Οσες λαϊκές οικογένειες έχουν ιδιόκτητα σπίτια που απέκτησαν με δάνειο, παλεύουν να τα σώσουν από τις τράπεζες και τα funds, όσες νοικιάζουν δίνουν μάχη να καταφέρουν να ανταποκριθούν στο κόστος ενοικίου που τραβάει την ανηφόρα και όλοι ανεξαιρέτως, με τους μισθούς καθηλωμένους, προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες διαβίωσης με τις τιμές σε ρεύμα, θέρμανση, είδη πρώτης ανάγκης να έχουν εκτιναχθεί.

Στη Θεσσαλονίκη το παζλ συμπληρώνεται από το μεγάλο ποσοστό των κενών κατοικιών, που αγγίζει σχεδόν το 30%, με αποτέλεσμα η μειωμένη διαθεσιμότητα να οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των ενοικίων. Παράλληλα, στις περιοχές που βρίσκονται κοντά στους σταθμούς του μετρό το οποίο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία, οι τιμές έχουν ήδη εκτιναχθεί, ενώ εκτιμάται ότι αναμένεται επιπλέον αύξηση της τάξης του 10%. Μάλιστα, εμφανίζεται και το φαινόμενο υπογραφής συμβολαίων, κυρίως στην επαγγελματική στέγη, όπου προβλέπονται δύο τιμές ενοικίων, προ και μετά τη λειτουργία του μετρό.

Σύμφωνα με έκθεση της Eurostat για τη στέγαση στην Ευρώπη, πάνω απ' το 32% του αστικού πληθυσμού στην Ελλάδα αναγκάζεται να διαθέσει περισσότερο απ' το 40% του εισοδήματός του για να καλύψει τα έξοδα στέγασης. Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, αυτό το ποσοστό είναι στο 37% και αυξάνεται παραπέρα για τις αστικές περιοχές και τον κεντρικό δήμο. Για το 60% αυτών των νοικοκυριών το στεγαστικό κόστος ξεπερνά το μισό του εισοδήματός τους και στη Θεσσαλονίκη είναι πάνω από το 52%.

Το ποσοστό των νοικοκυριών που παρουσιάζουν ήδη καθυστερημένες οφειλές και δυσκολεύονται να πληρώσουν λογαριασμούς, νοίκια και δάνεια ξεπερνά το 36%!

Αιτία γι' αυτό είναι η σφαγή του λαϊκού εισοδήματος που εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις, για να εκπληρώσουν τους στόχους του κεφαλαίου και τις δεσμεύσεις της ΕΕ. Σύμφωνα με στοιχεία της Ετήσιας Ερευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών (EU-SILC) της ΕΛΣΤΑΤ, ο μέσος μισθός από το 2013 έως το 2023 αυξήθηκε μόλις 1,5 %, ενώ το κόστος ενοικίου αυξήθηκε 5%. Η μείωση των εισοδημάτων οδήγησε σε δραματική αύξηση του τμήματος του πληθυσμού που αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας ξεπερνώντας το 20,5% το 2019 στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Η αναθέρμανση της αγοράς κατοικίας κατά την τελευταία πενταετία έχει οδηγήσει σε σημαντικές αυξήσεις στις τιμές, ιδιαίτερα στον δήμο Θεσσαλονίκης. Την περίοδο 2011 - '16 οι τιμές των ακινήτων σημείωσαν πτώση της τάξης του 42,5% και περίπου αντίστοιχη ανάκαμψη από τότε, με το πραγματικό λαϊκό εισόδημα όμως μειωμένο.

Στον δήμο Θεσσαλονίκης από το 2019 και μετά παρατηρείται ένα ξέφρενο ράλι τιμών τόσο για την αγορά όσο και για την ενοικίαση κατοικίας. Σημαντικοί παράγοντες που επιδρούν είναι οι ρυθμοί της κατασκευαστικής δραστηριότητας με στόχο το μέγιστο ποσοστό κέρδους, η έλλειψη σύγχρονου κτιριακού αποθέματος, το τουριστικό «θαύμα» και η λεγόμενη εξωστρέφεια (Airbnb και χρυσή βίζα), η δραματική αύξηση των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων.

Η Θεσσαλονίκη καταγράφει για το πρώτο εννιάμηνο του 2023 τον μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης της τιμής των ακινήτων με ποσοστό 16,5%. Αυτή η πορεία συνεχίζεται ανοδικά και το 2024. Ενδεικτικά οι τιμές πώλησης για τις νεόδμητες κατοικίες γύρω από τους νέους σταθμούς του μετρό διαμορφώνονται στα 2.500 ευρώ το τ.μ. Ιδιαίτερα μεγάλες αυξήσεις εντοπίζονται ακόμα στην περιοχή Ανάληψη - Μπότσαρη - Νέα Παραλία με 18%, στη Νεάπολη με 15% κ.α.

