Κυριακή 12 Μάη 2002
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 7
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Εξωγήινη χημεία

Το χρώμα των πλανητών αποκαλύπτει πολλά για τη χημεία της ατμόσφαιρας, ακόμα και της επιφάνειάς τους

Οι φωτογραφίες από τηλεσκόπιο που φαίνονται εδώ έχουν υποστεί χρωματική επεξεργασία, ώστε να φανούν πιο έντονα τα χρώματα των πλανητών. A: η γεμάτη σκουριά και κρατήρες επιφάνεια του Αρη, B: η γαλαζωπή γεμάτη μεθάνιο ατμόσφαιρα του Ουρανού, C: η μυστηριώδης ερυθρά κηλίδα του Δία, D: οι χρώματος βούτυρου κορυφές των νεφών του Κρόνου
Οι φωτογραφίες από τηλεσκόπιο που φαίνονται εδώ έχουν υποστεί χρωματική επεξεργασία, ώστε να φανούν πιο έντονα τα χρώματα των πλανητών. A: η γεμάτη σκουριά και κρατήρες επιφάνεια του Αρη, B: η γαλαζωπή γεμάτη μεθάνιο ατμόσφαιρα του Ουρανού, C: η μυστηριώδης ερυθρά κηλίδα του Δία, D: οι χρώματος βούτυρου κορυφές των νεφών του Κρόνου
Στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, το χρώμα των πλανητών δεν αποτελούσε τίποτα περισσότερο από ένα ψυχολογικό τεστ για τους ανθρώπους που το παρατηρούσαν. Ο Αρης (Mars) με το κοκκινωπό χρώμα του συσχετίστηκε από τους αρχαίους με το θεό του πολέμου, με τη φωτιά και το αίμα. Ιχνη αυτής της συσχέτισης μπορεί να βρει κανείς και σήμερα σε διάφορες γλώσσες, όπως η αγγλική (martial arts, court martial κτλ.).

Τον 18ο αιώνα, οι επιστήμονες κατάλαβαν ότι οι πλανήτες λάμπουν, γιατί αντανακλούν το φως του ήλιου. Οπως απέδειξε ο Ισαάκ Νεύτων, το ηλιακό φως περιέχει όλα τα χρώματα της ίριδας και γι' αυτό φαίνεται στο ανθρώπινο μάτι σαν λευκό. Μια επιφάνεια διατηρεί την ουδέτερη λευκότητά της αν όλα τα χρώματα ανακλώνται απ' αυτήν εξίσου. Αντίθετα, οποιοσδήποτε χρωματισμός δείχνει ότι ένα μέρος των χρωμάτων του ουράνιου τόξου απορροφήθηκε και ακριβώς αυτό το γεγονός μας προσφέρει ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το τι υπάρχει στην επιφάνεια ή στην ατμόσφαιρα του μακρινού πλανήτη.

Για παράδειγμα, η Γη φαίνεται μπλε όχι εξαιτίας των ωκεανών της, αλλά εξαιτίας της ατμόσφαιράς της. Οι κοσμοναύτες που την παρατηρούν από διαστημόπλοια σε τροχιά τη βλέπουν το ίδιο μπλε όπως και εμείς όταν κοιτάζουμε τον ουρανό. Αυτό οφείλεται στο ότι τα μόρια της ατμόσφαιρας της Γης έχουν το κατάλληλο μέγεθος, ώστε να διαχέουν περισσότερο τα χρώματα με μικρότερο μήκος κύματος, δηλαδή τα γαλαζοπράσινα. Ο γήινος αέρας διαχέει το μπλε φως 10 φορές περισσότερο απ' ό,τι το κόκκινο.

