Το πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει η Αθήνα, σχετικά με την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, είναι κατ' αρχήν εσωτερικό. Ο προβληματισμός που αναπτύσσεται στο υπουργείο Εξωτερικών και στο Μέγαρο Μαξίμου έχει να κάνει με τις απαντήσεις που η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να δώσει σε δύο κατηγορίες "πελατών" της: Στους μεγάλους οικονομικούς παράγοντες που εξασφαλίζουν τη μακροημέρευσή της και στη μάζα των ψηφοφόρων που πρέπει να αισθάνονται "εθνικά" υπερήφανοι για την ακολουθούμενη εξωτερική πολιτική.

Οι απαντήσεις στη δεύτερη κατηγορία, είναι σχετικά απλές. Αρκούν, ίσως, μερικές εμπνευσμένες φραστικές εξάρσεις του Θ. Πάγκαλου, όπως η τελευταία περί βιαστών και δολοφόνων, ή η προβολή κάποιου "βέτο" για τις κοινοτικές χρηματοδοτήσεις προς την Αγκυρα.

Οι απαντήσεις στην πρώτη κατηγορία, όμως, απαιτούν περισσότερο κόπο, γιατί συνδέονται άμεσα με τον σχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Για την ακρίβεια, συνδέονται με την "ανάγκη" προσαρμογής της εξωτερικής πολιτικής της χώρας στις απαιτήσεις της οικονομίας και των συμφερόντων που αυτή εμπεριέχει.

Με πιο απλά λόγια, η κυβέρνηση οφείλει να εξασφαλίσει το απαραίτητο ευνοϊκό περιβάλλον, στο οποίο θα αναπτύξει τη δραστηριότητά του το κεφάλαιο, κρατώντας, ταυτόχρονα, σε υψηλά επίπεδα το φρόνημα του λαού. Δύσκολο, πράγματι, εγχείρημα, καθώς η "ενιαιοποίηση" του χώρου του Αιγαίου σε στρατιωτικό και οικονομικό επίπεδο μπορεί μεν να ικανοποιεί τις ανάγκες της οικονομίας, όχι, όμως, και αυτές περί του υψηλού φρονήματος του λαού.

Τα γεγονότα αποδεικνύουν πως η ελληνική κυβέρνηση έχει καταλήξει στις επιλογές της. Για την ακρίβεια, είναι ολοφάνερο πως ακολουθεί κατά γράμμα τους σχεδιασμούς της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής για την οικοδόμηση της "Νέας Τάξης" στην περιοχή, τρέφοντας την ελπίδα πως στο νέο περιβάλλον υπάρχει διευρυμένος ελληνικός ρόλος. Τα μόνα "αιτήματα" της Αθήνας προς την Ουάσιγκτον έχουν να κάνουν με τους ρυθμούς υλοποίησης της Νέας Τάξης, έτσι ώστε να μην προκαλέσουν εσωτερικούς κραδασμούς.

Κατά τα άλλα, η ελληνική κυβέρνηση έχει προσαρμοστεί απόλυτα στους αμερικανικούς σχεδιασμούς. Η αναγνώριση τουρκικών ζωτικών συμφερόντων στο Αιγαίο μέσα από το Κοινό Ανακοινωθέν της Μαδρίτης, δεν ήταν παρά ένα σήμα προς αυτήν την κατεύθυνση.

Δεν είναι επίσης τυχαίο πως ο εντεταλμένος του Προέδρου Κλίντον για το Κυπριακό, Ρ. Χόλμπρουκ, ήδη έχει στήσει ένα μηχανισμό που προωθεί λύσεις των προβλημάτων στο Αιγαίο και την Κύπρο, μέσα από την ανάπτυξη της συνεργασίας των οικονομικών παραγόντων σε Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο. Οι σχετικές επαφές αυτών των παραγόντων κάτω από τη στενή επίβλεψη αμερικανικών οικονομικών ιδρυμάτων βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη και, όπως όλα δείχνουν, μέσω αυτού του τρόπου δημιουργούνται νέα δεδομένα που οι πολιτικές ηγεσίες είναι υποχρεωμένες να λάβουν υπόψη τους, να τα υιοθετήσουν και να οικοδομήσουν, με βάση αυτά τα δεδομένα, τη νέα πραγματικότητα (με άλλα λόγια, τη Νέα Τάξη) στην περιοχή.

