητές που δεν περνούν τις εξετάσεις.

Ο Ιταλός εισηγητής παραδέχτηκε ευθαρσώς ότι με το νέο σύστημα υποβαθμίζεται το επίπεδο των προπτυχιακών σπουδών κι έδειξε να μην τον ενοχλεί καθόλου αυτό, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «με τις αλλαγές επιδιώκουμε το σημείο ισορροπίας να γείρει περισσότερο προς τις επαγγελματικές δεξιότητες παρά προς τη βασική γνώση».

Μάλιστα προκλητική είναι η δήλωσή του Ιταλού πρύτανη στα «ΝΕΑ», που δίνοντας μαθήματα πυγμής στην ελληνική κυβέρνηση - την κάλεσε να είναι πιο αποφασιστική - είπε: «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί όταν η κοινή γνώμη αντιδρά, η ελληνική κυβέρνηση υποχωρεί».