Ακόμη ένα πείραμα, για να διαπιστωθεί πώς θα «λειτουργούσε» η λεγόμενη τετραήμερη εργασία για την καπιταλιστική οικονομία ανακοινώθηκε πρόσφατα, αυτήν τη φορά από τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της Πορτογαλίας.

Και σ' αυτήν την περίπτωση, βέβαια, όπως και σε άλλες αντίστοιχες (Βέλγιο, Ισλανδία, Σουηδία παλαιότερα, Μεγάλη Βρετανία, Ισπανία κ.ά.) είναι ολοφάνερο και κοινώς παραδεκτό ότι πρόκειται για ακόμη μια μορφή διευθέτησης και «ευελιξίας» του εργάσιμου χρόνου, καλύτερα προσαρμοσμένου στις ανάγκες μιας επιχείρησης ή μιας κρατικής υπηρεσίας, και μάλιστα χωρίς καν να εξασφαλίζεται μείωση του εβδομαδιαίου εργάσιμου χρόνου!

Καμία κυβέρνηση και καμία επιχείρηση δεν την «έπιασε ο πόνος» οι εργαζόμενοι να δουλεύουν λιγότερο με την ίδια αμοιβή. Αυτό που εξετάζουν στην πραγματικότητα τέτοια πειράματα σε κάθε χώρα - με βάση και τα δικά τους επιχειρήματα - είναι:

Αν ορισμένες ειδικότητες εργαζομένων σε επιχειρήσεις συγκεκριμένων κλάδων, αξιοποιώντας και την τεχνολογική πρόοδο, θα μπορούσαν να «βγάζουν τη δουλειά» σε 4 αντί για 5 μέρες τη βδομάδα, δουλεύοντας πιο εντατικά ως επί το πλείστον τις ίδιες ώρες, ανάλογα με τις ανάγκες μιας επιχείρησης.

Αν η επιχείρηση κερδίζει περισσότερα από αυτό (π.χ. και με μείωση του λειτουργικού κόστους, όπως έξοδα θέρμανσης, ρεύματος κ.ά.) ή με κρατική επιδότηση για εκ περιτροπής εργασία σε περιόδους που μειώνεται η παραγωγή.

Αν η τετραήμερη εργασία θα αποτελούσε κίνητρο για τους εργαζόμενους, ώστε να ανέβει η παραγωγικότητά τους σε βαθμό που να «αξίζει» μια τέτοια διευθέτηση.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως ώθηση για τέτοια πειράματα έδωσαν ο περιορισμός της καπιταλιστικής παραγωγής, η περαιτέρω «ευελιξία» στην εργασία και η τηλεργασία κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Και επειδή ο «διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες», καλές είναι οι «τυμπανοκρουσίες» για 4ήμερη εργασία χωρίς μείωση μισθών, αλλά ας δούμε τι προβλέπει το πιλοτικό πρόγραμμα της πορτογαλικής κυβέρνησης, που αναμένεται να ξεκινήσει τον Ιούνη του 2023 και να διαρκέσει έξι μήνες.

Η κυβέρνηση σχεδιάζει να εντάξει στο πείραμα ορισμένες υπηρεσίες της Δημόσιας Διοίκησης, ενώ κάλεσε τους επιχειρηματικούς ομίλους να το υλοποιήσουν εθελοντικά. Καμία επιχείρηση δεν θα εξαναγκαστεί νομικά να εφαρμόσει 4ήμερη εργασία για τους υπαλλήλους της, κάτι που θα αύξανε το εργασιακό «κόστος» και θα μείωνε τα κέρδη. Αντίθετα, καλούνται να συμμετάσχουν μόνο όσες επιχειρήσεις θεωρούν πως θα τους συνέφερε να προχωρήσουν σε μια τέτοια διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου.

