«Με εντολή της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσίας κηρύσσω την έναρξη του πρώτου διεθνούς κομμουνιστικού συνεδρίου. Πριν απ' όλα, παρακαλώ όλους τους παραβρισκόμενους να κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του Καρλ Λήμπκνεχτ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ, των καλυτέρων εκπροσώπων της III Διεθνούς». Είναι βράδυ 2 Μαρτίου 1919, στο Κρεμλίνο. Στο βήμα βρίσκεται ο Β. Ι. Λένιν κι από κάτω, όρθιοι, τιμούν τους μεγάλους ηγέτες του γερμανικού και διεθνούς προλεταριάτου 52 αντιπρόσωποι από 35 οργανώσεις 21 χωρών της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας. Είναι η εναρκτήρια συνεδρίαση του Πρώτου, ιδρυτικού, συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς.

Η αναγκαιότητα για την ίδρυση της III Διεθνούς είχε επισημανθεί από πολύ νωρίς, από τις πρώτες μέρες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Δεύτερη Διεθνής πρόδωσε την εργατική τάξη και την αποστολή της και πέρασε στο σοσιαλιμπεριαλισμό κι όταν το μπολσεβίκικο κόμμα, μαζί με το σύνθημα μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο, έριξε τα συνθήματα: «Ζήτω η διεθνής αδελφότητα των εργατών ενάντια στο σοβινισμό και στον πατριωτισμό της αστικής τάξης όλων των χωρών!», «Ζήτω η προλεταριακή Διεθνής, απαλλαγμένη από τον οπορτουνισμό!» (Απαντα Λένιν, Εκδοση Σ.Ε., τόμος 26, σελ. 23). Πρέπει ακόμη να σημειωθεί πως με τα έργα του «Ο πόλεμος και η σοσιαλδημοκρατία της Ρωσίας», «Ο σοσιαλισμός και ο πόλεμος», «Η χρεοκοπία της II Διεθνούς», «Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού» κ.ά., ο Λένιν διατύπωσε με σαφήνεια τις ιδεολογικές, πολιτικές και οργανωτικές βάσεις, πάνω στις οποίες έπρεπε να συγκροτηθεί η νέα Διεθνής. Ομως, η δημιουργία της νέας επαναστατικής Διεθνούς δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση που μπορούσε να πραγματοποιηθεί από τη μια στιγμή στην άλλη. Χρειαζόταν κατ' αρχήν να διαχωριστούν οι επαναστάτες διεθνιστές από τους σοσιαλσοβινιστές σε όλα τα εργατικά κόμματα του πλανήτη ή τουλάχιστον σε όσα ήταν δυνατό και προπαντός στα σπουδαιότερα απ' αυτά. Οι μπολσεβίκοι κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό να προωθήσουν αυτό το ζήτημα στις διεθνείς συνδιασκέψεις του Τσίμερβαλντ (1915) και του Κίνταλ (1916). Εκείνο, επίσης, που έγινε διακριτό σ' αυτές τις συνδιασκέψεις ήταν το γεγονός πως η αριστερή τάση ήταν αρκετά αδύνατη στα εργατικά κόμματα, ενώ πολύ ισχυρή ήταν η τάση των κεντριστών, των συμβιβαστών με τους σοσιαλσοβινιστές και τους σοσιαλπατριώτες. Ηταν, επομένως, αναγκαίο να ηττηθούν οι συμβιβαστικές - κεντρίστικες αντιλήψεις και προϋπόθεση γι' αυτό ήταν να ξεκόψουν οι επαναστάτες - διεθνιστές από οργανώσεις με τέτοιο χαρακτήρα. Γι' αυτό, το Απρίλη του 1917, ο Λένιν έβαλε το ζήτημα της αποχώρησης της αριστερής τάσης των εργατικών κομμάτων από την Ενωση του Τσίμερβαλντ και υπογράμμισε την αναγκαιότητα να δημιουργηθεί χωρίς καθυστέρηση η καινούρια επαναστατική, προλεταριακή Διεθνής.

Τεράστια επιτάχυνση στις διαδικασίες υλοποίησης αυτού του καθήκοντος έδωσε η Οκτωβριανή Επανάσταση, που επιβεβαίωσε την ορθότητα της πολιτικής των μπολσεβίκων και των λενινιστικών ιδεών, απέδειξε την επαναστατική σημασία και αξία του προλεταριακού διεθνισμού, έδωσε ισχυρή ώθηση στο επαναστατικό κίνημα παγκοσμίως, αποκάλυψε ότι ο καπιταλισμός δεν ήταν αήττητος και απέδειξε πως η κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο και τους συμμάχους του δεν ήταν μια ουτοπία, αλλά μια χειροπιαστή πραγματικότητα.

