O Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε το 1851 στη Σκιάθο. Τέλειωσε εκεί το Δημοτικό και τις δυο πρώτες τάξεις του Σχολαρχείου και με αρκετές διακοπές, που οφείλονταν σε οικονομικούς κυρίως λόγους. Φοίτησε στο Σχολαρχείο Σκοπέλου, στα Γυμνάσια Χαλκίδας και Πειραιά και στο Βαρβάκειο της Αθήνας, από όπου πήρε το απολυτήριό του (1874). Την ίδια χρονιά γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή, αλλά δεν πήρε ποτέ πτυχίο. Εμαθε μόνος του γαλλικά και αγγλικά και μελέτησε ξένη λογοτεχνία.

Την πρώτη του εμφάνιση ως λογοτέχνης έκανε το 1879, με το ρομαντικό μυθιστόρημα «Η μετανάστις», που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Νεολόγος» της Κωνσταντινούπολης. Στην Αθήνα πρωτοεμφανίστηκε με το ποίημα «Δέησις» στο περιοδικό «Σωτήρ» (1881). Ακολούθησαν τα ιστορικά ρομαντικά μυθιστορήματα «Οι Εμποροι των Εθνών» και «Η γυφτοπούλα». Ο «Χρήστος Μηλιόνης», δημοσιευμένος στο περιοδικό «Εστία», αποτελεί πέρασμα από το ρομαντικό μυθιστόρημα στο ηθογραφικό διήγημα. Το 1887 δημοσίευσε το πρώτο του διήγημα «Το χριστόψωμο». Εκτοτε δημοσιεύτηκαν περί τα 169 μεγαλύτερα ή μικρότερα διηγήματά του σε πολλά περιοδικά και εφημερίδες. Ο Παπαδιαμάντης εργάστηκε κατά καιρούς ως τακτικός συνεργάτης και μεταφραστής (του αποδίδονται μεταφράσεις - και μάλιστα από τις πρώτες - έργων των Ντοστογιέφσκι, Ντιμά, Γκι ντε Μοπασάν, Τουργκένιεφ, Ντοντέ, Χολ Κέιν, Ζ. Ονε, Μπρετ Χαρτ κ.ά.). Πέθανε στη Σκιάθο πάμφτωχος, το 1911 από πνευμονία. Ο Παπαδιαμάντης ποτέ δεν είδε τυπωμένα τα διηγήματά του σε βιβλίο, παρά τις σχετικές προσπάθειες που έγιναν. Σήμερα, ο Παπαδιαμάντης είναι γνωστός κυρίως ως διηγηματογράφος. Η πρώτη περίοδος (1887-1896) περιλαμβάνει και τα εκτενέστερα αφηγήματα «Οι χαλασοχώρηδες» και «Βαρδιάνος στα Σπόρκα», η δεύτερη (1899-1910) τη «Φόνισσα» και τα «Ρόδιν' Ακρογιάλια». Η πρώτη περίοδος είναι ηθογραφικότερη, ενώ η δεύτερη χαρακτηρίζεται από κριτικότερη ρεαλιστική ματιά, που κορυφώνεται στη «Φόνισσα», αλλά και από μια στροφή προς τον αυτοβιογραφικό τύπο διηγήματος, όπου ο «χαμένος» εαυτός ή παράδεισος αναδημιουργούνται μέσω της γραφής (π.χ. «Δαιμόνια στο ρέμα», «Ονειρο στο κύμα», «Η φαρμακολύτρια» κλπ.).

Ο Παπαδιαμάντης κατόρθωσε να συνδυάσει τον εμπειρικό ρεαλισμό με την ποίηση και την καθημερινότητα μιας περιορισμένης ζωής με την αιωνιότητα της φύσης. Ετσι, κατέληξε να συλλάβει με συμβολικό τρόπο τα μόνιμα ανθρώπινα χαρακτηριστικά μέσω ενός ελάχιστου κοινότοπων πράξεων. Αυτός είναι ίσως ο λόγος της μοναδικότητας, της γοητείας και της «διαρκούς» επικαιρότητάς του.