Παραξενεύτηκαν από όλες αυτές τις πινακίδες που στα σλαβικά διαφήμιζαν την ποιότητα της γούνας του κάθε βιοτέχνη και εμπόρου. Ρώτησαν τον πρώτο περαστικό: «Αυτά τα γράφουν οι Σκοπιανοί; Εχουν διεισδύσει τόσο πολύ;». Ο Καστοριανός ήταν «Λακεδαιμόνιος»: «Τα γράφουν οι εθνικόφρονες». Οι ανυποψίαστοι Αθηναίοι γέλασαν.

Και τότε ακόμα, εν μέσω εθνικιστικού παροξυσμού και αντιπαράθεσης με το γειτονικό κράτος, αυτοί που τα υποδαύλιζαν έκαναν ό,τι μπορούσαν για να συνεχιστεί το εμπόριο με τους «εχθρούς». Σήμερα βεβαίως τα προβλήματα της περιοχής και των κατοίκων είναι πλέον τόσο οξυμένα, που δεν υπάρχουν περιθώρια για «πολεμοχαρείς» διαθέσεις. Πόσο μάλλον, που τώρα τέλειωσαν τα αστεία και στα βόρεια σύνορα η κατάσταση είναι ήδη έκρυθμη, ελέω «ειρηνευτικών» επεμβάσεων του ΝΑΤΟ και των πρωτοπαλίκαρών του, του UCK. Βεβαίως, η ελληνική κυβέρνηση επιμένει στην αποστολή ελληνικού στρατού στη γειτονική χώρα.

O «Ρ» επισκέφτηκε τη Δυτική Μακεδονία και σταχυολόγησε ορισμένες από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της περιοχής. Κατέγραψε την ανησυχία και τον καθημερινό τους αγώνα για επιβίωση, ενάντια στην πολιτική που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις του δικομματισμού. Πολιτική μακρόχρονης, μονόπλευρης λιτότητας για τα λαϊκά στρώματα. Μερικά από αυτά τα προβλήματα θα παρουσιάσουμε σήμερα και τις επόμενες μέρες, σε ένα μικρό αφιέρωμά μας στη Δυτική Μακεδονία.

Ξεκινώντας από την Καστοριά: Ολοι ταυτίζουν την περιοχή με τη γούνα, τη γούνα με τα υψηλά εισοδήματα και άρα με τα κέρδη για τους γουνεμπόρους. Κάποτε ήταν έτσι. Η μεταπολεμική οικονομία της περιοχής βασίστηκε στη γουνοποιία. Παιδιά δούλευαν τζάμπα, με ψωμοτύρι που έφερναν από το σπίτι τους, για να μάθουν την τέχνη του γουνεργάτη. Μπλόκα του στρατού γύρω από την πόλη εξέταζαν τα χαρτιά των επισκεπτών της. Την αστυνομική ταυτότητα, αλλά και μια άλλη, λευκού χρώματος, που επίσης εξέδιδε η Αστυνομία και βεβαίωνε ότι ήταν από χωριό της περιοχής και εργάζονταν στην πόλη ως γουνεργάτες. Η περιοχή ήταν «επιτηρούμενη ζώνη» και δεν ήθελαν να εισέρχονται εκεί άγνωστα, «ταραχοποιά» στοιχεία.

Τα μεροκάματα ήταν καλά. Υπολογίζεται από τους παλιούς Καστοριανούς ότι τρία τότε κατώτερα ημερομίσθια αντιστοιχούσαν σε μια χρυσή λίρα. Ετσι από το 1960 μέχρι το 1980, ελάχιστα παιδιά στρέφονταν στα γράμματα. Τα περισσότερα πήγαιναν στη γούνα, για να πλουτίσουν. Από ολόκληρη την Ελλάδα, έρχονταν στην Καστοριά προσπαθώντας να «σπάσουν» το «κλειστό» κάποτε επάγγελμα του γουναρά και να μάθουν την τέχνη. Επίσης, λίγοι στρέφονταν σε άλλους τομείς της οικονομίας.

Οι γούνες γίνονταν εξαγωγή στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, γι' αυτό και πολλοί Καστοριανοί βιοτέχνες και έμποροι άνοιξαν αντιπροσωπείες τους στην Αμερική, στο Παρίσι, στη Λιψία προπολεμικά, στη Φραγκφούρτη μεταπολεμικά. Οι αγοραπωλησίες συνήθως γίνονταν - και ακόμα γίνονται - με δημοπρασίες σε ξένο, «σκληρό» νόμισμα. Ετσι, άκουγες τους Καστοριανούς να μιλούν όχι για δραχμές, αλλά για δολάρια και μάρκα. Σήμερα;

Σύμφωνα με τον Γιώργο Νικόπουλο, γραμματέα της Νομαρχιακής Επιτροπής Καστοριάς του ΚΚΕ, από το 1980 ξεκίνησε διεθνώς η κρίση της γούνας. Η παγκόσμια παραγωγή αυξήθηκε, ενώ είναι σε εξέλιξη μια παγκόσμια καταναλωτική κρίση, με όλο και λιγότερους να μπορούν να ξοδέψουν χρήματα για ένα γούνινο παλτό.