Οι τιμές ενοικίασης κατοικίας στον δήμο Θεσσαλονίκης είχαν αρχίσει να αυξάνονται ήδη από το 2014, εκτινάχθηκαν από το 2016, ξεπερνώντας το 2020 τα προ κρίσης επίπεδα κατά 38% (Ανω Πόλη 34%, Τούμπα 35%, Χαριλάου 54%).

Το στεγαστικό πρόβλημα οξύνεται και από τον στόχο του κεφαλαίου για ανάπτυξη του «τουρισμού πόλεων» (city-break), όλο τον χρόνο. Η επιδίωξη από κυβερνήσεις και δημοτικές αρχές (σε σύμπνοια ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ) για την ανάδειξη της Θεσσαλονίκης σε τουριστικό και εμπορικό κέντρο επιδρά αρνητικά στις λαϊκές ανάγκες για στέγαση και όχι μόνο από τη σκοπιά της αύξησης της βραχυχρόνιας μίσθωσης ή των τουριστικών καταλυμάτων σε βάρος της κατοικίας. Τα εκτεταμένα προγράμματα αναπλάσεων σε φιλέτα γης που παραδίδονται στο κεφάλαιο (π.χ. ΔΕΘ, παραλιακό μέτωπο κ.λπ.), προσαρμόζουν χρήσεις γης και δόμηση στα μέτρα των επενδυτών. Η όποια βελτίωση του δημόσιου χώρου και οι υποδομές που θα δημιουργηθούν, όχι μόνο θα λειτουργούν και θα συντηρούνται με επιχειρηματικά κριτήρια, περιορίζοντας την πρόσβαση σε όποιον έχει την οικονομική δυνατότητα, αλλά θα αποτελούν το προαύλιο των επενδύσεων, που αναβαθμίζει την αξία της γης και των ακινήτων σε επίπεδα απλησίαστα για την κοινωνική πλειοψηφία.

Ορισμένα επιπλέον στοιχεία αποτυπώνουν τη φύση αυτού του ζητήματος, που αγγίζει ειδικά τη νεολαία στον δήμο Θεσσαλονίκης:

• 28,7% κατοικεί σε σπίτι με «στενότητα χώρου», ποσοστό που εκτοξεύεται στα πιο φτωχά λαϊκά στρώματα σε 45,7%.
• Το 25% των νέων κάτω των 24 ετών επιβαρύνεται με «υπερβολική στεγαστική δαπάνη».
• Το 29% των κατοίκων του δήμου Θεσσαλονίκης νοικιάζει, ενώ για την υπόλοιπη μητροπολιτική περιοχή το ποσοστό πέφτει στο 22%.
• Υπάρχουν δείγματα συγκέντρωσης της στέγης στα χέρια λίγων εταιρειών. Χαρακτηριστικό είναι ότι από τα 3.000 περίπου διαθέσιμα Airbnb, πάνω από 900 συγκεντρώνονται στα χέρια 10 μόλις εταιρειών.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας για το πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης: Το 32% των κτιρίων χτίστηκαν χωρίς αντισεισμικό κανονισμό, το 46% με τον αντισεισμικό του 1959, το 13% με τον κανονισμό και τα πρόσθετα άρθρα του 1985 και μόνο το 9% με τους πιο σύγχρονους μετά το 2000.

Τα 2/3 του πληθυσμού του δήμου Θεσσαλονίκης ζουν σε κατοικίες που κατασκευάστηκαν πριν από το 1980, καθώς η πλειοψηφία (61%) τους κατασκευάστηκε κατά την περίοδο 1961 - 1980.

Την ίδια ώρα ο προσεισμικός έλεγχος των δημόσιων κτιρίων εδώ και 20 χρόνια βρίσκεται στο 25%, ενώ των ιδιωτικών κτιρίων αφήνεται στην ατομική ευθύνη και τις αντοχές της τσέπης των λαϊκών οικογενειών. Με το κάδρο να συμπληρώνει και το φάντασμα της υποχρεωτικής ιδιωτικής ασφάλισης κατοικιών έναντι φυσικών καταστροφών (σεισμοί, πλημμύρες, πυρκαγιές κ.λπ.), ως ευρωπαϊκή κατεύθυνση.

Το ποσοστό των «κόκκινων» στεγαστικών δανείων, στο σύνολο των μη εξυπηρετούμενων δανείων, διογκώθηκε στη διάρκεια της κρίσης. Το 2018, περίπου μία στις τέσσερις συμβολαιογραφικές πράξεις που πραγματοποιήθηκαν στο Εφετείο Θεσσαλονίκης αφορούσε πλειστηριασμούς ακινήτων, ενώ ενδεικτικά 144 σε συνολικά 278 καταχωρήσεις τον Ιούλη του 2020 αφορούσαν σε ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας. Σήμερα ολοένα και περισσότερες λαϊκές οικογένειες βρίσκονται μπροστά σε αυτόν τον κίνδυνο.

Τα προγράμματα κυβέρνησης και κομμάτων της αντιπολίτευσης, όπως εκφράζονται και από τις παρατάξεις στον δήμο Θεσσαλονίκης και προβάλλονται ως «λύσεις», στην πραγματικότητα δεν προσφέρουν διέξοδο στη λαϊκή οικογένεια, παρά μόνο στις τράπεζες και στους επιχειρηματίες.

