Είναι 17, 22, 35, 48, ή 72 χρόνων. Είναι άντρες, γυναίκες ή παιδιά. Είναι Τούρκοι, Κούρδοι, Αρμένιοι ή Πέρσες. Είναι φοιτητές, νυν ή πρώην, διωγμένοι από το Πανεπιστήμιο, λόγω της πολιτικής τους δράσης. Είναι κουλουράδες, δημοσιογράφοι, δικηγόροι ή άνεργοι. Είναι η Ζάαλε, ο Κενάν, ο Ισμαήλ, ο Οζγκιούρ, ο Γιαβούζ, η Μισαρέφ, η Σανγκίρ, ο Γιλντεράι, η Οσλέμ. Είναι οι άνθρωποι που βρίσκονται στο στόχαστρο του τουρκικού κράτους και των κατασταλτικών μηχανισμών του. Είναι οι υπόδικοι της Κωνσταντινούπολης. Οι πολιτικοί κρατούμενοι της Αγκυρας. Οι βασανισμένοι της Σμύρνης και οι υπόδικοι της Μαλάτια.

Οι ψυχές, οι πόθοι και τα όνειρά τους, οι αγώνες και ο πόνος τους, η ζωή τους ολόκληρη συνιστούν τα δράματα που κρύβονται πίσω από τους ψυχρούς αριθμούς των εκθέσεων της Διεθνούς Αμνηστίας ή των παρατηρήσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ "για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία". Οι ζωές τους θυσία σε έναν αγώνα για την ελευθερία, την αξιοπρέπεια και την κοινωνική δικαιοσύνη. Ανθρώπινα κορμιά, με μοναδικό όπλο το κουράγιο, ενάντια στους παντοδύναμους μηχανισμούς ασφαλείας της χώρας. Ενάντια στα αποσπάσματα θανάτου των παραστρατιωτικών, την αντιτρομοκρατική υπηρεσία, τις μυστικές υπηρεσίες, τα Δικαστήρια Κρατικής Ασφαλείας, τις φοβερές αίθουσες βασανιστηρίων της Ασφάλειας.

Ελλάδα και Ευρώπη είναι αρκετά καλά πληροφορημένες για τις εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που σημειώνονται στην Τουρκία από το ίδιο το κράτος. Ομως, η εικόνα που παρέχουν οι ξερές ειδήσεις και εκθέσεις ωχριά μπροστά στη χειροπιαστή πραγματικότητα που ξεπροβάλλει μπρος στα μάτια του αυτόπτη μάρτυρα που θα επισκεφτεί τη χώρα και θα μιλήσει με τους ανθρώπους της.

Ο "Ρ" ήταν μια από τις δύο ελληνικές εφημερίδες που αποδέχτηκαν την πρόσκληση της τουρκικής οργάνωσης "Πλατφόρμα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τις Ελευθερίες" για μια αποστολή στη χώρα, με επίκεντρό της τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κυρίως τις "εξαφανίσεις". Στην αποστολή αυτή, συμμετείχαν επίσης οι δικηγόροι Κ. Γκιζιρίδης, Π. Κανελλάκης και Δ. Χατζηπαναγιώτου, ως εκπρόσωποι της ΓΣΕΕ, του ΔΣΑ και της Οργάνωσης Διεθνής Δημοκρατικής Αλληλεγγύη, αντίστοιχα.

Η ελληνική αντιπροσωπεία είχε επαφές με συγγενείς και δικηγόρους αγνοουμένων και φυλακισμένων. Επισκέφτηκε τις φυλακές και το τουρκικό Κοινοβούλιο. Και ένιωσε ότι οι περιγραφές των διεθνών οργανώσεων ωχριούν μπροστά στην πραγματικότητα της κρατικής καταστολής. Πως τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα από ό,τι νόμιζε.

Συνειδητοποίησε τη λειτουργία του τουρκικού παρακράτους που, στενά συνδεδεμένο με τον στρατό και τις φασιστικές οργανώσεις, εξακολουθεί να δολοφονεί. Κατάλαβε πως στόχος των τουρκικών κατασταλτικών μηχανισμών δεν είναι, όπως ισχυρίζεται η Αγκυρα, η τρομοκρατία του ΡΚΚ, αλλά κάθε προοδευτικό λαϊκό κίνημα της χώρας, αριστερό, κουρδικό ή συνδικαλιστικό - εργατικό. Παρατήρησε πώς η πολιτική των διώξεων και της καμένης γης στο κουρδικό έδαφος ξεριζώνει τους πληθυσμούς, διαλύει τις παραγωγικές δομές της χώρας και δημιουργεί τις παραγκουπόλεις των εξαθλιωμένων ανέργων στις παρυφές των μητροπόλεων. Και ένιωσε πως το δημοκρατικό πολίτευμα στην Τουρκία είναι απλώς ένα προπέτασμα καπνού. Πως η αληθινή εξουσία δε βρίσκεται στα "χέρια των εκλεγμένων αντιπροσώπων του λαού", αλλά σε άλλα - στρατιωτικά και παραστρατιωτικά - κέντρα εξουσίας.

