Πριν ακριβώς από 55 χρόνια, στις 3 Απρίλη του 1947, ξεκίνησε η διαδικασία δημιουργίας του στρατοπέδου της Μακρονήσου με την ίδρυση της ΒΧΙ Διεύθυνσης του Γενικού Επιτελείου Στρατού, που αποτέλεσε και τη διοικούσα αρχή του. Επικεφαλής της εν λόγω στρατιωτικής Διευθύνσεως τοποθετήθηκε ο τότε συνταγματάρχης Πυροβολικού Γ. Μπαϊρακτάρης.

Μισό αιώνα μετά την ίδρυσή της, η ΒΧΙ/ΓΕΣ έρχεται και πάλι στο προσκήνιο. Ας δούμε πώς.

Εδώ και μερικά χρόνια το Ιστορικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ, σύντροφοι Μακρονησιώτες και ο «Ριζοσπάστης», σε μια προσπάθεια να φωτίσουν την ιστορία του κατέργου της Μακρονήσου, ξεκίνησαν συστηματική έρευνα και μελέτη γύρω από το θέμα. Στο πλαίσιο αυτό, φυσικά δεν μπορούσαν να αγνοηθούν τα αρχεία του στρατοπέδου που έχει στην κατοχή του το Γενικό Επιτελείο Στρατού.

Το αίτημα να ερευνηθούν τα αρχεία της Μακρονήσου από τους ιστορικούς και τους ερευνητές του Κόμματος τέθηκε από τον Μακρονησιώτη σ. Δ. Γεωργάτο στον ίδιο τον Α. Τσοχατζόπουλο, όταν εκείνος ήταν υπουργός Αμυνας. Η ανταπόκριση του τελευταίου υπήρξε θετική και οι στρατιωτικές υπηρεσίες παρέπεμψαν τους ερευνητές του Κόμματος στα αρχεία της Μακρονήσου που βρίσκονται στην Υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων στο Γουδί. Ταυτόχρονα διαβίβασαν, μέσω του υπουργείου στο ΚΚΕ, κατάλογο με τις σχετικές αρχειακές ενότητες που έχει στη διάθεσή της η εν λόγω Υπηρεσία.

Από την πρώτη ανάγνωση του καταλόγου φάνηκε καθαρά πως τα αρχεία αυτά ήταν ελλιπή. Το σπουδαιότερο δε όλων ήταν ότι απουσίαζε οποιαδήποτε αναφορά σχετικά με τη διοικούσα αρχή του στρατοπέδου, δηλαδή τη ΒΧΙ/ΓΕΣ και το αρχείο της.

Μετά απ' αυτή τη διαπίστωση, με επιστολή που έστειλε στον τότε υπουργό Αμυνας Α. Τσοχατζόπουλο, εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, η ΓΓ Αλ. Παπαρήγα, έθεσε ξανά το θέμα, υπογραμμίζοντας μία προς μία τις ελλείψεις που φαίνονταν ότι είχαν τα αρχεία, τονίζοντας το κενό που υπήρχε σχετικά με τα αρχεία της ΒΧΙ/ΓΕΣ και ζητώντας να δοθούν οι απαραίτητες εξηγήσεις ούτως ώστε να γίνει κατανοητό τι ακριβώς συνέβαινε. Τα αρχεία αυτά συνέχιζαν να είναι απόρρητα και ακριβώς γι' αυτό το λόγο δεν εμφανίζονταν στις καταστάσεις της Υπηρεσίας Στρατιωτικών Αρχείων; Είχαν καταστραφεί; Αγνοείτο η τύχη τους;

Οι στρατιωτικές υπηρεσίες ενημέρωναν και πάλι το Κόμμα μας ότι τα αρχεία της Μακρονήσου που διαθέτουν είναι αυτά που βρίσκονται στην υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων στο Γουδί. Καμία ενημέρωση δεν έδιναν αν υπάρχει άλλο αρχειακό υλικό ούτε πού βρίσκεται το αρχείο της ΒΧΙ/ΓΕΣ. Ολα αυτά έγιναν το καλοκαίρι του 2000.

Ενα ακόμη σημαντικό ζήτημα είναι η ευθεία παραδοχή των στρατιωτικών υπηρεσιών ότι δεν μπορούν να πιστοποιήσουν πως υπήρξε κάποτε η ΒΧΙ Διεύθυνση του ΓΕΣ και ότι αποτέλεσε μάλιστα και τη διοικούσα αρχή του στρατοπέδου της Μακρονήσου!!! Αναλυτικότερα το θέμα αυτό έχει ως εξής:

Η Διεύθυνση της εφημερίδας μας με επιστολή που φέρει την υπογραφή του αρχισυντάκτη Τ. Τσίγκα και ημερομηνία 19/6/2001 απευθύνθηκε στο Γενικό Επιτελείο Στρατού, μέσω του Γραφείου Τύπου του τελευταίου, και επανέφερε το ζήτημα των αρχείων της ΒΧΙ/ΓΕΣ ζητώντας υπεύθυνη ενημέρωση για την τύχη τους. Η έγγραφη απάντηση που μας δόθηκε, με ημερομηνία 23/8/2001, υπογραμμένη από τον εκπρόσωπο Τύπου του ΓΕΣ, αντισυνταγματάρχη Πεζικού Ζαχαριάδη Νικόλαο, αναφέρει: «Η Υπηρεσία εκτιμά ότι, το αρχείο της ΓΕΣ/ΒΧΙ, αν όντως δημιουργήθηκε ποτέ η αναφερόμενη διεύθυνση, γεγονός που δεν προκύπτει από τα επίσημα έγγραφα της Υπηρεσίας, ενδέχεται να καταστράφηκε με το κλείσιμο του Στρατοπέδου χωρίς τις προβλεπόμενες διαδικασίες (πρωτόκολλα καταστροφής, κλπ.)».

Βέβαια, η διεύθυνση του «Ρ» στην επιστολή της είχε πληροφορήσει τις υπηρεσίες του ΓΕΣ ότι η ύπαρξη της ΒΧΙ πιστοποιείται από πλήθος μαρτυριών, μία εκ των οποίων είναι το περιοδικό «ΣΚΑΠΑΝΕΥΣ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΥ» που εξέδιδαν οι αρχές του Στρατοπέδου, όταν αυτό ήταν σε λειτουργία. Συγκεκριμένα στην επιστολή αναφερόταν: «Στο περιοδικό "ΣΚΑΠΑΝΕΥΣ ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΥ", στο τεύχος Μαΐου 1949 (σελ. 28) δημοσιεύεται ημερήσια διαταγή του επικεφαλής του στρατοπέδου συνταγματάρχη πυροβολικού Γ. Μπαϊρακτάρη όπου αναφέρεται πως η ΒΧΙ/ΓΕΣ δημιουργήθηκε στις 3/4/1947, ύστερα από διαταγή του τότε αρχηγού ΓΕΣ στρατηγού Βεντήρη».

Εχουμε πει ήδη αρκετά για τη ΒΧΙ/ΓΕΣ. Προσθέτουμε και τα παρακάτω. Η ΒΧΙ ιδρύθηκε στις 3/4/1947, πριν ακόμη ανοίξει το στρατόπεδο της Μακρονήσου, διοίκησε αυτό το στρατόπεδο σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του, ενώ βάσει του ΟΓ' ψηφίσματος της 9/14 Οκτώβρη του 1949 «Περί μέτρων Εθνικής Αναμορφώσεως» (ΦΕΚ 262) από τις 16/11/1949 μετονομάστηκε σε «Οργανισμό Αναμορφωτηρίου Μακρονήσου» (ΟΑΜ).

Το αρχείο της ΒΧΙ πρέπει λογικά να πέρασε στον ΟΑΜ και θα μπορούσε να το αναζητήσει κανείς στα αρχεία του εν λόγω Οργανισμού. Κάποια αρχεία του ΟΑΜ υπάρχουν στην Υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων. Ομως δεν περιλαμβάνουν ούτε ίχνος στοιχείου που να παραπέμπει στην ουσία των αρχείων της ΒΧΙ και φυσικά δεν αναφέρουν παρά ανώδυνες πληροφορίες για την πραγματική λειτουργία του Οργανισμού. Μήπως λογοκρίθηκε το αρχείο ώστε να μην υπάρξει στη διάθεση των ερευνητών καν ένα στοιχειώδες αρχειακό υλικό που να δικαιολογεί το χαρακτήρα του Οργανισμού, όπως ακριβώς τον περιγράφει το ΟΓ' ψήφισμα;

Ενώ απουσιάζει από τα διαθέσιμα στρατιωτικά αρχεία το αρχείο της Διοίκησης του στρατοπέδου, υπάρχουν και διατίθενται αρχεία των επιμέρους μονάδων, δηλαδή των ταγμάτων (Α' ΕΤΟ, Β' ΕΤΟ, Γ' ΕΤΟ) που συγκροτούσαν το στρατόπεδο, των Στρατιωτικών Φυλακών, αρχεία αναφερόμενα στους πολιτικούς κρατούμενους που κρατούνταν εκεί κ.ο.κ. Πρόκειται όμως για αρχεία που φαίνονται επιμελώς λογοκριμένα, όπου σχεδόν με χειρουργική ακρίβεια έχει αφαιρεθεί κάθε τι που αποκαλύπτει τους πολιτικούς σκοπούς του στρατοπέδου, τη βαρβαρότητα με την οποία λειτούργησε και φυσικά τις ευθύνες προσώπων. Για του λόγου το αληθές θα δώσουμε ορισμένα στοιχεία.

α) Οπως είναι γνωστό όλα τα στρατόπεδα και οι στρατιωτικές μονάδες λειτουργούν με διαταγές και απ' αυτές μπορεί να εξαχθεί ιστορική έρευνα για το στρατόπεδο.

