ΗΤΑΝ τα γραφτά του Παντελή Πρεβελάκη, που εδώ κι εξήντα χρόνια μ' έφερναν στις γνωριμιές τις πρώτες με του νου τα ταξιδέματα στην Κρήτη και στα ματωμένα άγια του νησιού χώματα. Το «Χρονικό μιας πολιτείας» μας άναβε, και γινόταν κάλεσμα να βρεθείς, να γνωρίσεις το Ρέθυμνο.

ΜΑΚΡΙΝΕΣ αυτές οι πρώτες καταγραφές καθώς έρχονταν να προστεθούν στης νιότης τα άγουρα χρόνια, τότε που στα σχολικά θρανία σκύβαμε πάνω στα ομηρικά κείμενα (την «Οδύσσεια» σε μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη) που μας έδιναν της Κρήτης τη θωριά, μια ζωγραφιά μοναδική. Κι αξέχαστη.

ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ το στίγμα στον ομηρικό στίχο: «Είναι μια γης κατάμεσα του μελανού πελάγου/ η Κρήτη η ώρια κι η παχιά κι η τριγυρολουσμένη...». Είναι το νησί που θα το σκεφτείς εκείνο του Μαγιού το πρωινό που από βαθιά χαράματα τα χιτλερικά αεροπλάνα χυμούσαν κι ασταμάτητα σκορπούσαν το θάνατο στην ηρωική μεγαλόνησο.

ΘΥΜΑΣΑΙ διαδρομές μέσα από τόπους και χωριά που ακόμη κι αν είχαν περάσει πολλά χρόνια εξακολουθούσε να 'ναι ζωντανός ο θάνατος και τα κόκαλα να 'ναι σκόρπια πάνω στα χώματα. Και στα κενοτάφια μικρά χαρτάκια να φέρνουν το χαιρετισμό, το μήνυμα των ζωντανών στους λεβέντες που πάλεψαν την ορδή στα μαρμαρένια αλώνια...

ΑΠΟ το Ρέθυμνο κι εφέτος η πρόσκληση. Κι είμαστε «παρόντες εκεί στην όμορφη πολιτεία, που τηρώντας το χρέος θυμάται και τιμά την αγωνιστική, αντιφασιστική δημοσιογραφία, που 'χει ρίζες βαθιές και που για το σήμερα, σε καιρούς δύσκολους είναι κληρονομιά όχι απλής θύμησης, όχι μιας κάποιας τελετής αλλά καθημερινού αγώνα και δράσης.

ΕΙΝΑΙ το «παλικαρόπουλο» της Κρήτης ο Κωστής Παπαδάκης, ο τριαντάχρονος δημοσιογράφος πολεμιστής που από τις πρώτες κιόλας μέρες του πολέμου βρέθηκε στην πρώτη γραμμή έφεδρος ανθυπολοχαγός και από εκεί έστελνε την πρώτη δημοσιογραφική ανταπόκριση στην εφημερίδα του το «Ελεύθερον Βήμα» και την οποία ο ίδιος δεν πρόλαβε να τη δει δημοσιευμένη.

«... ΚΑΠΟΥ εις το Μέτωπον 3 Νοεμβρίου 1940. Επτά μέρες τώρα και επτά νύχτες πολεμούμε. Τα κανόνια μας, τα πολυβόλα μας, τ' αεροπλάνα μας, τ' αδέλφια μας, όλοι εμείς που αποτελούμε τον ελληνικό στρατό με ψυχή γεμάτη θάρρος κι αυτοπεποίθηση πολεμούμε». Κι ο αντιφασίστας δημοσιογράφος προσθέτει: «... Θα νικήσουμε έναν εχθρό μεγαλύτερο και δυνατότερο από μας για να δείξουμε σ' όλους τους λαούς το δρόμο της ελευθερίας και της τιμής...».