Το οικονομικό και πολιτικό μέρος της "αναζητούμενης" νέας πραγματικότητας στην περιοχή έχουν έναν κοινό παρονομαστή, που εμφανίζεται με διάφορους τρόπους, άλλοτε περισσότερο άλλοτε λιγότερο σαφείς. Εκεί που αυτή η πραγματικότητα εμφανίζεται με απόλυτη σαφήνεια, είναι στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, στις συζητήσεις όπου σχεδιάζεται η νέα δομή της Συμμαχίας. Εκεί, ήδη, έχει συμφωνηθεί η "ενιαιοποίηση" του χώρου της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένου του Αιγαίου, υπό τον έλεγχο και τη διοίκηση του Αμερικανού στρατηγού που εδρεύει στο στρατηγείο της Νάπολης.

Στο ΝΑΤΟ, λοιπόν, έχει ήδη οικοδομηθεί ο σκελετός, το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο "οφείλουν" να διαμορφώνονται στο εξής οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τόσο η Αγκυρα, όσο και η Αθήνα έχουν αποδεχτεί το σχεδιασμό του οικοδομήματος, για διαφορετικούς λόγους η κάθε μια. Η Αγκυρα, γιατί ικανοποιείται από τη νέα αρχιτεκτονική, η Αθήνα γιατί, ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα της Ιμιας, δε θέλει και δεν είναι σε θέση να αντισταθεί στις ασφυκτικές αμερικανικές πιέσεις.

Η προσήλωση των δύο χωρών στις αμερικανικές οδηγίες, καταγράφηκε για μια ακόμη φορά στην Κρήτη κατά τη συνάντηση Σημίτη - Γιλμάζ. Από τα όσα δημόσια δήλωσαν μετά τη συνάντησή τους πως συμφώνησαν οι δύο ηγέτες, αυτό που έχει σημασία και πρακτική αξία, είναι η δέσμευση για τη συνέχιση της ελληνοτουρκικής συζήτησης στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.

Η συζήτηση για την εγκατάσταση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη, αποτελεί την αμερικανική πρόταση για τη διαμόρφωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων μέσα στο πλαίσιο της Νέας Τάξης. Η πρόταση αυτή, έστω κι αν υπονομεύει ελληνικά συμφέροντα, έχει ήδη γίνει αποδεκτή ως βάση συζήτησης από την ελληνική κυβέρνηση. Οι οικονομικές "ευκαιρίες" που προσφέρονται από την, υπό τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, "ενιαιοποίηση" της Ν/Α Μεσογείου αποτελούν σοβαρό κίνητρο για τους ντόπιους οικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι καθοδηγούν την εξωτερική πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης.

Στο πολιτικό επίπεδο, λοιπόν, όλα δείχνουν πως η ελληνοτουρκική προσέγγιση προχωρά σε υπόγειες διαδρομές, που ήδη έχουν σχεδιαστεί στο πλαίσιο της ΝΑΤΟικής συμμαχίας. Η παράλληλη αναζήτηση προσέγγισης και στο οικονομικό επίπεδο θα ολοκληρώσει το "αμερικανικό όνειρο" για την περιοχή. Για να ολοκληρωθεί, ωστόσο, η συμφωνία, θα πρέπει η Ουάσιγκτον να "καταφέρει να μοιράσει" ικανοποιητικά την πίτα ανάμεσα στους μεγάλους παράγοντες της ελληνικής και τουρκικής οικονομικής ζωής, οι οποίοι διεκδικούν τον πρώτο ρόλο...

Δημήτρης ΜΗΛΑΚΑΣ