Η λήξη του Β Παγκοσμίιου Πολέμου έφερε στα Βαλκάνια μια πολύ σοβαρή αλλαγή της κατάστασης. Η Χερσόνησος χωρίζεται σε δύο αντίπαλους συνασπισμούς. Το μεγαλύτερο μέρος των Βαλκανίων εντάσσεται στο σύνολο (και στον συνασπισμό) των ευρωπαϊκών σοσιαλιστικών κρατών που βαθμιαία δημιουργείται. Το τμήμα αυτό περιλαμβάνει τα κράτη της Αλβανίας, της Γιουγκοσλαβίας, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας. Δύο άλλα βαλκανικά κράτη, η Ελλάδα και η Τουρκία παραμένουν στα πλαίσια της κυριαρχίας του καπιταλισμού.

Η προσπάθεια του ιμπεριαλισμού να ανατρέψει τα νέα καθεστώτα περνάει από δύο φάσεις:

Α) Στα άμεσα μεταπολεμικά χρόνια, με απ' ευθείας απόπειρες ανατροπής. Σ' αυτήν, φαίνεται να πρωτοστατούν κυρίως οι Βρετανοί. Τέτοιες απόπειρες έγιναν πιο φανερά στην Αλβανία και, λιγότερο, στη Γιουγκοσλαβία. Οι προσπάθειες, αυτές δεν πέτυχαν, καθώς συνάντησαν ισχυρές τοπικές αντιστάσεις, και την αντίθεση της ΕΣΣΔ.

Β) Στη στρατηγική μακροπρόθεσμης υπονόμευσης.Η φάση αυτή αρχίζει το 1947 και κρατά σχεδόν 4 δεκαετίες. Η ίδια η έναρξή της σχετίζεται με τρία παράλληλα φαινόμενα:

- Βαθμιαία στερέωση της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων.

- Βαθμιαία διαμόρφωση και επικράτηση αυτού που, τελικά, θα ονομαστεί "Ψυχρός Πόλεμος".

- Αντικατάσταση της Βρετανίας από τις ΗΠΑ ως κυρίαρχης δύναμης, πράγμα που οριοθετείται το 1947.

Τώρα εμφανίζονται τα πρώτα αποτελέσματα της άσκησης μιας εξοντωτικής πίεσης, ώστε ο στόχος αυτής της πίεσης να οδηγηθεί στη διακοπή των σχέσεων συμμαχίας με την ΕΣΣΔ.

Αυτό είναι, αναντίρρητα, ένα από τα βασικά αίτια της σύγκρουσης ΕΣΣΔ Γιουγκοσλαβίας το καλοκαίρι του 1948. Σήμερα, είναι φανερό ότι έγινε και με δύο κράτη ακόμη - βαλκανικά και τα δύο: Την αλβανία και τη Ρουμανία.

Αυτή η ιστορία έδειξε και κάτι άλλο: Οτι η Βαλκανική Χερσόνησος παρέμενε νευραλγική περιοχή, αφού αποτέλεσε περιοχή συγκεκριμένης ένδειξης για τον ιμπεριαλισμό δυνατοτήτων υπόσκαψης της ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής κοινότητας.

Τι έγινε με τους "δικούς μας"

Στην Ελλάδα, ο ιμπεριαλισμός είχε, αρχικά, να ασχοληθεί με ένα επείγον πολιτικό πρόβλημα: Εναν άγριο εμφύλιο πόλεμο, που παίρνει μεγάλες διαστάσεις (1946 - 1949). Το πρόβλημα "αντιμετωπίζεται". Μετά τον πόλεμο, ο ιμπεριαλισμός, μέσα στον οποίο η "αμερικανική συνιστώσα" γίνεται κυρίαρχη, ακολουθεί απέναντι στην Ελλάδα μια διπλή τακτική:

α) Ευρείας έκτασης οικονομική κάλυψη.Η μεγάλη επιδότηση μιας χώρας μικρών διαστάσεων, είχε ως αποτέλεσμα τη γρήγορη αναστήλωση των εκτεταμένων πολεμικών καταστροφών.

β) Ειδικό πολιτικό καθεστώς.Εδώ έχουμε:

- Μορφές από μισοδικτατορικής ή δικτατορικής διακυβέρνησης, που παίρνουν πολύ συχνά αιματηρό χαρακτήρα και διαρκούν ως τα μέσα της 10ετίας του '70.

- Ανοιχτή επέμβαση του "συμμαχικού παράγοντος". Η πρώτη φάση αυτού του καθεστώτος συνδέθηκε με μορφές ιδιαίτερα ωμές, οι οποίες ταυτίστηκαν με τον τότε πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα Τζον Πιουριφόι.