Μιλούν οι αριθμοί...

Τα στοιχεία για τους φυλακισμένους, τους διωκόμενους, αλλά ιδιαίτερα τους "αγνοούμενους", καθώς και οι δηλώσεις βουλευτών, συνδικαλιστών και προσφύγων, είναι διαφωτιστικότατα.

Μόνον οι επίσημα καταγραμμένοι "εξαφανισμένοι" της χώρας έφτασαν μέσα στο 1994 τους 300. Ανάμεσά τους, περιλαμβάνονται ολόκληρες οικογένειες, που ξεκληρίστηκαν, όπως αυτή των Εργκίν, που άγνωστοι απήγαγαν τον περασμένο Σεπτέμβρη από το Τσίζρε της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Ο πραγματικός αριθμός των εξαφανισμένων εκτιμάται, όμως, ότι είναι πολύ υψηλότερος, αφού οι άνθρωποι της νοτιοανατολικής Τουρκίας δεν μπορούν συνήθως να παρουσιαστούν σε δικηγόρους για να δηλώσουν την εξαφάνιση των δικών τους.

Πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας "Τζουμχουριέτ" υπολόγιζε τους "εξαφανισμένους" των τεσσάρων τελευταίων χρόνων σε περισσότερους των 1.500 ανθρώπων. Οι "εξαφανίσεις", που συχνά δεν είναι παρά μυστικές εκτελέσεις, φαίνεται να έχουν καταστεί πλέον κρατική πολιτική, αφού επιτρέπουν στο τουρκικό κράτος να εξοντώνει με τον τρόπο αυτό όσους θέλει, δίχως να τους προσάγει σε διάτρητες δίκες και να εγείρει τις εναντίον του αντιδράσεις της κοινής γνώμης.

Τα περισσότερα θύματα μετρούν, βέβαια, τα δύο μεγαλύτερα και πιο επικίνδυνα για το κράτος κινήματα της χώρας: Το αριστερό και το κουρδικό. Οι αριστεροί αγωνιστές Ισμαήλ Μπαχτσεσί και Κενάν Μπιλγκίν ήταν οι δύο τελευταίοι "εξαφανισθέντες" του 1994. Ενώ, λίγες μέρες μετά την είσοδο του νέου χρόνου, πέντε δημοσιογράφοι του αριστερού περιοδικού "Κουρτουλούς" εξαφανίστηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Αυτόπτες μάρτυρες δήλωσαν ότι τους συνέλαβε η Ασφάλεια, αλλά η τελευταία το διέψευσε.

Το κουρδικό "Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα", από την πλευρά του, μετρά στα τρία τελευταία χρόνια περισσότερους από 78 νεκρούς, θύματα δολοφονιών από παραστρατιωτικούς που ουδέποτε εντοπίστηκαν ή συνελήφθησαν. Η τελευταία δολοφονία ήταν αυτή του Βασίφ Τσετίν, που σημειώθηκε στα τέλη του Γενάρη στο Μπατμάν της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Στο ίδιο διάστημα, οι αγνοούμενοι του κουρδικού κινήματος είναι εκατοντάδες και οι φυλακισμένοι χιλιάδες.

...και οι άνθρωποι

"Ο αριθμός των αγνοουμένων στη χώρα μας πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που δίνουν οι επίσημοι αριθμοί", μας επισήμανε ο βουλευτής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, που μετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό, Σαλμάν Καγιά. "Μόνον σε μια μικρή πόλη της νοτιοανατολικής Τουρκίας με 200.000 πληθυσμό, το Μπατμάν, "εξαφανίζονται" κάθε μέρα δυο άνθρωποι. Τους μαζεύουν οι παραστρατιωτικοί και δεν τους ξαναβλέπει κανείς".

