Κράτος στην υπηρεσία των επιλογών της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ)χαράσσει η κυβέρνηση. Ο νέος διοικητικός χάρτης της χώρας, στα βασικά σημεία του οποίου κατέληξαν χτες κυβέρνηση και ΠΑΣΟΚ, δημιουργεί τις δομές εκείνες που θα υλοποιούν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο τις πολιτικές που αποφασίζονται στις Βρυξέλλες.

Στην κατεύθυνση αυτή η τοπική εξουσία συγκεντρώνεται παραπέρα, ενώ η Περιφέρεια αναλαμβάνει ρόλο εγγυητή της υλοποίησης της κυβερνητικής πολιτικής σε επίπεδο δήμου και νομού. Στόχος - όπως τον περιέγραψε ο πρωθυπουργός, Κ. Σημίτης - «να υπάρχουν αποφάσεις σύμφωνες με όσα προδιαγράφει η ΕΕ». Συνέπεια του στόχου αυτού είναι και η δημιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που θα επιτυγχάνουν τον απόλυτο έλεγχο της δράσης των επιπέδων διοίκησης και την απορρόφηση της λαϊκής αγανάκτησης για μια σειρά ακόμα πιο σκληρών νεοφιλελεύθερων επιλογών, που αναμένονται, πριν αυτές φτάσουν στην κεντρική εξουσία. Ο χρόνος εφαρμογής του νέου σχήματος προσδιορίζεται στις αρχές του 2006, οπότε και ξεκινά το 4ο ΚΠΣ, η διαχείριση του οποίου θα γίνεται σε επίπεδο Περιφερειών.

Το νέο σχήμα στο οποίο κατέληξε η χτεσινή ευρεία σύσκεψη κυβερνητικών και κομματικών στελεχών του ΠΑΣΟΚ διαμορφώνει ουσιαστικά τις θεσμικές προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής και τη διατήρηση του συστήματος. Επιλέγεται το γαλλικό μοντέλο διακυβέρνησης, με αποκέντρωση στο πλαίσιο του ενιαίου κράτους - όπως είπε ο υπουργός Εσωτερικών, Κ. Σκανδαλίδης, ο οποίος παρουσίασε τις βασικές αρχές της νέας διοικητικής δομής.

Αυτή έχει ως εξής:

• Ενιαίο κράτος, το οποίο αποκεντρώνει πολιτικές του στην Περιφέρεια και αρμοδιότητές του στους δήμους, οι οποίοι υποχρεωτικά θα πρέπει να τις ασκήσουν.
• Περιφερειακή Διοίκηση, στην οποία ενσωματώνεται η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση (ΝΑ), με αιρετό Περιφερειακό Συμβούλιο, στο οποίο τοποθετείται εγκάθετος κυβερνητικός εκπρόσωπος που θα εγγυάται την υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής στην Περιφέρεια.
• Τοπική Αυτοδιοίκηση (ΤΑ), με τους δήμους να αναλαμβάνουν την εφαρμογή των πολιτικών που χαράσσει η Περιφέρεια. Προβλέπεται στο σημείο αυτό η παραπέρα συγκεντροποίηση της τοπικής εξουσίας με την προώθηση της μητροπολιτικής συγκρότησης των αστικών κέντρων Αθήνας και Θεσσαλονίκης και των νησιωτικών περιοχών, αλλά και με τον εξαναγκασμό των δήμων να μετέχουν σε Συμπολιτείες, οι οποίες θα αποφασίζουν για τον τρόπο άσκησης διαδημοτικών λειτουργιών.

Ας δούμε όμως αναλυτικά τις «καινοτομίες» της νέας διοικητικής μεταρρύθμισης.

Η ΝΑ μετεξελίσσεται σε επίπεδο Περιφέρειας, η οποία αποτελεί πλέον τον Β΄ βαθμό ΤΑ. Οι Περιφέρειες μειώνονται από 13 σε 7 έως 10 (στη χτεσινή σύσκεψη διατυπώθηκαν απόψεις και για 3 ή 5 Περιφέρειες). Βασικό είναι το πληθυσμιακό κριτήριο, το οποίο - όπως είπε χθες ο Κ. Σκανδαλίδης - πρέπει να πλησιάζει αυτό της ΕΕ, στα κράτη - μέλη της οποίας οι περιφέρειες καλύπτουν πληθυσμό από 1 έως 1,5 εκατομμύριο κατοίκους. Θα εκλέγεται αιρετό Περιφερειακό Συμβούλιο, στο οποίο θα εκπροσωπείται ο κάθε νομός, με αιρετό νομάρχη.

Σε κάθε Περιφέρεια τοποθετείται εκπρόσωπος της κυβέρνησης, ο οποίος υλοποιεί την κυβερνητική πολιτική και προΐσταται όλων των υπηρεσιών της. Οι υπηρεσίες της πρώην κρατικής νομαρχίας παραμένουν, ενώ δεν αλλάζουν τα διοικητικά όρια των νομών της χώρας. Ο κάθε νομός εκπροσωπείται στο Περιφερειακό Συμβούλιο μέσω του αιρετού νομάρχη - ο οποίος αναλαμβάνει την υλοποίηση των πολιτικών που χαράσσει η περιφέρεια στο νομό του - ή και από εκλεγμένους συμβούλους σε επίπεδο νομού. Η σύνθεση του Περιφερειακού Συμβουλίου ωστόσο είναι κάτι στο οποίο δεν έχει καταλήξει η κυβέρνηση. Πρέπει πρώτα να ξεκαθαριστεί σε ποιο γεωγραφικό επίπεδο θα οργανωθεί η περιφερειακή διοίκηση, δηλαδή σε επίπεδο νομού ή Περιφέρειας.

