Σε κατάσταση, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί "καψόνι" διαρκείας βρίσκεται η στρατιωτική θητεία, εξαιτίας του τρόπου, με τον οποίο αντιμετωπίζεται από την ηγεσία του υπουργείου Αμυνας και γενικά κυβερνητικούς παράγοντες. Η τελευταία κρίση στο Αιγαίο στάθηκε η αφορμή για να φουντώσει και πάλι μια φημολογία, που εδώ και καιρό έρπει περί αύξησής της.

Τελικά, βέβαια, έσπευσαν οι αρμόδιοι να διαβεβαιώσουν ότι δεν τίθεται θέμα αύξησης της θητείας, τουλάχιστον προς το παρόν και για τους επόμενους μήνες. Η αρχική διαπίστωση, όμως, δεν αλλάζει. Ο τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίζουν το θέμα, αποτελεί έναν δείκτη του τρόπου που συνολικότερα αντιμετωπίζονται τα θέματα των Ενόπλων Δυνάμεων. Οι υποστηριχτές της άποψης ότι πρέπει να αυξηθεί η στρατιωτική θητεία λένε ότι μια τέτοια λύση είναι αναγκαία, ώστε να υπάρξει, σε υψηλότερο ποσοστό, επάνδρωση των στρατιωτικών μονάδων. Η αιτία που προβάλλεται είναι το γενικότερο δημογραφικό πρόβλημα, που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των στρατεύσιμων ανά ΕΣΣΟ. Ομως το πρόβλημα αυτό δεν είναι καινούριο και ήδη οι επιπτώσεις του έχουν γίνει αισθητές εδώ και καιρό. Μάλιστα, η μείωση της απόδοσης των σειρών σε αριθμό στρατιωτών έχει σταθεροποιηθεί. Οσο για τις ελλείψεις στην επάνδρωση των μονάδων, είναι γεγονός πως τα τάγματα, οι λόχοι κλπ. έχουν ένα ποσοστό κάλυψης που προβλέπεται σε καιρό ειρήνης και απέχει κατά πολύ από την πολεμική σύνθεση. Σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως με την τελευταία κρίση στο Αιγαίο, προβλέπεται η ενίσχυση των μονάδων με κλήση επιστράτων. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η αποτελεσματικότητα των Ενόπλων Δυνάμεων κρίνεται και από την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του συστήματος επιστράτευσης.

Εκτός από το δημογραφικό σαν λόγος για την αύξηση της θητείας προβάλλεται και η ανάγκη που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια για τη φύλαξη των βορείων συνόρων. Η φύλαξη - αστυνόμευση των συνόρων όμως δεν αποτελεί καθαρά στρατιωτική αποστολή. Επίσης, δεν αποτελεί κριτήριο της μαχητικής ικανότητας του Στρατού η αποτελεσματική αστυνόμευση των συνόρων. Εξάλλου, έχει συγκροτηθεί ειδικό Σώμα γι' αυτό το σκοπό που υπάγεται στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης.

Παρ' όλα αυτά το ερώτημα παραμένει: Γιατί ξεσηκώθηκε τελευταία ο θόρυβος; Για κάποιους ήταν η ευκαιρία, για να γίνει η αύξηση της θητείας με εξασφαλισμένη κοινωνική αποδοχή, λόγω του κλίματος που είχε δημιουργηθεί. Πέρα από αυτό όμως ορισμένοι επιμένουν πως υπάρχει πρόβλημα. Το πρόβλημα αυτό, πάντως, δεν είναι αποτέλεσμα της αντανάκλασης της μείωσης των γεννήσεων, αλλά αποτέλεσμα κακού προγραμματισμού και κατανομής των στρατευμένων μέσα στο χρόνο.

Οσοι κάνουν λόγο για ανάγκη αύξησης της θητείας ξεχνάνε ή θέλουν να δείχνουν ότι ξεχνάνε ότι στην ουσία έχει υπάρξει σιωπηρή αύξηση της θητείας κατά ένα μήνα με την κατάργηση - για όσους κατατάγηκαν στο στρατό από την 1.1.95 - του τριζωνικού συστήματος. Ετσι, ο μέσος όρος θητείας για το Στρατό Ξηράς, όπου υπηρετεί η μεγάλη μάζα των στρατευμένων (με το τριζωνικό ήταν 15, 17 και 19 μήνες ανάλογα με την περιοχή), ήταν 17 μήνες και αυξήθηκε στους 18 μήνες για όλους. Το μέτρο αυτό θα αρχίσει να αποδίδει από τον Ιούλη του 1996, οπότε και θα αρχίσουν να απολύονται αυτοί που υπηρετούν 18 μήνες. Το αποτέλεσμα θα είναι μια αύξηση του αριθμού των στρατιωτών περίπου κατά 5%, δηλαδή γύρω στους 5.000 περισσότερους στρατιώτες.

Η αύξηση της θητείας είναι η εύκολη λύση,όπως εύκολη είναι και η απάντηση, που δίνεται με την πρόταση για διεύρυνση του θεσμού των Εθελοντών Πενταετούς Υποχρέωσης, με τελικό στόχο τη σταδιακή μετατροπή του στρατού σε μισθοφορικό. Η αιτιολογία, που προβάλλεται, είναι ότι με τους πενταετείς θέλουν να καλύψουν τις ανάγκες σε εξειδικευμένο προσωπικό για το χειρισμό όπλων που απαιτούν μακρόχρονη εκπαίδευση. Βέβαια, όπως έχει δείξει η εμπειρία ούτε και αυτό τηρείται.

Η αύξηση της θητείας τελικά δεν είναι μονόδρομος, για να καλυφθούν οι ανάγκες που πιθανά υπάρχουν ιδίως σε παραμεθόριες μονάδες. Υπάρχουν και άλλοι τρόποι, όπως η αναδιάρθρωση συνολικά των Ενόπλων Δυνάμεων, με τη συγχώνευση στρατοπέδων, δημιουργία ευέλικτων στρατιωτικών σχηματισμών κτλ. Με τη συγχώνευση στρατοπέδων εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθεί μεγάλος αριθμός στρατιωτών, οι οποίοι θα αποδεσμευτούν από τις μη μάχιμες υπηρεσίες υποστήριξης του στρατοπέδου και θα είναι διαθέσιμοι σε άλλες μάχιμες υπηρεσίες. Τα μέτρα αυτά ήδη έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται και σύντομα αναμένεται να φέρουν αποτελέσματα.

Μια πιθανή αύξηση της θητείας δε θα λύσει, αλλά πιθανά και θα δημιουργήσει προβλήματα, αφού εκτός των άλλων περισσότεροι στρατιώτες απαιτούν και υψηλότερες δαπάνες. Επίσης η αύξηση της θητείας μπορεί να λειτουργήσει και ανασταλτικά σε σχέση με την προώθηση των αλλαγών και αναδιαρθρώσεων που απαιτούνται, αφού θα "βολέψει" κάποια κατάσταση μια και αποτελεί την εύκολη λύση για την κάλυψη κάποιων αναγκών, ίσως πρόσκαιρων, με αποτέλεσμα να μην επιταχύνονται οι πολλαπλά χρήσιμες αναδιαρθρώσεις που είναι αναγκαίες συνολικά στη δομή των Ενόπλων Δυνάμεων.

Κυριάκος ΖΗΛΑΚΟΣ