"Εχουμε φτιάξει μια κοινοβουλευτική επιτροπή για να ερευνήσει τις καταγγελίες για τις αναγκαστικές εκκενώσεις και τις πυρπολήσεις χωριών στην περιοχή του Τούντζελι, όπου, εδώ και λίγους μήνες, ο στρατός πραγματοποιεί μια μεγάλη επιχείρηση. Δεχτήκαμε πολλές καταγγελίες ακόμη και για δολοφονίες χωρικών. Αλλά, όταν ξεκινήσαμε να επισκεφτούμε την περιοχή, οι στρατιωτικοί δε μας άφησαν να περάσουμε, επικαλούμενοι τάχα κινδύνους για την ασφάλεια μας", συμπλήρωσε ο συνάδελφός του του ίδιου κόμματος Αλί Ιμπραήμ Τούτου. Για να συνεχίσει λίγο μετά, παρατηρώντας: "Ξέρετε, δέχομαι συχνά απειλητικά τηλεφωνήματα από αγνώστους, που μου συνιστούν να πάψω να ασχολούμαι με αυτά τα ζητήματα. Διαφορετικά, λένε, θα το φάω το κεφάλι μου"."Δέχομαι συχνά απειλητικά τηλεφωνήματα και ξέρω ότι είμαι στο στόχαστρο των παρακρατικών του Τουρκές", μας είπε ο πρόεδρος του συνδικάτου των ναυτεργατών Χασάν Μπιμπέρ. "Το μεγάλο έγκλημά μου είναι, λένε, διπλό: Οταν πέρυσι είχα επισκεφτεί και είχα μιλήσει στο Πανεπιστήμιο του Σίβας, έκανα, αφ' ενός, λόγο για Κουρδιστάν και, αφ' ετέρου, μίλησα στα αραβικά".

"Είμαι από το Κουρδιστάν, την περιοχή του Ντιγιαρμπακίρ. Ηρθα στην Κωνσταντινούπολη πέρυσι, αφού οι στρατιωτικοί είχαν δολοφονήσει τον γιο μου και τον γαμπρό μου", εξομολογήθηκε ο Ιμπραφιμ Κελίτς. "Ηρθα εδώ στο Κιουτσούκ Αρμουτλού, όπου βρίσκονται κι άλλοι συντοπίτες μου. Τώρα, ζω πουλώντας κουλούρια στην Κωνσταντινούπολη".

Το συγκεκριμένο προάστιο - παραγκούπολη της Κωνσταντινούπολης "γεννήθηκε" στη διετία 1988-'89, από κουρδικούς κυρίως πληθυσμούς που, διωγμένοι από τα χωριά τους, κατέφυγαν στην πόλη αυτή. Πολλοί κάτοικοί του έχουν περάσει αρκετές μέρες ή μήνες μέσα στα κρατητήρια και τις αίθουσες βασανιστηρίων του νοτιοανατολικού τμήματος της χώρας. Σήμερα, ζουν μέσα στη λάσπη και την αθλιότητα, έκθετοι στο ισχυρό κρύο, αλλά είναι τουλάχιστον πιο ήσυχοι.

"Εξέδιδα ένα περιοδικό με τίτλο "Οι τουρκικοί λαοί των Βαλκανίων'", τόνισε ο Βουράλ, που συναντήσαμε σε ένα καφενείο της Κωνσταντινούπολης. "Αλλά, μετά από τρία τεύχη, μου το κλείσανε, γιατί έγραψα ότι η δημοκρατία στη χώρα μας νοσεί και τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται".

"Δουλεύω στη "Χουριέτ" και φρόντισα να μετατεθώ στο καλλιτεχνικό ρεπορτάζ για να μην έχω προβλήματα", είπε ο Ζαφέρ Γιλμάζ. "Οταν αποφάσισα να μπω στο επαγγελματικό μας συνδικάτο, η διεύθυνση της εφημερίδας με προειδοποίησε ότι αυτό θα ήταν λάθος μου και ότι, αν το έκανα, θα κατέστρεφα την καριέρα μου. Ωστόσο, γράφτηκα στο συνδικάτο. Τελικά, δε με απέλυσαν, γιατί έκανα καλά τη δουλιά μου, αλλά πάγωσαν το μισθό μου. Ξέρετε, για να αποτρέψουν την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στην Τουρκία, οι εργοδότες δίνουν "κίνητρα" στους εργαζόμενους για να μην συνδικαλίζονται", κατέληξε.

Παρ' όλα αυτά, ο Ζαφέρ είναι, ίσως, τυχερός γιατί δουλεύει στη "Χουριέτ". Αν δούλευε σε κάποιο άλλο έντυπο; Γιατί, όπως θα δούμε, τα έντυπα δεν ευδοκιμούν εύκολα στην Τουρκία.

Μ. ΤΟΛΙΑ

ΑΥΡΙΟ: Στο στόχαστρο, Τύπος και συγγραφείς