Στην Τουρκία, η έναρξη της φάσης αυτής συνοδεύτηκε από αλλαγές στην πολιτική και κοινωνική ζωή, που αποτέλεσαν ένδειξη της προσαρμογής της μεγαλοαστικής τάξης στις νέες συνθήκες. Η λεγόμενη "αποκατάσταση του πολυκομματικού καθεστώτος" (1946) επέτρεψε τις εκλογές του 1950 και την επικράτηση του Δημοκρατικού κόμματος, εκφραστή των δυνάμεων εκείνων που αναλάμβαναν την ένταξη της Τουρκίας στο νέο σύστημα των σχέσεων του ιμπεριαλισμού.

Ωστόσο, δύο φορές, στις 17 Μάρτη 1971 και στις 12 Σεπτέμβρη 1980, ο στρατός, με την προφανή υποστήριξη των "ξένων παραγόντων", ανέλαβε άμεσα την εξουσία, εφαρμόζοντας μια πολιτική καταστολής εξαιρετικά άγρια και εξοντωτική. Σημαντικό στοιχείο των εξελίξεων στην Τουρκία είναι και η εμφάνιση στα μέσα της 10ετίας του '70 και σε συνέχεια, η διεύρυνση του Κουρδικού προβλήματος.

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις άρχισαν από τα μέσα της 10ετίας του '50 να παίρνουν άσχημη τροπή. Εναυσμα υπήρξε η υπόθεση της Κύπρου, όπου η ύπαρξη σχετικά σημαντικής τουρκικής μειονότητας περιέπλεξε το θέμα.

Το Κυπριακό θα πάρει διαστάσει συχνά εκρηκτικές, οδηγώντας δύο φορές Ελλάδα και Τουρκία στα πρόθυρα πολεμικής σύρραξης μέσα σε 10 χρόνια (1964 - 1974). Το 1974, η ανεύρεση κοιτασμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο θα έχει σαν αποτέλεσμα να προστεθεί και αυτό στις ελληνοτουρκικές διαφορές, που γίνονται, έτσι, όλο και πιο ανυπέρβλητες.

Η επιδείνωση των σχέσεων Αθήνας - Αγκυρας βάζει τον ιμπεριαλισμό - και ιδιαίτερα τις ΗΠΑ - μπροστά σε διλήμματα περί του πρακτέου. Στο βάθος, δεν έχει αντίρρηση γι' αυτή την τροπή. Αντίθετα, τη θεωρεί σαν μια ευκαιρία που θα του επέτρεπε να διατηρήσει και να αυξήσει τον έλεγχό του και στις δύο χώρες. Επίσης η ένταση δημιουργεί και στις δύο όχθες του Αιγαίου μια καλή αγορά όπλων και οπλικών συστημάτων. Από την άλλη, όμως, ο ιμπεριαλισμός φοβάται μια σύγκρουση που θα έθετε σε κίνδυνο τη ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ.

Γι' αυτό:

α) Υπενθυμίζει στους Ελληνες ότι καλύπτονται οικονομικά, αλλά όχι στρατηγικά. Ετσι, το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι να πάψουν να δημιουργούν προβλήματα και,

β) Συμβουλεύει τους Τούρκους να αποφύγουν υπερβολικές ενέργειες που θα τραυμάτιζαν ανεξέλεγκτα το ΝΑΤΟ. Μπορούσαν, όμως, να κρατήσουν τα κεκτημένα εκτός ΝΑΤΟ, τη Β. Κύπρο, ας πούμε...

Με τον τρόπο αυτό, και η ΝΑ πτέρυγα έμενε στη θέση της και ο έλεγχος στην περιοχή εξασφαλίζεται και η ένταση, με όλα τα πλεονεκτήματά της διατηρείται.

Οι δεκαετίες που πέρασαν από το τέλος του πολέμου, αν και δεν ήταν απαλλαγμένες από δυσκολίες και προβλήματα, υπήρξαν, παρ' όλα αυτά, η πραγματική "χρυσή εποχή" των Βαλκανίων. Οι σχέσεις μεταξύ των βαλκανικών κρατών βαθμιαία βελτιώθηκαν και οι μεταξύ τους επαφές και ανταλλαγές πύκνωσαν. Εμπεδώθηκε ένα κλίμα ασφάλειας. Οι αιτίες της εξέλιξης αυτής ήταν πολλές. Την πιο σημαντική, ωστόσο, πρέπει να την αναζητήσουμε στην επωφελή επιρροή στις παγκόσμιες και, συνεπώς, βαλκανικές υποθέσεις που ασκούσε η ύπαρξη της ΕΣΣΔ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας καθώς και στη συνεπή πολιτική ειρήνης, φιλίας και καλής γειτονίας που ασκούσαν τα σοσιαλιστικά καθεστώτα της Βαλκανικής.

Η κατάσταση αυτή σαρώθηκε από την αντεπαναστατική "κατρακύλα" του τέλους της 10ετίας του '80.