Οι τσιγγάνες - και ακόμα περισσότερο οι μουσουλμάνες τσιγγάνες της Θράκης - υφίστανται διακρίσεις σε σχέση με τις άλλες Ελληνίδες υπηκόους: Παντρεύονται, ενώ ακόμα είναι παιδούλες, εργάζονται από μικρές, χωρίς τις περισσότερες φορές να πάνε σχολείο, στην οικογένειά τους επιτρέπεται η πολυγαμία (σύμφωνα με το ισλαμικό δίκαιο), τα διαζύγια εκδίδονται υπέρ των ανδρών και όταν χωρίσουν, τα παιδιά τα παίρνει ο άντρας, αγνοούν παντελώς την αντισύλληψη και το κράτος σε πολλές περιπτώσεις αδιαφορεί για την τύχη τους, δεν ελέγχει αν τα παιδιά πηγαίνουν σχολείο, αν κάνουν εμβόλια, αν τα επιδόματα που προορίζονται γι' αυτά φθάνουν στον προορισμό τους, δε βρίσκει δουλιά και στέγη στις πολυμελείς οικογένειες.

Για πολλές από τις παραπάνω διακρίσεις, η χώρα μας έχει κληθεί να απολογηθεί στην Επιτροπή για την εξάλειψη των διακρίσεων του ΟΗΕ. Αλλά και μια πρόσφατη έρευνα που γίνεται για τους τσιγγάνους, αποκαλύπτει τις διακρίσεις που υφίστανται οι γυναίκες από την πολύ μικρή παιδική τους ηλικία. Είναι έρευνα που πραγματοποιείται από τη Δρ. κοινωνιολόγο Μαρούλα Κανταράκη, καθηγήτρια ΤΕΙ, σε συνεργασία με την Μυρτώ Λαιμού, κοινωνική λειτουργό ειδικευμένη στα «παιδιά του δρόμου» και διευθύντρια του Κέντρου Συμπαράστασης Παιδιών και Οικογένειας (που ασχολείται συστηματικά με το συγκεκριμένο πληθυσμό από το 1997).

«Η γυναίκα έχει δυσμενή θέση στον τσιγγάνικο πληθυσμό έτσι κι αλλιώς, λέει η κοινωνιολόγος Μαρούλα Κανταράκη. Εμείς εξετάζουμε περισσότερο τον πληθυσμό των μουσουλμάνων τσιγγάνων που ζουν σε περιοχές γύρω από την Ομόνοια - Μεταξουργείο, Κολωνό, Γκάζι. Αντικείμενό μας είναι η κοινωνική κατάσταση του πληθυσμού και η επαγγελματική του κινητικότητα, που σχετίζεται και με τη θέση των νεοτέρων γενεών - δηλαδή πώς εντάσσονται, πώς επιβιώνουν, πώς ζουν οι νεότερες γενιές αυτού του πληθυσμού».

Οι τσιγγάνοι της περιοχής (τσιγγανόφωνοι, τουρκόφωνοι, πομάκοι), ήρθαν από τη Θράκη, τις δεκαετίες 1970 και 1980 (1975-1985). Οι πρώτοι που ήρθαν έβρισκαν δουλιά, ακόμα και όταν πουλούσαν λουλούδια ή χαρτομάντιλα. Υστερα όμως από ένα μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα, οι συνθήκες άλλαξαν. Για ορισμένα προϊόντα, λ.χ. καλάθια ή ορισμένες δουλιές, λ.χ. ακόνισμα μαχαιριών δεν υπάρχει πια ζήτηση. Οι τσιγγάνοι που πριν εργάζονταν σαν εργάτες γης ή σε οικοδομές, δε βρίσκουν πια εργασία γιατί δουλιές δεν υπάρχουν, ενώ έχουν αυξηθεί τα εργατικά χέρια λόγω των μεταναστών.

«Σήμερα, επισημαίνει η Μαρούλα Κανταράκη, στο συγκεκριμένο τσιγγάνικο πληθυσμό οι γονείς είτε δε δουλεύουν, είτε εργάζεται μόνο η μητέρα και τα παιδιά μόνα τους (ή μαζί με τη μητέρα) οδηγούνται στην επαιτεία, συνήθως μέσω της πώλησης λουλουδιών, χαρτομάντιλων ή καθαρισμού των παρμπρίζ των αυτοκινήτων - τα βρίσκεις στα κέντρα διασκέδασης, στα εστιατόρια, στις πλατείες, στα φανάρια. Στους τσιγγάνους (χωρίς να γενικεύουμε) τα παιδιά αποτελούν εργατικό δυναμικό, συνήθως, όπως γίνεται στις αγροτικές κοινωνίες ή στις φτωχές οικογένειες. Τα κορίτσια ιδιαίτερα, είναι πιο αποδοτικά στην πώληση χαρτομάντιλων ή λουλουδιών. Πηγαίνουν λιγότερο συχνά σχολείο σε σύγκριση με τα αγόρια και εκτός από τη δουλιά έξω από το σπίτι, βοηθάνε τους γονείς κάνοντας νοικοκυριό στο σπίτι και φροντίζοντας τα μικρότερα αδέλφια τους... Οι τσιγγανόφωνες γυναίκες εργάζονται συχνότερα απ' ό,τι οι άντρες, ενώ οι τουρκόφωνες είναι περισσότερο υποταγμένες και εργάζονται σπανιότερα (Προτιμούν να καθαρίζουν σπίτια). Ενας άλλος λόγος που τα κορίτσια δεν πάνε ή σταματάνε το σχολείο, είναι ότι παντρεύονται πολύ μικρές - κι όχι πάντα με τη θέλησή τους, αλλά γιατί τις παντρεύουν οι γονείς!».

