Γρηγοριάδης Κώστας

Στις ευρωεκλογές, οι υποστηρικτές της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ενοποίησης θα οργιάσουν κάνοντας λόγο περί ευρωμονόδρομου. Μια σειρά, όμως, από παραδείγματα δείχνουν ότι οι λαοί της Ευρώπης όχι απλά αντιτίθενται σ' αυτή την προοπτική, αλλά και εμπράκτως αντιστέκονται και απειθαρχούν στα φιλοευρωπαϊκά κελεύσματα. Ανησυχία προκαλεί στις Βρυξέλλες το γεγονός ότι σε οποιαδήποτε χώρα από τις 15 θέσουν σε δημοψήφισμα κάποιο ευρωπαϊκό θέμα, σχεδόν παντού οι πολίτες απαντούν «όχι». Η αρχή έγινε με τη Νορβηγία. Το 1972 απορρίπτεται σε δημοψήφισμα η ένταξη της Νορβηγίας με ποσοστό 53%, στην τότε ΕΟΚ.

Το 1982 η Γροιλανδία, η οποία ως συνδεδεμένο τμήμα της Δανίας είχε καταστεί το 1973 μέλος της Κοινότητας, αποφάσισε με δημοψήφισμα και με ποσοστό 52% την αποχώρησή της από την ΕΟΚ. Ο μικρός πληθυσμός της Γροιλανδίας ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικός έναντι της κοινής αλιευτικής πολιτικής της ΕΟΚ. Μετά το αρνητικό δημοψήφισμα, η δανική κυβέρνηση και η ΕΟΚ, συμφώνησαν, τον Φεβρουάριο 1984, να επιτρέψουν στη Γροιλανδία να αποχωρήσει από την Κοινότητα από την 1η Φεβρουαρίου 1985 παραχωρώντας της, το καθεστώς υπερπόντιου εδάφους, συνδεδεμένου με την Κοινότητα.

Το 1994, η Νορβηγία αρνείται για δεύτερη φορά την ένταξή της στην ΕΕ. Σε δημοψήφισμα οι Νορβηγοί απέρριψαν την ένταξή τους στην ΕΕ με ποσοστό 52,1%, ανατρέποντας τις σχετικές αποφάσεις κυβέρνησης και κοινοβουλίου. Η συνεχής άρνηση της Νορβηγίας να ενταχθεί στην ΕΕ εξακολουθεί να διατηρεί το δικό του ξεχωριστό πολιτικό ενδιαφέρον. Πρόκειται για πολιτικό γεγονός, το οποίο προσφέρεται για αξιολογικές συγκρίσεις ανάμεσα σε ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης που σημειώνουν οι δείκτες της οικονομίας της χώρας αυτής, και μάλιστα βρισκόμενη εκτός ΕΕ, μπορεί να προβληματίσουν τις άλλες σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες επέλεξαν την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Γενικότερα, η στάση των Νορβηγών και η εμμονή τους σε μια συνεχή άρνηση προς την ΕΕ, μπορεί να λειτουργήσει ως μια πειστική εναλλακτική πρόταση και ως παράδειγμα προς μίμηση ιδιαίτερα για τους λαούς του πλούσιου βιομηχανικού βορρά. Η στάση της απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση, άρχισε να θορυβεί πολύ τους ισχυρούς κύκλους της Ενωσης, από την περίοδο διενέργειας των τεσσάρων δημοψηφισμάτων για την ένταξη των νέων μελών (Αυστρία, Σουηδία, Φινλανδία και Νορβηγία). Για την ιεράρχηση στην προτεραιότητα διεξαγωγής των δημοψηφισμάτων καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι διαθέσεις των εκλογικών σωμάτων για θετικό αποτέλεσμα, ώστε να αποφευχθούν αλυσιδωτά «όχι» των λαών στις νέες εντάξεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, προφανώς για ευνόητους λόγους, το αρνητικό δημοψήφισμα των Νορβηγών να διενεργηθεί τελευταίο.

Το 1992 οι Δανοί, σε δημοψήφισμα, απέρριψαν με ποσοστό 50,7% τη συνθήκη του Μάαστριχτ. Επειτα από διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις, η τότε ΕΟΚ των «12» πρόσφερε στην κυβέρνηση της Κοπεγχάγης το δικαίωμα της αυτο-εξαίρεσης σε κάποιους τομείς της κοινοτικής πολιτικής. Στη συνέχεια, χρειάστηκε και δεύτερο δημοψήφισμα, ώστε οι Δανοί να υπερψηφίσουν τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.