Η κυβέρνηση το προηγούμενο διάστημα προώθησε ένα νέο πρόγραμμα για τη «στέγη των νέων». Δηλαδή, επιδοτούμενα από το κράτος δάνεια, που δίνουν οι τράπεζες σε νέους εργαζόμενους, για να αγοράσουν ακίνητα, μεγάλο κομμάτι των οποίων ανήκει στις τράπεζες και στο κατασκευαστικό κεφάλαιο.

Κι έτσι, όμως, τα όρια και οι προϋποθέσεις που τίθενται, τελικά αποκλείουν τους πιο ευάλωτους, ενώ σπρώχνουν νέους ανθρώπους σε περιοχές μακριά από εκεί που επιθυμούν να κατοικήσουν. Ο πραγματικός ωφελημένος του προγράμματος είναι πάλι οι τράπεζες, καθώς θα δώσουν τα δάνεια και θα ξεφορτωθούν ακίνητα που σήμερα παραμένουν απούλητα.

Αντίστοιχα, ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει ως λύση ένα πρόγραμμα επιδότησης μεγαλοϊδιοκτητών, κυρίως, που έχουν κενά και ανεκμετάλλευτα κτίρια και διαμερίσματα και τη μετατροπή τους σε οικιστικά συγκροτήματα, που θα προσφέρουν πιο φθηνά διαμερίσματα. Δηλαδή και τα λαϊκά νοικοκυριά να εξοβελιστούν σε περιοχές που δεν θέλουν να κατοικήσουν και το μεγάλο κεφάλαιο να επιδοτηθεί για διαμερίσματα που τώρα έχει αδιάθετα.

Παρόμοιο πρόγραμμα προτείνει και η παράταξη «Πόλη Ανάποδα», η οποία βλέπει ως «ριζοσπαστική» λύση τη δημιουργία κινήτρων για ανακαίνιση και αξιοποίηση αδιάθετων κατοικιών. Μια πρόταση για «κοινωνική» πολιτική, που θα προσφέρει «ζεστό» χρήμα σε ιδιοκτήτες και κατασκευαστικές. Αντίστοιχα και η παράταξη του Σ. Πέγκα.

Ο δήμος Θεσσαλονίκης, με την προηγούμενη διοίκηση, δημιούργησε δύο κατά κύριο λόγο προγράμματα: Ενα μίσθωσης κατοικιών για άστεγους (41 διαμερίσματα) και ένα για επιδότηση ενοικίου σε πολύ ευάλωτα νοικοκυριά (135 διαμερίσματα). Η νέα διοίκηση προς το παρόν είχε μόνο κάποια αντίστοιχα ευχολόγια στο πρόγραμμά της.

Η πραγματική διέξοδος για τον λαό προϋποθέτει σύγκρουση με τη στρατηγική του κεφαλαίου, περνάει μέσα από την εργατική - λαϊκή πάλη για κατάργηση των πλειστηριασμών, για ουσιαστικά μέτρα ενίσχυσης του λαϊκού εισοδήματος και ανακούφισης από το κόστος της στέγης, προγράμματα λαϊκής στέγης με ευθύνη και χρηματοδότηση από το κράτος, φθηνά και ασφαλή σπίτια για όλο τον λαό.

Το ΚΚΕ με σχέδιο για το σήμερα και το αύριο παλεύει για άμεσες παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν την κατάσταση για τον λαό αλλά και ριζική αλλαγή πορείας.

Ειδικά για τη Θεσσαλονίκη διεκδικεί:

• Δημιουργία σύγχρονης φοιτητικής στέγης που να καλύπτει τις ανάγκες με αξιοποίηση υπαρχόντων και διαμόρφωση νέων χώρων (Γ' ΣΣ, πρώην 424, χώρος ΔΕΘ).
• Αξιοποίηση της διαθέσιμης ακίνητης περιουσίας του ΑΠΘ για την επέκταση της φοιτητικής στέγης, την αναβάθμιση των υπαρχουσών φοιτητικών εστιών.
• Αξιοποίηση των 124 ακινήτων του δήμου Θεσσαλονίκης για τη δημιουργία κοινωνικής κατοικίας.
• Αμεση αναβάθμιση των εργατικών κατοικιών στην περιοχή της Ξηροκρήνης.
• Εναντίωση στον σχεδιασμό μετατροπής της πόλης σε τουριστικό κέντρο.
• Μέτρα περιορισμού του Airbnb από τον δήμο, όπως φορολογία στις μεγάλες εταιρείες διαχείρισης ακινήτων με τον συντελεστή επαγγελματικής στέγης, απόδοση του 0,5% του τζίρου των διανυκτερεύσεων στον δήμο.
• Πρόσληψη του απαραίτητου μόνιμου τεχνικού προσωπικού για την άμεση πραγματοποίηση προσεισμικού ελέγχου στα κτίρια και τις υποδομές.