Παντρεύονται από 13-14 χρονών και τα αγόρια από 16. Το αγόρι δίνει χρήματα στον πεθερό για να πάρει την κοπέλα γυναίκα του. Εκείνη πια θα δουλέψει στην οικογένεια του άντρα της γιατί μετά το γάμο το νέο ζευγάρι συγκατοικεί με τους γονείς του αγοριού. Είναι και οι δυο υπό την επίβλεψη του πατέρα του αγοριού. Η πεθερά της γυναίκας παίζει σημαντικό ρόλο στην οικογένεια. Βοηθά συχνά την πολύτεκνη μητέρα να μεγαλώσει τα παιδιά (μέχρι να πάνε 6-8 χρονών - μετά θεωρείται ότι μπορούν να «δουλέψουν» και επεμβαίνει στη ζωή του ζευγαριού. Η νέα γυναίκα (παιδί ακόμα και η ίδια τις περισσότερες φορές) «δουλεύει» (δηλαδή επαιτεί) μαζί με τα μωρά της, αλλά τα χρήματα που κερδίζει τα διαχειρίζεται ο πατέρας του άντρα ή η μητέρα του, μέχρι να φύγουν από το σπίτι και να μείνουν μόνοι τους. Οι γυναίκες υφίστανται συχνά τη συζυγική και την πατρική βία και κάποιες φορές ασκούν και οι ίδιες βία στα παιδιά τους. Οι στερήσεις και οι πιέσεις τούς οδηγούν συχνά και στα ψυχοφάρμακα...

«Εχω γνωρίσει κοπέλες 18 χρονών με τέσσερα παιδιά, ήδη γερασμένες - και να θέλει να χωρίσει μια γυναίκα από κάποιον που τη χτυπάει, δεν μπορεί να καταφύγει στο μουφτή. Και πού να πάει άλλωστε, παρατηρεί η Μυρτώ Λαιμού. Αντίθετα, ο άντρας χωρίζει πολύ εύκολα - φτάνει να το ανακοινώσει στο μουφτή και εκείνος να υπογράψει - χωρίς καν να κλητευτεί η γυναίκα (που συνήθως χάνει τα παιδιά της γιατί τα κρατά ο άντρας μαζί με τη μητέρα του). Δεν τηρείται η διαδικασία που ορίζει η ελληνική νομοθεσία για να εκδοθεί ένα διαζύγιο. Το ελληνικό κράτος δεν υποστηρίζει τη γυναίκα, δίνει στο μουφτή πολλές δικαιοδοσίες».

«Είναι φοβερή η ωραιοποίηση της ζωής των τσιγγάνων», τονίζει η Μαρούλα Κανταράκη, «η απλότητα της τσιγγάνικης ζωής είναι καλύτερη από τη δική μας, έντονη ζωή και καταναλωτική κουλτούρα», υποστηρίζουν μερικοί. Η αποδοχή ορισμένων ηθών και εθίμων είναι και στις δυο περιπτώσεις η αποδοχή του εξαθλιωμένου τρόπου ζωής τους, της φτώχειας τους, της έλλειψης σεβασμού στα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματά τους (ιδιαίτερα σε γυναίκες και παιδιά). Γιατί, το να μη πηγαίνεις σχολείο, να παντρεύεσαι από παιδί, να έχεις δέκα παιδιά και παντελή άγνοια της αντισύλληψης, να μην έχεις κανένα σχεδόν δικαίωμα, ούτε καν στην ιατρική περίθαλψη, τι είναι;

«Το κράτος έχει μεγάλες ευθύνες, υπογραμμίζει η Μυρτώ Λαιμού. Δεν υπάρχει ένα κέντρο οικογενειακού προγραμματισμού όπου θα μπορούσαν να απευθυνθούν αυτές οι γυναίκες... Αλλά και στις δημόσιες υπηρεσίες τις αντιμετωπίζουν συχνά με αδιαφορία:

Μπορεί λ.χ. να απευθυνθούν στην κοινωνική πρόνοια, να ζητήσουνε να εμβολιαστούν τα παιδιά τους και τους απαντάνε ότι ... δεν έχουν εμβόλια και να πάνε οι ίδιες να τα αγοράσουν! Υπάρχει γενικά μια αρνητική στάση! Θα μπορούσε το κράτος να στείλει επισκέπτριες υγείας στην περιοχή, να τις βοηθήσει στα προβλήματά τους.

Δεν εξετάζεται από τις δημόσιες υπηρεσίες, από την Πρόνοια της Νομαρχίας, αν τα επιδόματα πολυτέκνων ή απροστάτευτων παιδιών αξιοποιούνται προς όφελος των ίδιων τους των παιδιών για τα οποία προορίζονται ή γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους συγγενείς. Κανένας έλεγχος αν χρησιμοποιούνται για τη διατροφή του παιδιού, αν αυτό πηγαίνει σχολείο. Μπορεί λ.χ. το παιδί να είναι απροστάτευτο, να έχει πεθάνει ο πατέρας τους, η μητέρα του να το έχει εγκαταλείψει, να παίρνει το επίδομα η γιαγιά και να το χρησιμοποιεί για δικές της ανάγκες, ενώ το παιδί είναι ξυπόλυτο στο δρόμο, δεν πηγαίνει σχολείο και πουλάει χαρτομάντιλα...».