Πάλι οι Δανοί, τα «άτακτα παιδιά» κατά την προσφιλή έκφραση των κυρίαρχων κύκλων της ΕΕ, κατάφεραν με την ψήφο τους να αναταράξουν για άλλη μια φορά την Ευρώπη. Σε δημοψήφισμα το 2000 με άνετη πλειοψηφία των 53,1% απέρριψαν την ΟΝΕ και το κοινό νόμισμα, το ευρώ. Ακολούθως τη σκυτάλη των «όχι» πήραν οι Ιρλανδοί. Σε δημοψήφισμα στις 7 Ιουνίου 2001, η Ιρλανδία με ποσοστό 53,87% απέρριψε τη συνθήκη της Νίκαιας, σκορπίζοντας απογοήτευση στις Βρυξέλλες. Ενα έτος αργότερα, ύστερα από διευκρινίσεις κι εγγυήσεις της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε για δεύτερη φορά τους Ιρλανδούς στις κάλπες, όπου και επικύρωσαν τη συνθήκη της Νίκαιας. Πρόσφατα είχαμε το Σουηδικό «όχι», ενώ εντελώς οριακό ήταν το «ναι» στη Γαλλία προ δεκαετίας 51%-49% στο δημοψήφισμα - θρίλερ για τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.

Στις 14.9.2003 σε δημοψήφισμα, το εκλογικό σώμα της Σουηδίας απέρριψε με διαφορά 15 εκατοστιαίων μονάδων την ένταξη της Σουηδίας στη ζώνη του ευρώ. (57% με 42%). Αξιοσημείωτο είναι ότι το «όχι» θριάμβευσε παρ' όλο που υπέρ του «ναι» είχαν ταχθεί όλα τα κόμματα της Σουηδίας, ο σύνδεσμος των εργοδοτών και το σύνολο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, με εξαίρεση μόνο τους πράσινους και τους πρώην κομμουνιστές. Εάν ο συσχετισμός των δυνάμεων μετριόταν οικονομικά, με χρήματα, το «ναι» θα είχε επικρατήσει πανηγυρικά. Αλλά ο μεγάλος σκεπτικισμός εναντίον του κοινού νομίσματος ήταν τόσο ακατανίκητη δύναμη που εναντίον της ούτε η καλύτερη μοντέρνα διαφημιστική καμπάνια μπορούσε να αποδώσει. Αλλωστε το να «πουλάς» πολιτική είναι τελείως άλλο πράγμα, από το να πουλάς αυτοκίνητα ή καλλυντικά.

Αλυσιδωτές αναμένονται οι επιπτώσεις του σουηδικού «όχι». Στη Βρετανία θεωρείται πλέον βέβαιο ότι ο πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ δε θα διακινδυνεύσει να θέσει το θέμα ένταξης στη ζώνη του ευρώ σε δημοψήφισμα, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της θητείας της Βουλής, οπότε αν οι Εργατικοί ηττηθούν στις εκλογές, η βρετανική ένταξη στο ευρώ παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες. Επίσης, αναστέλλονται οι προετοιμασίες για τη διενέργεια δημοψηφίσματος στη Νορβηγία, με στόχο να βάλουν το 2005 τους Νορβηγούς να ψηφίσουν για τρίτη φορά, για να μπουν στην ΕΕ. Η Νορβηγία είναι από τα ιδρυτικά μέλη του ΝΑΤΟ, αλλά αρνείται να ενταχθεί στην ΕΕ. Επίσης δεν είναι βέβαιο, αν θα διενεργηθεί το δεύτερο δημοψήφισμα για αποδοχή του ευρώ στη Δανία, το 2004, όπως είχε προγραμματιστεί.