Τον Ιανουάριο του 1918, συνήλθε στην Πετρούπολη η πρώτη διεθνής σύσκεψη για την προετοιμασία ίδρυσης της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Στη σύσκεψη πήραν μέρος αντιπρόσωποι των Μπολσεβίκων, των αριστερών Εσέρων, των αριστερών σοσιαλδημοκρατών της Σουηδίας, της Νορβηγίας, της Αγγλίας, των ΗΠΑ, καθώς και των Πολωνών, Ρουμάνων, Τσέχων και Κροατών διεθνιστών. Η σύσκεψη αποφάσισε να κληθεί διάσκεψη της αριστερής πτέρυγας του διεθνούς εργατικού κινήματος υπό τους εξής όρους: «1. Συμφωνία των κομμάτων και των οργανώσεων να ακολουθήσουν το δρόμο της πάλης ενάντια στις δικές τους κυβερνήσεις για άμεση ειρήνη. 2. Υποστήριξη της Οκτωβριανής Επανάστασης και της σοβιετικής εξουσίας». Η απόφαση αυτή στάλθηκε σε όλα τα αριστερά κόμματα και ομάδες ανά τον κόσμο (Ινστιτούτο Μαρξισμού - Λενινισμού της ΚΕ του ΚΚΣΕ: «Κομμουνιστική Διεθνής - Σύντομη ιστορική μελέτη», εκδόσεις «Ελεύθερη Ελλάδα» 1973, σελ. 50 - 51).

Σημαντικό ρόλο στην ίδρυση της νέας Διεθνούς έπαιξε και η ομοσπονδία ξένων ομάδων της ΚΕ του μπολσεβίκικου κόμματος. Η ομοσπονδία αυτή αποτελούνταν από ξένους αριστερούς σοσιαλιστές, που είχαν βρεθεί στη Ρωσία τον καιρό της Οκτωβριανής Επανάστασης. Αυτοί οι ξένοι είχαν αναπτύξει σημαντική δουλιά μέσα στους ομοεθνείς τους αιχμαλώτους του πολέμου και είχαν αρχίσει να οργανώνουν δικές τους κομμουνιστικές ομάδες. Ετσι, το μπολσεβίκικο κόμμα για να τους ενισχύσει στη δουλιά τους δίπλα στην ΚΕ του, δημιούργησε την προαναφερόμενη ομοσπονδία ξένων ομάδων, πρόεδρος της οποίας εκλέχτηκε ο Ούγγρος επαναστάτης Μπέλα Κουν (Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Η, σελ. 250).

Το Γενάρη του 1919, συνήλθε στη Μόσχα νέα διεθνής διάσκεψη, που ενέκρινε ομόφωνα πρόταση του Λένιν για ίδρυση της III Διεθνούς στο κοντινότερο χρονικό διάστημα. Η διάσκεψη απηύθυνε πρόσκληση σε 39 αδελφά κόμματα και ομάδες να συναντηθούν εκπρόσωποί τους και να συζητήσουν το θέμα. Η πρόσκληση απευθυνόταν σε κόμματα και ομάδες, που θεωρούνταν κομμουνιστικά, σε κόμματα και ομάδες συγγενικά προς τους κομμουνιστές και σε ομάδες και ρεύματα μέσα στα σοσιαλπατριωτικά κόμματα, που ήταν λίγο ή και πολύ κοντά στον μπολσεβικισμό. Ετσι, στα τέλη Φλεβάρη του 1919, άρχισαν να φτάνουν στη Μόσχα οι κομμουνιστές αντιπρόσωποι, ξεπερνώντας πλήθος εμποδίων. Για παράδειγμα, οι αντιπρόσωποι του ΚΚ Ουγγαρίας συνελήφθησαν, όπως κι ένας Γερμανός αντιπρόσωπος, ενώ αρκετοί αντιπρόσωποι έφτασαν στη σοβιετική πρωτεύουσα με καθυστέρηση. Το συνέδριο κράτησε από τις 2 έως τις 6 Μάρτη του 1919.

Παίρνοντας ο Λένιν το λόγο είπε: «Σύντροφοι, το συνέδριό μας έχει μεγάλη κοσμοϊστορική σημασία...». (Λένιν: «Ομιλίες στα συνέδρια της Κ.Δ.», εκδόσεις «ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ», 1976, σελ. 10).