Αντίθετα, ο αέρας του Αρη, είναι πολύ αραιός για να μπορέσει να διαχύσει αρκετό φως. Αυτό γίνεται φανερό χρησιμοποιώντας ένα τηλεσκόπιο, αν και ίχνη μπλε χρώματος εμφανίζονται στα άκρα του πλανητικού δίσκου, όπου το φως περνάει από το παχύτερο μέρος της ατμόσφαιρας του κόκκινου πλανήτη. Το κυρίαρχο χρώμα του Αρη, το κιτρινοπορτοκαλί, προέρχεται από το οξείδιο του σιδήρου (σκουριά), που βρίσκεται στο χώμα. Οταν η σκόνη οξειδίου του σιδήρου αναδευτεί από περιστασιακούς ανέμους ταχύτητας 150 χιλιομέτρων την ώρα, τότε ο ουρανός του Αρη αλλάζει από γαλάζιο χρώμα σε ένα παράξενο ροζ. Κάθε 10 ή 20 χρόνια κατά μέσο όρο, μεγάλες θύελλες σαρώνουν ολόκληρη την επιφάνεια του πλανήτη, δίνοντάς του μια χρυσίζουσα απόχρωση.

Ο μακρινός Ουρανός οφείλει το χρώμα του στο μεθάνιο, το ίδιο αέριο που συναντά κανείς πάνω από τους βάλτους στον πλανήτη μας. Το μόριο του μεθανίου αποτελείται από ένα άτομο άνθρακα και τέσσερα άτομα υδρογόνου και απορροφά κυρίως το κόκκινο φως. Ετσι, οι τεράστιες ποσότητες μεθανίου στον Ουρανό τού δίνουν το γαλαζωπό του χρώμα. Αν τον παρατηρήσει κανείς με κιάλια ή τηλεσκόπιο, ο πλανήτης φαίνεται ακόμη πιο γαλάζιος, γιατί όταν ο φωτισμός είναι πολύ αδύνατος ο αμφιβληστροειδής μας αντιδρά στο μπλε και το πράσινο πολύ πιο έντονα απ' ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο χρώμα.

Ακόμα και μικρά τηλεσκόπια μπορούν να φανερώσουν τη Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα και τις απαλές ραβδώσεις πάνω στο χλομό Δία. Σε έναν αεριώδη πλανήτη όπως ο Δίας, αυτά είναι τα χρώματα της αναταραχής. Τα έντονα χρώματα σημαίνουν γρήγορα κινούμενες αέριες μάζες και χημική δραστηριότητα. Σύμφωνα με στοιχεία που έστειλε το διαστημόπλοιο «Γαλιλαίος» της NASA, η ατμόσφαιρα του Δία μπαίνει σε κίνηση από τα γρήγορα ανερχόμενα και ψυχόμενα αέρια και από τα φορτισμένα σωματίδια που πέφτουν προς τον πλανήτη, αφού συλληφθούν από το πανίσχυρο μαγνητικό του πεδίο. Οι επιστήμονες δεν έχουν εξακριβώσει ακόμα με σιγουριά τη χημεία πίσω από τα χρώματα του πλανήτη, αλλά θεωρείται πιθανό ανάμεσα στις χημικές ουσίες που τα δημιουργούν να είναι ενώσεις του θείου και του φωσφόρου.

Ο Κρόνος, πάλι, είναι σχεδόν άχρωμος, με εμφάνιση που θυμίζει το χρώμα του βούτυρου. Αυτή η όψη προδίδει ένα άλλο προφίλ: συνθήκες μεγάλης σταθερότητας και λιγοστό μεθάνιο. Αν και οι πλανήτες απέχουν εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη, τελικά για μια γρήγορη και χοντρική χημική τους ανάλυση αρκεί μια ματιά με ένα μικρό τηλεσκόπιο ή ένα ζευγάρι δυνατά κιάλια.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Παρολίγον άστρα (2021-09-18 00:00:00.0)
Και αυτόνομα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος στο παιχνίδι (2018-03-31 00:00:00.0)
Τρίτος σε μέγεθος μεταξύ των νάνων πλανητών (2016-05-29 00:00:00.0)
Τεχνική για την απευθείας παρατήρηση κοντινών εξωπλανητών (2016-05-15 00:00:00.0)
Αναζητώντας την υπογραφή της ζωής σε μακρινούς πλανήτες (2008-04-20 00:00:00.0)
Ο μυστηριώδης δορυφόρος του Κρόνου (2002-06-30 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