Το αρνητικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Σουηδία είναι βαθύτατα ταξικό. Το αναγνώρισε με τον τρόπο του ακόμα και ο Σουηδός πρωθυπουργός Πέρσον, σημειώνοντας ότι τα υψηλότερα ποσοστά του «όχι» παρουσιάστηκαν από «ανθρώπους με τα χαμηλότερα εισοδήματα και το χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο». Είναι εξίσου χαρακτηριστικό ότι, στο πλουσιότερο προάστιο της Στοκχόλμης, το «ναι» θριάμβευσε με ποσοστό 75%. Είναι, επίσης, χαρακτηριστικό ότι οι νέοι 18-30 ετών παρουσίασαν το υψηλότερο ποσοστό του «όχι» από οποιαδήποτε ηλικιακή ομάδα. Ενώ η ισπανική El Pais σημειώνει: «Η συμμαχία υπέρ του ευρώ των αστικών κομμάτων, της ηγεσίας των σοσιαλδημοκρατών και των εργοδοτών οδήγησε μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης να σχηματίσει την άποψη ότι το κοινό νόμισμα ήταν καλό μόνο για την οικονομική ελίτ και το κατεστημένο. Η καμπάνια του "όχι" σφυρηλάτησε έναν εξεγερτικό συνασπισμό από νέους, συνταξιούχους, γυναίκες δημόσιες υπαλλήλους, συνδικαλιστική βάση, δασκάλους, εργάτες και κτηνοτρόφους εναντίον του κατεστημένου» και καταλήγει η ισπανική εφημερίδα ότι «με ένα καθαρό "όχι στο ευρώ", οι Σουηδοί έγιναν πρωταγωνιστές μιας εξέγερσης εναντίον της πολιτικής και οικονομικής ελίτ τους και εναντίον της Ευρώπης». Σύμφωνα με τα exit-polls, οι Σουηδοί ψήφισαν «όχι» για δημοκρατικούς και κοινωνικούς λόγους. Αρνούνται πρώτα - πρώτα να διοικείται η σουηδική οικονομία από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα της Φραγκφούρτης. Ο δεύτερος λόγος είναι η εθνική κυριαρχία και ο τρίτος λόγος η ανησυχία τους για το δημόσιο τομέα και το «κράτος πρόνοιας», το οποίο βρίσκεται κυριολεκτικά στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και η άμεση ελαχιστοποίησή του. Επίσης, το «όχι» σημαίνει άμεσο μπλοκάρισμα της προοπτικής ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Εάν το «ναι» είχε κερδίσει, η είσοδος της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα ήταν το επόμενο βήμα των κυρίαρχων κύκλων.

Οι Financial Times του Λονδίνου θίγουν ακόμη βαθύτερα το ζήτημα, επισημαίνοντας κάτι που οι άλλοι αποσιωπούν: «Η εμφατική ψήφος της Σουηδίας με 56%-42% εναντίον του ευρώ εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την ΕΕ. Το θέμα δεν είναι απλώς γύρω από τη συμμετοχή και τις προοπτικές του κοινού νομίσματος. Αφορά τη φύση της ΕΕ και τη σχέση της με τους πολίτες της. Εδώ καθιερώνεται μια διαδικασία: Οποτε ερωτώνται οι ψηφοφόροι μιας χώρας - μέλους της ΕΕ για κάποιο ευρωπαϊκό ζήτημα, απαντούν με ένα "όχι" ή με ένα "ναι" με το στενότερο δυνατό περιθώριο».

Ο επίσης βρετανικός Economist τονίζει: «Το δημοψήφισμα της Σουηδίας αποτέλεσε επίκαιρη υπόμνηση μιας άλλης βαθιάς αλήθειας γύρω από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Είναι ένα ελιτίστικο σχέδιο, με πολύ ρηχή λαϊκή υποστήριξη. Καθώς η ευρωπαϊκή οικοδόμηση προσθέτει διαρκώς νέους ορόφους και χαρακτηριστικά, τα ρηχά θεμέλια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μπορεί να την κάνουν αυξανόμενα ετοιμόρροπη». Κάπου εδώ βρίσκεται η ουσία. Η καπιταλιστική νομοτέλεια της ευρωπαϊκής ενοποίησης φαίνεται να αμφισβητείται και μάλιστα στο κέντρο του συστήματος. Τα σαθρά θεμέλια του καπιταλισμού τρίζουν, γι' αυτό άλλωστε οι ηγετικές χώρες της ΕΕ, Γερμανία και Γαλλία, σπεύδουν «παρανομούσες» και παραβιάζουν το Σύμφωνο Σταθερότητας, γιατί φοβούνται τις κοινωνικές εκρήξεις που συνεπάγεται η τήρησή του στη σημερινή συγκυρία.

Στη Σουηδία οι υπέρμαχοι υποστηρικτές του «ναι» δε δίστασαν να εκμεταλλευτούν προεκλογικά την αποτρόπαια δολοφονία της Σουηδής υπουργού των Εξωτερικών Αννας Λιντ, επιδιδόμενοι σε μια εκστρατεία πολιτικής τυμβωρυχίας, κάτι το οποίο πρώτη δε θα επιθυμούσε η χαρισματική αλλά σεμνή υπουργός. Στη στάση της απέναντι στο ευρώ εντόπιζε τα αίτια της δολοφονίας της η Guardian, σημειώνοντας πριν στηθούν οι κάλπες: «Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η Αννα Λιντ πέθανε για την Ευρώπη. Αν δεν είχε υποστηρίξει τόσο έντονα αυτόν τον σκοπό σε μια εκστρατεία που χαρακτηριστικά της είχε τη λεκτική βία και ένα άβολο συναίσθημα στη Σουηδία, σίγουρα δε θα έπεφτε νεκρή από το μαχαίρι κάποιου δολοφόνου. Και όταν οι Σουηδοί θα ψηφίζουν την Κυριακή για το αν θα υιοθετήσουν το ευρώ ή όχι, τότε πιθανόν το τελευταίο της κατόρθωμα θα είναι να γείρει η πλάστιγγα προς την αποδοχή του ενιαίου νομίσματος».