Η εκτίμηση αυτή δικαιώθηκε με τη μετέπειτα πορεία της Διεθνούς, τους αγώνες του κομμουνιστικού κινήματος. Δικαιώθηκε, επίσης, από τις εξελίξεις, όταν η Διεθνής έπαψε πια να υπάρχει. Αλλά ας δούμε σε ποια ζητήματα στάθηκε το ιδρυτικό της συνέδριο.

Η ημερήσια διάταξη του συνεδρίου περιλάμβανε τα εξής θέματα: 1) Εισηγήσεις. 2) Το πρόγραμμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς. 3) Αστική δημοκρατία και δικτατορία του προλεταριάτου. 4) Στάση απέναντι στα σοσιαλιστικά κόμματα και στη συνδιάσκεψη της Βέρνης. 5) Διεθνής κατάσταση και πολιτική των συμμάχων. 6) Εκλογή επιτροπών και οργανωτικά προβλήματα (Ου. Φόστερ: «Ιστορία των τριών Διεθνών», Αθήνα 1975, τόμος β`, σελ. 369).

Το συνέδριο ενέκρινε δύο ντοκουμέντα τεράστιας σημασίας. Το ένα ήταν το πρόγραμμα της Διεθνούς, που εισηγήθηκαν οι Γ. Εμπερλάιν και Ν. Μπουχάριν και το άλλο οι θέσεις για την αστική δημοκρατία και τη δικτατορία του προλεταριάτου, που συνέταξε και εισηγήθηκε ο Λένιν (Ινστιτούτο Μαρξισμού - Λενινισμού της ΚΕ του ΚΚΣΕ: «Κομμουνιστική Διεθνής - Σύντομη ιστορική μελέτη», εκδόσεις «Ελεύθερη Ελλάδα» 1973, σελ. 54 - 55).

Στο πρόγραμμα υπογραμμίζεται ο χαρακτήρας της εποχής ως εποχής εκφυλισμού, εσωτερικής κατάρρευσης του καπιταλισμού και ως εποχής της κομμουνιστικής επανάστασης του Προλεταριάτου. Ταυτόχρονα, τονίζεται η αναγκαιότητα της Δικτατορίας του Προλεταριάτου και υπογραμμίζεται η σημασία του Προλεταριακού Διεθνισμού (βλέπε όλο το πρόγραμμα: «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», τεύχος 1, Γενάρης 1921).

Στις θέσεις για την αστική δημοκρατία και τη δικτατορία του προλεταριάτου, ο Λένιν καταρρίπτει όλους τους αστικοδημοκρατικούς μύθους περί δήθεν καθαρής δημοκρατίας, ξεσκεπάζει το ρόλο του σοσιαλρεφορμισμού πάνω σ' αυτό το θέμα και αποδεικνύει ότι ανώτερος τύπος δημοκρατίας από την αστική δημοκρατία είναι η δικτατορία της εργατικής τάξης. «Η ιστορία - σημειώνει με έμφαση ο Λένιν - διδάσκει ότι καμιά καταπιεζόμενη τάξη δεν έφτασε ποτέ στην κυριαρχία και δεν μπορούσε να φτάσει στην κυριαρχία, χωρίς να περάσει μια περίοδο δικτατορίας, δηλαδή κατάκτησης της πολιτικής εξουσίας και βίαιης καταστολής της αντίστασης, που πρόβαλαν πάντα οι εκμεταλλευτές, αντίστασης απεγνωσμένης, λυσσασμένης, που δε σταματούσε μπροστά σε κανένα έγκλημα». (Λένιν: «Ομιλίες στα συνέδρια της Κ.Δ.», εκδόσεις «ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ», 1976, σελ. 12 - 13).

Το συνέδριο ολοκλήρωσε τις εργασίες του με την εκλογή οργάνων της Διεθνούς. Εκλέχτηκε Εκτελεστική Επιτροπή, αποτελούμενη από έναν αντιπρόσωπο από κάθε κόμμα. Η επιτροπή αυτή εξέλεξε πενταμελές γραφείο, στο οποίο συμμετείχαν οι: Ρακόφκι, Λένιν, Ζηνόβιεφ, Τρότσκι και Πλάτεν. Πρόεδρος της ΕΕ της Διεθνούς εκλέχτηκε ο Γκριγκόρ Ζηνόβιεφ.

Μια νέα σελίδα στην ιστορία του εργατικού κινήματος είχε ανοίξει. Η παγκόσμια προλεταριακή επανάσταση είχε το δικό της παγκόσμιο κόμμα. Η ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ ήταν γεγονός.