Οπως σε όλους τους κλάδους της βιοτεχνίας, το μεγάλο κεφάλαιο πιέζει τους μικρομεσαίους. Καθώς έχει ρευστό, πιέζει «χτυπώντας» πρώτη ύλη σε υψηλότερες τιμές και πουλώντας σε σχετικά φτηνότερες. Οι «μεγάλοι», στο σημερινό σύστημα, ποτέ δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα.

Επιπλέον, πρόκειται για αγοραπωλησίες που δε γίνονται με λίγα χρήματα. Χρειάζονται μεγάλα κεφάλαια, γι' αυτό και πολλοί δανείστηκαν για να αγοράσουν πρώτη ύλη. Οι τράπεζες έδωσαν σε πολλούς τη χαριστική βολή, καθώς δάνειζαν με επιτόκια 37% και πάνω, συν μετά τα πανωτόκια.

Ο Γ. Νικόπουλος επισημαίνει: «Ρήμαξαν την Καστοριά. Τα χρέη μετρώνται σε δισεκατομμύρια. Κατέστρεψαν μεγάλο μέρος των γουνοποιητικών επιχειρήσεων. Σημειώστε ότι και πολλοί πουλούσαν στο εξωτερικό με πίστωση. Εχασαν λεφτά, καθώς έστειλαν εμπόρευμα, αλλά δεν τους επιστράφηκαν χρήματα. Λόγω και της παγκόσμιας κρίσης, όσοι είχαν αποκλείσει την ελληνική αγορά και δούλευαν μόνο με εξαγωγές, τώρα υποφέρουν. Είναι περίπου 150 οι οικογένειες της πόλης, που ζουν πλέον με τη βοήθεια του δήμου και άλλων φορέων. Και είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι στις σημερινές συνθήκες ανεργίας, που πλήττει κύρια τη νεολαία, οι νέοι σταμάτησαν να στρέφονται προς τη γούνα».

Η εδαφολογική σύνθεση της Καστοριάς είναι πολύ καλή και ευνοεί τις καλλιέργειες, ειδικά των μήλων. Ομως, δεν ισχύουν πια οι επιδοτήσεις που δίνονταν στο παρελθόν. Δε σταμάτησαν, απλά τώρα δίνονται, π.χ., 1.500 δρχ. ανά δέντρο που ξεριζώνεται για να φυτευτούν ακακίες (!), σε προγράμματα «προστασίας του περιβάλλοντος».

Ετσι κι αλλιώς, οι ποσοστώσεις στην παραγωγή - που επιβάλλονται από τις Βρυξέλλες και τους εγχώριους υποτακτικούς τους - δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη της αγροτιάς, ούτε και της κτηνοτροφίας. Και τα καπνά αντιμετωπίζουν κρίση, καθώς οι δυο τελευταίες σοδειές προσβλήθηκαν από ασθένεια και ουσιαστικά καταστράφηκαν.

Η λίμνη θρέφει ακόμα κάποιους ψαράδες. Υπάρχουν γριβάδια, κεφαλόπουλα, γουλιανοί, «πεταλούδες» (μοιάζει με τον κυπρίνο, αλλά έχει μικρότερο και πλακουτσωτό κεφάλι). Ομως η λίμνη μολύνεται. Στις αρχές του αιώνα το νερό ήταν τόσο καθαρό, που οι κάτοικοι το έπιναν. Ο πυθμένας της ήταν βραχώδης και το νερό τόσο διάφανο, που φαινόταν. Σήμερα είναι βούρκος. Επί χρόνια τα αστικά λύματα χύνονταν μέσα, ενώ μολύνεται και από τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στις παραλίμνιες δεντροκαλλιέργειες. Δε λαμβάνονται κάποια μέτρα, που και την αγροτική παραγωγή να βοηθούν, και τη μόλυνση να αποτρέπουν.

Αλλη μια πληγή: Πολλοί Καστοριανοί για να ξελασπώσουν στράφηκαν στη Σοφοκλέους. Λίγοι κέρδισαν. Ομως, οι περισσότεροι είδαν τη γούνα τους να καίγεται. Και πέρα από τους γουναράδες, υπήρξαν πολλοί που πούλησαν το χωράφι τους για να πάρουν 5-6 εκατ. δρχ. και να τα ρίξουν στην καταβόθρα, που ονομάζεται «ΧΑΑ».