Ηδη οι Συνομοσπονδίες των επιχειρήσεων Εμπορίου και Υπηρεσιών (CCP) και Τουρισμού (CTP) της Πορτογαλίας δήλωσαν ότι δεν είναι ώρα να συζητηθεί η τετραήμερη εργάσιμη βδομάδα, προτάσσοντας «άλλες προτεραιότητες», όπως η «ενεργειακή κρίση». Σημείωσαν ότι ενδεχομένως η τετραήμερη βδομάδα να βολεύει εταιρείες με συγκεκριμένο «προφίλ», π.χ. στον τομέα των τεχνολογιών, του πολιτισμού, της διαφήμισης, αλλά δεν συμφέρει καθόλου εταιρείες με εξυπηρέτηση πελατών, οι οποίες θα αναγκάζονταν να προσλάβουν περισσότερο προσωπικό.

Πολύ περισσότερο, οι μεγάλες επιχειρήσεις που θα επιλέξουν να ενταχθούν στο πορτογαλικό πείραμα, δεν είναι καν υποχρεωμένες να το εφαρμόσουν καθολικά για όλους τους υπαλλήλους, αλλά έχουν τη δυνατότητα να το εφαρμόσουν «σε λίγα μόνο τμήματα». Ανάλογα, πάντα, με το τι κρίνεται συμφέρον για την επιχείρηση.

Στο μεταξύ, δεν εξασφαλίζεται καν ότι οι εργαζόμενοι που θα ενταχθούν στην 4ήμερη εργασία, θα δουλεύουν 8ωρο και συνεπώς 32 ώρες τη βδομάδα. Αντίθετα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι δεν θα καθοριστεί ακριβής αριθμός ωρών εβδομαδιαίως και ότι αυτές «μπορεί να είναι 32, 34 ή 36 ώρες, με συμφωνία διοίκησης και εργαζομένων». Η μόνη προϋπόθεση είναι οι εργαζόμενοι να εργάζονται έστω και μία ώρα λιγότερη τη βδομάδα σε σχέση με πριν, χωρίς επίπτωση στον μισθό.

Μάλιστα, η υπουργός Εργασίας της Πορτογαλίας, Ana Mendes Godinho, εξήγησε ότι το κράτος και οι επιχειρήσεις «διατηρούν το δικαίωμα» να παρατείνουν το ωράριο όσων εργάζονται 4 μέρες τη βδομάδα και ότι «ο αριθμός των ωρών καθημερινής εργασίας μπορεί να είναι διαφορετικός σε συγκεκριμένες ημέρες». Με δυο λόγια, πλήρης προσαρμογή του ωραρίου του εργαζόμενου στον εκάστοτε «φόρτο εργασίας», με εντατικοποίηση της δουλειάς ορισμένα διαστήματα, ωράριο - «λάστιχο» για τον εργαζόμενο που διαλύει την προσωπική και την οικογενειακή ζωή.

Και η περίπτωση της Πορτογαλίας επιβεβαιώνει ότι τέτοια πειράματα δεν έχουν καμία σχέση με τη σύγχρονη ανάγκη και αντικειμενική δυνατότητα που υπάρχει σήμερα για καθολική μείωση του χρόνου εργασίας με σημαντική αύξηση των αποδοχών και του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων, για σταθερό, ανθρώπινο ωράριο, ούτε με το αίτημα για 7ωρο - 5ήμερο - 35ωρο του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος.

Αυτά και άλλα σύγχρονα εργατικά αιτήματα συγκρούονται με τους νόμους της καπιταλιστικής οικονομίας, την παραγωγή με σκοπό το κέρδος που βασίζεται στην εκμετάλλευση των εργαζομένων, στη μείωση του μισθολογικού και μη εργασιακού «κόστους», στην ανταγωνιστικότητα. Στον αντίποδα, τέτοια πειράματα εντάσσονται ακριβώς σε αυτές τις «ανάγκες» των επιχειρηματικών ομίλων, με δεδομένο πάντα ότι οι εργαζόμενοι θα μένουν αποκλεισμένοι από τον τεράστιο πλούτο που παράγουν.