Είναι προφανές ότι η ΝΑ με τη μορφή που τη γνωρίζαμε καταργείται, όπως καταργούνται και τα Νομαρχιακά Συμβούλια. Απλά η ΝΑ θα εκπροσωπείται σε επίπεδο Περιφέρειας, «ως απαραίτητος πυρήνας στην εφαρμογή των αποφάσεων της κεντρικής διοίκησης» - όπως είπε ο Κ. Σημίτης. Στην κατεύθυνση αυτή, άμεσα θα προχωρήσουν οι διανομαρχιακές συνεργασίες και η αναδιάρθρωση της σύνθεσης του Περιφερειακού Συμβουλίου.

Προβλέπεται η οργάνωση των δήμων των Νομών Αττικής και Θεσσαλονίκης (στους οποίους δεν εφαρμόστηκε ο «Καποδίστριας») σε επίπεδο Μητροπολιτικής Αυτοδιοίκησης. Η Μητροπολιτική Αυτοδιοίκηση αναλαμβάνει αρμοδιότητες που σήμερα ασκούνται από το κράτος και συμμετέχει σε μεικτά διοικητικά σχήματα, τα οποία υλοποιούν εθνικές πολιτικές. Θα οργανωθεί σε επίπεδο νομαρχιακού διαμερίσματος. Επίσης προβλέπεται η υλοποίηση μητροπολιτικών λειτουργιών από συνδέσμους δήμων. Δηλαδή, δήμοι θα αναλάβουν να ασκούν μια σειρά υπερτοπικών αρμοδιοτήτων, οι οποίες ασκούνται ήδη από την ΤΑ και όχι από το κράτος. Ουσιαστικά οι δήμοι - όπως προβλέπεται και στον νέο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων - σύρονται στους Συνδέσμους, καθώς η συμμετοχή τους είναι υποχρεωτική. Είναι προφανές ότι η δυνατότητα του κάθε δήμου να ασκεί μια αυτόνομη πολιτική «εξαφανίζεται», ενώ η αιρετότητα υποθηκεύεται, καθώς θα αποφασίζουν για τους δημότες πρόσωπα που δεν έχουν εκλέξει.

Στο μεταξύ, προβλέπεται η ανακατανομή των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στα επίπεδα διοίκησης, με το κράτος να έχει τη δυνατότητα να αναθέτει υποχρεωτικά στους δήμους την άσκηση κρατικών αρμοδιοτήτων. Με τον τρόπο αυτό οι δήμοι μετατρέπονται σε συνεργοί υλοποίησης αντιλαϊκών κυβερνητικών επιλογών - όπως είναι για παράδειγμα η μερική απασχόληση που ξεκινά να εφαρμόζεται πρώτα από τους δήμους. Η επιλογή αυτή, βέβαια, εξυπηρετεί την κυβερνητική βούληση να αποποιείται των ευθυνών της για τέτοιες πολιτικές και να μεταθέτει το πολιτικό κόστος της υλοποίησής τους.

Επίσης, θεσμοθετούνται μηχανισμοί ελέγχου της λειτουργίας των δήμων, με τη θέσπιση δεικτών αποδοτικότητας. Για το σκοπό αυτό θα ιδρυθεί ανεξάρτητος φορέας παρακολούθησης της πορείας των οικονομικών των δήμων. Αναμορφώνεται το θεσμικό πλαίσιο οικονομικής λειτουργίας των δήμων, οι οποίοι, στο πλαίσιο και της φορολογικής μεταρρύθμισης, αναλαμβάνουν τη δυνατότητα αξιοποίησης των ίδιων εσόδων, δηλαδή επιβάλλουν τοπική φορολογία.

Τέλος, προβλέπεται η υποχρεωτική συνένωση των νησιωτικών περιοχών, δηλαδή η δημιουργία Συνδέσμων στα νησιά που θα ασκούν τις κρατικές και αυτοδιοικητικές υπηρεσίες.

Οι τελικές αποφάσεις της κυβέρνησης για τη διοικητική δομή της χώρας θα ληφθούν το φθινόπωρο του 2004 και ακολούθως θα αποτελέσουν νόμο του κράτους. Την τελική πρόταση θα διαμορφώσει η Διυπουργική Επιτροπή Θεσμών, μετά από διάλογο με τα κόμματα και τους αρμόδιους φορείς. Ο διάλογος αφορά: τον καθορισμό του αριθμού των Περιφερειών και των χωριών ορίων τους, καθώς και των μητροπολιτικών αυτοδιοικήσεων. Την κατανομή των αρμοδιοτήτων στα επίπεδα διοίκησης. Οι δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές του 2006 θα γίνουν με βάση το νέο σχήμα, ενώ όπως δήλωσε χτες ο Κ. Σκανδαλίδης «ο νέος εκλογικός νόμος μπορεί να ενσωματώσει οποιεσδήποτε αλλαγές στην περιφερειακή συγκρότηση της χώρας».