Σε ό,τι αφορά το στρατόπεδο της Μακρονήσου οι διαταγές κάθε άλλο παρά βοηθούν σε μια ουσιαστική ιστορική έρευνα κι αυτό γιατί στα αρχεία έχουν μείνει μόνο οι πιο ανώδυνες. Ετσι, ενώ για παράδειγμα στα αρχεία του Β' ΕΤΟ υπάρχουν σχέδια διαταγών (κοινών, εμπιστευτικών και απορρήτων) στα αρχεία του Α' ΕΤΟ τα σχέδια διαταγών έχουν εξαφανιστεί. Μόνο στα βιβλία που τηρούσαν οι υπηρεσίες έχουν κρατηθεί κάποιες διαταγές - κυρίως οι ημερήσιες για διάφορα θέματα - που δε λένε και πολλά πράγματα. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι στο διάστημα από 25-26 Φλεβάρη ως και 5 Μάρτη του 1948 οι διαταγές σχεδόν εξαφανίζονται από τα αρχεία των ταγμάτων, ιδιαίτερα του Α' ΕΤΟ και του Β' ΕΤΟ, ενώ αυτές που υπάρχουν -όπου και όταν υπάρχουν- δε συγκροτούν την εικόνα λειτουργίας στρατιωτικών μονάδων. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο το οποίο θα μπορούσε να συσχετιστεί με τα αιματηρά γεγονότα της 29/2 - 1/3/1948. Σχηματίζεται μάλιστα η εντύπωση πως για το κρίσιμο διάστημα που αναφέραμε (25-26/2 ως 5/3/1948) η Μακρόνησος είχε νεκρωθεί και το στρατόπεδο για κάποιο λόγο δε λειτουργούσε.

β) Είναι σε όλους γνωστά τα αιματηρά γεγονότα που συνέβησαν στη Μακρόνησο στις 29 Φλεβάρη και 1 Μάρτη του 1948. Επίσημα τότε οι αρχές είχαν μιλήσει για 17 νεκρούς και 61 τραυματίες. Ομως στα βιβλία απωλειών του Α' ΕΤΟ καταγράφονται μόνο 15 νεκροί, ενώ στα βιβλία απωλειών των υπολοίπων ταγμάτων δεν αναφέρονται νεκροί κατά τις ημέρες των γεγονότων.

γ) Αμέσως μετά τα αιματηρά γεγονότα της 29/2 - 1/3/1948 και συγκεκριμένα στις 6 Μάρτη του 1948 ο διοικητής του Α' ΕΤΟ, λοχαγός Αντ. Βασιλόπουλος, εξέδωσε μια ανατριχιαστική διαταγή που έλεγε επί λέξει: «Κύμα αυτοκτονιών ενέσκηψεν εις το υπ' εμέ Τάγμα. Πλανώνται οι αποπειρώμενοι εάν νομίζουν ότι δύνανται να διαθέτουν τον εαυτόν των όπως αυτοί θέλουν. Εις το εξής διά πάντα αποπειρώμενον εντέλλομαι όπως οι διοικηταί των λόχων προβαίνουν εις ένορκον προανάκρισιν, το πόρισμα της οποίας θα μου υποβάλλουν αυθημερόν μετά της σχετικής μηνύσεως διά την παραπομπήν εις το έκτακτον Στρατοδικείον».

Η διαταγή μιλάει για κύμα αυτοκτονιών. Ομως στο βιβλίο απωλειών του Α' ΕΤΟ καταγράφεται μόνο ένας αυτόχειρας στις 5/3/1948, ο οποίος από μόνος του, φυσικά, δε συνιστά «κύμα αυτοκτονιών». Από την άλλη, αν δεν υπήρχε «κύμα αυτοκτονιών» ο Βασιλόπουλος δε θα εξέδιδε τέτοια διαταγή. Πού είναι λοιπόν τα στοιχεία που πιστοποιούν τις αυτοκτονίες ή τις απόπειρες αυτοκτονιών;

Εχει περάσει περισσότερο από μισός αιώνας από την ίδρυση του στρατοπέδου, αλλά και τη λειτουργία του ως πολιτικό και κοινωνικό σωφρονιστήριο των κομμουνιστών, των αριστερών και προοδευτικών πολιτών και τίποτα δε δικαιολογεί τη σημερινή κατάσταση. Η ολοκληρωμένη δημοσιοποίηση των αρχείων αυτών είναι υποχρέωση της πολιτείας απέναντι σ' ολόκληρο τον ελληνικό λαό που οφείλει να γνωρίζει μία από τις μελανότερες σελίδες του εμφυλίου πολέμου. Είναι υποχρέωση του κράτους απέναντι σ' εκείνους που μαρτύρησαν και στους εκατοντάδες νεκρούς που έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας ενός απάνθρωπου καθεστώτος χωρίς ποτέ να μάθει κανείς πόσοι ήταν και ποια τα ονόματα τους. Για τους περισσότερους μάλιστα απ' αυτούς είναι άγνωστος ακόμη και ο τάφος τους, το ιερότερο ίσως σημείο στη διαδρομή των ανθρώπων που απαιτεί να στεκόμαστε απέναντί του με την αλήθεια και μόνο την αλήθεια.