Τα γεγονότα της περιόδου 1989 - 91 άλλαξαν τελείως την όψη των Βαλκανίων.

Τα τοπικά σοσιαλιστικά κράτη εξαφανίστηκαν. Η σφαίρα δράσης όχι απλώς του ιμπεριαλισμού, αλλά και των συγκεκριμένων οργανισμών του (ΝΑΤΟ, ΕΕ κλπ. ), διευρύνθηκε απότομα. Σε μία περίπτωση, εκείνη της Γιουγκοσλαβίας, τα πράγματα έφτασαν ως την πλήρη διάλυση του κράτους και στη δημιουργία, συνήθως μέσω μιας διαδικασίας άφθονα αιματηρής, μιας ομάδας νέων κρατών. Ο συνολικός χαρακτήρας των γεγονότων ήταν στα Βαλκάνια όπως και παντού αλλού,ένα τεράστιο άλμα προς τα πίσω.Ολα ή σχεδόν όλα όσα είχαν επιτύχει οι βαλκανικοί λαοί στον τελευταίο μισό αιώνα, ουσιαστικά καταργήθηκαν. Ολέθριες για όλα τα βαλκανικά κράτη, οι εξελίξεις ήταν ιδιαίτερα απειλητικές για τα πρώην σοσιαλιστικά βαλκανικά κράτη.

Εδώ, αξίζει να συμπληρωθούν και δύο ακόμα σοβαρές παρατηρήσεις:

α) Στο σύνολο των αιτίων των γεγονότων, αναμφίβολα πρέπει να συμπεριληφθεί ένα γεγονός που δεν αφορούσε μόνο τα Βαλκάνια: Η διάλυση της ΕΣΣΔ και η εγκατάλειψη των συμμάχων της που, μόνοι τους, δεν είχαν τις αναγκαίες δυνάμεις να αντισταθούν.

β) Τα αντεπαναστατικά γεγονότα οδήγησαν, πέραν των άλλων, και στην επανεμφάνιση στα Βαλκάνια της άμεσης στρατιωτικής παρουσίας του ιμπεριαλισμού.Οχι μόνο η επιρροή του ΝΑΤΟ επεκτείνεται προς βορράν, αλλά και πυκνώνουν τα κρούσματα άμεσης στρατιωτικής εγκατάστασης. Ηδη στα εδάφη της ΠΓΔΜ έχουν εγκατασταθεί στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ, ενώ, στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, η εφαρμογή των συμφωνιών Ντέιτον και Ρώμης εξαπλώνει τη ΝΑΤΟική στρατιωτική παρουσία, με την εγκατάσταση μαχίμων δυνάμεων.

Οι εξελίξεις έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση εφ' ενός τελείως διαφορετική και, από την άλλη, πολύ επικίνδυνη για τα κράτη της πρώην σοσιαλιστικής Βαλκανικής. Γενικό χαρακτηριστικό τους είναι μια εξοντωτικής έκτασης οικονομικό - κοινωνική κρίση, με έντονα σημάδια καταστροφής των κοινωνικών δομών, μια τάση γενικού εκφυλισμού, και, πράγμα που ισχύει για τα Βαλκάνια γενικά, μια πορεία επιδείνωσης των μεταξύ τους σχέσεων.

Στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας, η Ομοσπονδία διαλύθηκε σε κράτη αντιμέτωπα και εχθρικά.

Η Ρουμανία αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αλλά και όχι λίγα προβλήματα εξωτερικής πολιτικής.

Η Βουλγαρία αντιμετωπίζει και αυτή σοβαρά οικονομικά προβλήματα, που φαίνεται, μάλιστα, να παίρνουν διαστάσεις, αλλά και προβλήματα άλλου είδους: Ενα από τα πιο σοβαρά τέτοια, είναι το πρόβλημα της μουσουλμανικής μειονότητας, το οποίο εξελίχθηκε σε πρόβλημα των σχέσεων με την Τουρκία. Σε σοβαρή κατάσταση βρίσκεται και το πιο αδύνατο βαλκανικό κράτος - η Αλβανία. Οι χώρες της Β. Βαλκανικής (μόνη εξαίρεση φαίνεται να είναι η Νέα Γιουγκοσλαβία) προσπαθούν να βρουν λύση στα προβλήματά τους με τη βοήθεια του ΔΝΤ, της ΕΕ και του ξένου κεφαλαίου και, στα προβλήματα ασφαλείας τους με την ένταξη στο ΝΑΤΟ και σε παρόμοιους οργανισμούς. Ο "Συνεταιρισμός για την Ειρήνη" έχει ήδη επιτύχει την ένταξη των πιο πολλών βαλκανικών κρατών. Η Αλβανία έχει ήδη γίνει συνδεδεμένο μέλος του ΝΑΤΟ, ενώ ο πρόεδρός "της" Σαλί Μπερίσα, την έχει προσφέρει ως χώρο εγκατάστασης ΝΑΤΟικών και άλλων βάσεων.

Τα γεγονότα που προαναφέραμε είχαν πολύ σοβαρές επιπτώσεις και για εκείνες τις χώρες των Βαλκανίων που δεν είχαν ποτέ ξεφύγει από την κυριαρχία του ιμπεριαλισμού: Την Ελλάδα και την Τουρκία.

α) Στην Ελλάδα οι συνέπειες ήταν πολύ σοβαρές. Το κυριότερο αποτέλεσμα των αλλαγών αυτών ήταν ότι η Ελλάδα έμεινε όπως συχνά λέγεται "χωρίς ρόλο".β) Στην Τουρκία, η κατάσταση παρουσιάζεται διαφορετική. Το σημαντικά μεγαλύτερο μέγεθος της χώρας, η γεωγραφική της θέση, οι στενές ιστορικές της σχέσεις με τις χώρες της Ανατολής και άλλοι παράγοντες, συντελούν στην αναβάθμιση του ρόλου της. Φυσικά, η αναβάθμιση αυτή δεν είναι απαλλαγμένη από τα γενικά φαινόμενα μιας αρνητικής εξέλιξης, π. χ., από τη σημαντική επιδείνωση της ήδη επισφαλούς οικονομικής κατάστασης.

Η εξέλιξη αυτή έχει δημιουργήσει και ένα ενδιαφέρον, αν και ιδιόμορφο

επακόλουθο: Την προσπάθεια των δύο αυτών χωρών να βρουν λύση στα σοβαρά τους προβλήματα "παίζοντας ρόλο" στα Βαλκάνια και μέχρις ενός βαθμού, ευρύτερα. Η προσπάθεια αυτή αλληλοανταγωνιστική από την αρχή της ακόμη, συντελεί στην ακόμη μεγαλύτερη όξυνση των σχέσεων Ελλάδας - Τουρκίας.

Ετσι ακριβώς εξηγείται και ένα εκ πρώτης όψεως παράδοξο γεγονός: Το γεγονός ότι η Τουρκία έγινε πρόσφατα συνδεδεμένο μέλος της ΕΕ δε συνέβαλε στη βελτίωση των σχέσεων με την Ελλάδα. Αντίθετα, συνέβαλε στην παραπέρα επιδείνωσή τους. Η "ΝΑΤΟική προϊστορία" επαναλαμβάνεται...