Οι Βίκινγκς δεν άκουσαν τις ταξικές προτροπές της Guardian και η πλάστιγγα έγειρα υπέρ του «όχι». Για την Guardian, όμως, σημασία είχε ο σκοπός και όχι τα μέσα.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί να ικανοποιεί τις πολιτικές και οικονομικές επιθυμίες των εταίρων της για τη δημιουργία μιας ενιαίας εσωτερικής αγοράς, και τις τέσσερις καπιταλιστικές ελευθερίες (διακίνηση κεφαλαίων, προσώπων, προϊόντων, υπηρεσιών), βρίσκεται όμως σε πλήρη αδυναμία να ανταποκριθεί, από συστάσεώς της μέχρι και σήμερα, σε εξωπραγματικές διακηρύξεις, ουτοπικά οράματα για ισόρροπη οικονομική και πολιτική ανάπτυξη και κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας. Η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης φαίνεται να προσκρούει στα αντιτιθέμενα εθνικά συμφέροντα, τα οποία είναι όχι μόνο παρόντα, αλλά και αλληλοσυγκρουόμενα. Το εθνικό κράτος το ασφαλές καταφύγιο, αυτό το «μαντρί» της αστικής τάξης, το οποίο οικοδομήθηκε με φωτιά και πολύ αίμα δεν ήρθε για να φύγει. Η αστική τάξη δεν είναι αφελής να παραιτηθεί από το δικό της κράτος, το οποίο της εξασφαλίζει την κυριαρχία της.

Το εθνικό κράτος ταυτόχρονα είναι το πεδίο διεξαγωγής της ταξικής πάλης. Οσο διαρκεί η καπιταλιστική βαρβαρότητα είναι το μεγάλο μετερίζι της εργατικής τάξης. Σ' αντίθεση με την ΕΕ και τα προωθούμενα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, τα οποία στην ουσία είναι η μεγάλη χοάνη των μονοπωλιακών επιχειρήσεων και ενταφιασμού των συμφερόντων της εργατικής τάξης, οι εργάτες αντί να χειροκροτούν τις νίκες των αφεντικών τους στο πλαίσιο της Ενωσης, οφείλουν να αποκαλύπτουν την ύπαρξη δύο «εθνών» (εργάτες - αστοί), τα συμφέροντα των οποίων συγκρούονται στα όρια του έθνους - κράτους, κάτι το οποίο επιχειρείται επιμελώς να συγκαλυφθεί σ' ένα «ουδέτερο» υπερεθνικό επίπεδο. Μ' αυτή την έννοια οι λαοί της ΕΕ οφείλουν εμπράκτως να δείχνουν την αντίθεσή τους σ' αυτό το κατ' εξοχήν ταξικό οικοδόμημα του μεγάλου ευρωπαϊκού κεφαλαίου. Να αντιστέκονται και να απειθαρχούν όπως στα προηγούμενα παραδείγματα των χωρών - μελών που αναφέραμε. Ο,τι οι εργαζόμενοι κέρδισαν με αγώνες στο πλαίσιο του εθνικού κράτους το ευρωπαϊκό κεφάλαιο επιχειρεί να τους το πάρει πίσω μέσω των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Μ' αυτή την έννοια ο Λένιν, υπό καπιταλιστικό καθεστώς, τις θεωρούσε πολύ σωστά βαθύτατα αντιδραστικές.

Σε κάθε χώρα της ΕΕ, η εργατική τάξη οφείλει να έχει το δικό της κόμμα, δε χρειάζεται ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα ιμάντες άμβλυνσης της ταξικής πάλης και ενσωμάτωσης των λαών στο σύστημα των ευρωπαϊκών μονοπωλίων. Στην Ελλάδα, οι εργαζόμενοι έχουν το δικό τους κόμμα. Το ΚΚΕ, το οποίο καλούνται να υπερψηφίσουν στις ευρωεκλογές.