Το ταξίδι του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη στην Ουάσιγκτον, που ξεκινά σήμερα και οι επαφές που θα έχει με την αμερικανική κυβέρνηση, πιθανότατα να αποτελέσουν αφετηρία εξελίξεων για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αλλωστε η επίσκεψη αυτή πραγματοποιείται με αφορμή την ελληνοτουρκική κρίση στην Ιμια, όπου για μια ακόμη φορά επιβεβαιώθηκε ο διαμεσολαβητικός ρόλος της Ουάσιγκτον.

Οι προοπτικές της επικείμενης ελληνοαμερικανικής συνάντησης κορυφής δεν είναι ελπιδοφόρες για τα ελληνικά συμφέροντα, καθώς είναι σαφές πως η ελληνική εξωτερική πολιτική απέναντι στην Τουρκία βρίσκεται υπό διαμόρφωση. Την ίδια στιγμή, τόσο η Ουάσιγκτον όσο και η Αγκυρα εμφανίζονται με σαφείς θέσεις και απολύτως ξεκαθαρισμένους στόχους.

Από το καλοκαίρι του 1992, στο Γκιμαράες της Πορτογαλίας η ελληνική κυβέρνηση επιχείρησε το πρώτο βήμα - στροφή της πολιτικής της απέναντι στην Αγκυρα. Ο τότε πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης δέχτηκε τη βρετανική πρόταση για την προώθηση των τουρκοκοινοτικών σχέσεων, η οποία οδήγησε στην Τελωνειακή Σύνδεση της Τουρκίας με την ΕΕ το Μάρτη του 1995. Η ελληνική διπλωματία, τότε, προκειμένου να συνεχίσει τον μάταιο αγώνα στην υπόθεση των Σκοπίων, πραγματοποίησε μια σημαντική υποχώρηση στο θέμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, υπονομεύοντας ένα σημαντικό πολιτικό πλεονέκτημα που είχε στη διάθεσή της μέσα στα πλαίσια της ΕΕ. Η ολοκλήρωση της ελληνικής στροφής πραγματοποιήθηκε πριν ένα χρόνο με την πραγματοποίηση του Συμβουλίου Σύνδεσης ΕΕ - Τουρκίας.

Παρά την επίδειξη της ελληνικής καλής θέλησης, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις εξακολουθούν να ακροβατούν μεταξύ έντασης και κρίσης. Τα γεγονότα του περασμένου Γενάρη στην Ιμια απέδειξαν πρώτα και κύρια την απουσία πολιτικής της χώρας απέναντι στην Τουρκία. Απέδειξαν και κάτι ακόμη, πολύ επικίνδυνο. Οτι η ελληνική πολιτική απέναντι στην Τουρκία διαμορφώνεται στη βάση συγκυριακών αναγκών και των έξωθεν πιέσεων και παρεμβάσεων.

Ετσι λοιπόν, μέσα σε μια νύχτα, της 30ής του Γενάρη συγκεκριμένα, η ελληνική κυβέρνηση εγκατέλειψε την πολιτική της αποτροπής του τουρκικού επεκτατισμού και υιοθετεί μια πολιτική κατευνασμού προς την Αγκυρα.

Το γεγονός αυτό καθ' εαυτό ίσως τελικά να αποτελεί μια περισσότερο ρεαλιστική προσέγγιση των ελληνοτουρκικών σχέσεων από την ελληνική πλευρά. Ομως, ο τρόπος με τον οποίο η ελληνική κυβέρνηση οδηγείται σε αυτή την επιλογή, μετά την κρίση της Ιμιας και την αμερικανική διαμεσολάβηση, δημιουργεί εύλογες ανησυχίες και δικαιολογημένους φόβους. Είναι φανερό, με άλλα λόγια, ότι η ελληνική κυβέρνηση σύρεται από τις εξελίξεις δίχως στρατηγική, προσαρμόζοντας την πολιτική της χώρας απέναντι στην Αγκυρα ανάλογα με τις καταστάσεις που δημιουργούνται. Και οι καταστάσεις, τα δεδομένα που συνθέτουν το σκηνικό των ελληνοτουρκικών σχέσεων, δημιουργούνται από τις δυνάμεις εκείνες οι οποίες έχουν στρατηγική και στόχους.

Τόσο η Ουάσιγκτον όσο και η Αγκυρα έχουν σαφείς άμεσους και μακροπρόθεσμους στόχους σε ό,τι αφορά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η πραγματοποίηση ενός εφ' όλης της ύλης ελληνοτουρκικού διαλόγου υπό την αιγίδα, δηλαδή τον έλεγχο, της αμερικανικής διπλωματίας, αποτελεί τον πρώτο άμεσο στόχο. Η οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης, που θα μεταβάλει το Αιγαίο σε ασφαλή διάδρομο διέλευσης των πετρελαίων του Καυκάσου, αποτελεί τον τελικό στόχο της Ουάσιγκτον, ο οποίος συμφωνεί απολύτως με τα τουρκικά συμφέροντα, γιατί οποιαδήποτε συζήτηση για το Αιγαίο και αν πραγματοποιηθεί θα είναι σε βάρος του σημερινού καθεστώτος, δηλαδή σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων. Χαρακτηριστική των διαθέσεων της Ουάσιγκτον είναι και η επιστολή του προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Αμερικανικής Γερουσίας Τσέσι Χελμς,όπως αναφέρει ο χτεσινός "Επενδυτής", όπου δηλώνεται ότι "η Τουρκία είναι ένας πολύ σημαντικός σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών, αφού στρατηγικά μας ενδιαφέρει λόγω του ρόλου - κλειδί που διαθέτει, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ως πρόσβαση προς τις πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες. Παράλληλα αποτελεί τον αποδέκτη των πετρελαίων του Αζερμπαϊτζάν και του Καζαχστάν, ενώ αποτελεί και παράγοντα σταθερότητας".

Μέσα από το πρίσμα αυτό θα προσεγγίσει τον Ελληνα πρωθυπουργό ο Πρόεδρος Κλίντον κατά τη συνάντησή τους στο οβάλ γραφείο του Λευκού Οίκου, την επόμενη Τρίτη. Εκεί ο Αμερικανός Πρόεδρος θα πιέσει για την πραγματοποίηση της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, η οποία αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία της Νοτιοανατολικής Πτέρυγας του ΝΑΤΟ.

Οι εξελίξεις που θα ακολουθήσουν μετά τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον Πρόεδρο Κλίντον είναι προδιαγεγραμμένες και οδηγούν σε ελληνοτουρκικό διάλογο μέσα στα πλαίσια που διαμορφώνει η αμερικανική διπλωματία και με όρους που εξυπηρετούν τα συμφέροντα της Αγκυρας, καθώς η ελληνική κυβέρνηση εξακολουθεί να μην έχει διαμορφωμένη πολιτική απέναντι στην Τουρκία.

Δ. Μ.