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ άριστος ο Κ. Παπαδάκης, με δημοκρατική αντιφασιστική ιδεολογία, στενός, αγαπητός φίλος του Κ. Βιδάλη πάλευε χωρίς ν' ανοίγει κώδικες και τεφτέρια δεοντολογίας σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για τον Τύπο και τους δημοσιογράφους, όπως ήταν αυτή με τη βασιλομεταξική δικτατορία, με τη λογοκρισία, τα κυνηγητά των χαφιέδων του Μανιαδάκη. Και στη μοναδική εκείνη ανταπόκριση σαν κάλεσμα προσκλητήριο έγραφε: «... Ας μάθουν όλες οι μανάδες που έχουν παιδιά στα σύνορα, πως πρέπει να είναι περήφανες γιατί στα παιδιά τους έλαχε ο κλήρος να δείξουν στον κόσμο πως η ελευθερία δε χαρίζεται από κανέναν αλλά παίρνεται με το σπαθί...».

ΕΙΝΑΙ πολύ χαρακτηριστικά τα σημειώματα που αφιέρωσαν τότε οι εφημερίδες στον πρώτο δημοσιογράφο μαχητή. Η «Πρωΐα» (εκδότες οι αδελφοί Πεσματζόγλου) έγραφε: «... Μεταξύ των νεκρών του ιερού αγώνος κατά του φασισμού καταλέγεται και εκλεκτός βλαστός της δημοσιογραφικής οικογένειας, ο Κωστής Παπαδάκης, μέλος της ΕΣΗΕΑ. Εκ πεποιθήσεως εχθρός του φασισμού ο Κ. Π. εφονεύετο εις το πεδίον της τιμής καθ' ην στιγμήν τα ελληνικά στρατεύματα εκδιώξαντα τας φασιστικάς ορδάς από το έδαφός μας ήρχιζαν τη νικηφόρον προέλασιν...».

ΘΑ περάσουν αρκετά χρόνια κι ο Δημήτρης Ψαθάς με την ευκαιρία μιας μεγάλης έκθεσης της ΕΣΗΕΑ για τη συμβολή της δημοσιογραφίας στον πόλεμο του 1940-1941 σε μια αναδρομή στις θύμησές του τον ονομάτιζε παλικαρόπουλο του επαγγέλματος κι εξηγούσε τους λόγους, που τον αποκαλούσε έτσι.

ΤΟΝ ΛΕΩ «παλικαρόπουλο» το νεαρό συνάδελφο, που μας είχε έλθει από την Κρήτη γιατί ήταν τόσο άφοβος, όπως μάθαμε, όταν έφυγε από τους πρώτους για το μέτωπο, ώστε ήταν ακράτητος στη μάχη. Εφεδρος ανθυπολοχαγός προχωρούσε όρθιος σε μια επίθεση που φώναζαν οι στρατιώτες του: «Πέστε κάτω κ. ανθυπολοχαγέ». Αλλά εκείνος προχωρούσε. Ορθιος, ακάλυπτος... Κι έτσι κι έπεσε.

ΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ θα θυμηθεί και θα τιμήσει επίσης τον αγωνιστή αντιστασιακό δημοσιογράφο Μανώλη Λίτινα, που έπεσε ηρωικά λίγες μόλις μέρες πριν από την απελευθέρωση από τα βόλια των Γερμανών στη στερνή εκτέλεση πατριωτών έξω από το Δαφνί. Στη μνήμη του, καθώς και στη μνήμη του Ευάγγελου Ανδρουλιδάκη θα γίνει η απονομή των βραβείων που έχουν καθιερωθεί.

ΜΕ αίμα, δάκρυα και πολλές διώξεις είναι γραμμένη της ελληνικής δημοσιογραφίας η ιστορία κι η εισφορά. Φυσικά, μιλάμε για εκείνους που στέκουν αταλάντευτα στο χρέος να μάχονται για το ψωμί, τη λευτεριά, τα δίκια του λαού. Δε χρειάστηκε, δε χρειάστηκαν ν' ανοίξουν κώδικες και τεφτέρια δεοντολογίας... Απλές οι πράξεις, λιγοστές οι λέξεις τα «παλικαρόπουλα» από το Ρέθυμνο, που θυμόμαστε και τιμάμε σήμερα.