Να, λοιπόν, μια μέρα «φυσιολογική» για τη Φρόσω. Καθαρίστρια σε σούπερ-μάρκετ. Με τρεις κόρες. Βάρδια πρωινή. Ξυπνά το πρωί στις 5.30. Πιάνει δουλιά στις 6.30. Οκτάωρο. «Και μετά, όταν θα 'ρθεις σπίτι, θα φας μια μπουκιά ψωμί, θα πλύνεις τα πόδια σου - γιατί δε θα έχεις κουράγιο να κάνεις μπάνιο». Και περιμένουν όλα τα υπόλοιπα. «Να απλώσεις, να μαγειρέψεις, να σιδερώσεις, να πλύνεις τα πιάτα...».

Το ρεπό της βδομάδας το περιμένει όχι για να ξεκουραστεί. Για όλες τις υποχρεώσεις που δε χωράνε πάντα σε μια... μέρα «φυσιολογική». Ο άντρας της τους τελευταίους τρεις μήνες είναι άνεργος. Στο επίδομα των 360 ευρώ που παίρνει εκείνος απ' τον ΟΑΕΔ προστίθενται ακόμα γύρω στα 680 από τα 27 μεροκάματα της Φρόσως στο σούπερ-μάρκετ.

Κι είναι μετά όλα τα άλλα «φυσιολογικά». Το κόστος της δήθεν δωρεάν παιδείας. «Στο φροντιστήριο της μικρής, μου ζήτησαν 1.300 ευρώ για τις ξένες γλώσσες... Ο καθηγητής που της έκανε πληροφορική στο σχολείο (τον οποίο πλήρωνε ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων και κάθε μαθητής έπρεπε να δίνει 5.000 δρχ. τον μήνα) μου 'πε ότι είναι πολύ καλή, θα ήθελε να τη δει προγραμματίστρια Η/Υ. Πώς να τη στείλω; Πού είναι το κράτος να βοηθήσει;». Η μεσαία κόρη τελείωσε τα ΤΕΦΑΑ την άνοιξη. Τώρα λήγει η δίμηνη σύμβαση με τον «Αθήνα 2004». «Και μετά τι θα γίνει;».

Το κόστος της δήθεν δωρεάν υγείας. «Τον άλλο μήνα πρέπει να γίνουν κάποιες ενδοκρινολογικές εξετάσεις, για τον θυρεοειδή. Σε αναγκάζουν να πας σε ιδιώτη, όταν κλείνουν ραντεβού μετά από ένα μήνα... Χρειάζονται 500 ευρώ και για τις τρεις κοπέλες...».

Το κόστος της δήθεν δωρεάν πρόνοιας. «Πώς να πάμε τον παππού σε γηροκομείο; Αφού ζητάνε τα μαλλιοκέφαλά τους...».

Κι είναι η Φρόσω που πρέπει να καλύψει όλα όσα χρεώνει στη λαϊκή οικογένεια το κράτος, όλα όσα πλέον είναι «ατομική υπόθεση». «Ευτυχώς που η μικρή, είναι άριστη μαθήτρια. Αν χρειαζόταν τη βοήθεια της μητέρας της δεν ξέρω τι θα γινόταν...».

Και μοιάζουν οι πιο μικρές χαρές, το να πεις μια κουβέντα μ' ένα φίλο, βρε αδελφέ, να πιεις έναν καφέ χωρίς το άγχος του «αν βγαίνεις», μοιάζουν όχι μονάχα μακρινές, άπιαστες. Μοιάζουν πολυτέλεια. Ακόμα και το να τις ψελλίσεις σαν επιθυμία. «Τι θα 'θελα να κάνω αν είχα χρόνο; Να πάω μια βόλτα, ένα σινεμά, έστω να περπατήσω στην πλατεία... Μιλάμε για απλά πράγματα, βέβαια, έτσι; Γιατί κι εκδρομή θα 'θελα να πάω, αλλά βγαίνω να πάω;». Κι υπάρχει κι η λαχτάρα για την επαφή με τα αγαπημένα πρόσωπα: ««Μου λέει η κόρη μου τις προάλλες: "Μαμά, έλα να με πάρεις μια αγκαλιά, δε σε βλέπω καθόλου". Με τη δεύτερη την κόρη μου έχουμε να τα πούμε τρεις μέρες. Κι υποτίθεται ότι μένουμε μαζί...».

Οχι η κατάσταση δεν είναι «φυσιολογική». «Εχω ένα χαρτί πάνω στον πάγκο: εκεί πρέπει να δώσω τόσα, εκεί τόσα, εκεί τόσα... Ερχεται η ώρα που πετάω το χαρτί, παίρνω κι ένα ηρεμιστικό, γιατί άμα δεν πάρω ηρεμιστικό δεν κοιμάμαι...».

Αν και σε λίγα χρόνια πλησιάζει τα πενήντα, είναι αμφίβολο το αν θα καταφέρει να βγει σε σύνταξη. Οταν πριν χρόνια δούλευε σε φασόν, δεν της κόλλαγαν ένσημα. Και μετά, στο συνεργείο καθαρισμού που ήταν, τα ένσημα ήταν πλαστά. Μένουν μονάχα αυτά των τελευταίων πέντε χρόνων. «Θα ήθελα να πηγαίνω περισσότερο στο σωματείο. Αλλά δεν έχω χρόνο. Αμα σου μένει μια ώρα, μπορείς να πας;».

Πείσμα όμως. «Εγώ το λέω. Αγώνας, αγώνας, αγώνας...». Γιατί δε μιλά η μιζέρια. Ισα ίσα. Η αξιοπρέπεια περισσεύει σε καθεμιά από τις γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων. Σε κάθε γυναίκα που πρέπει να 'ναι και εργαζόμενη, και παιδαγωγός, και νοσηλεύτρια, και οικιακή βοηθός, που πρέπει να συμπληρώσει δέκα και δώδεκα και δεκατέσσερις ώρες στο πόδι, που της λένε να ξεχάσει τι πάει να πει ψυχαγωγία, ξεκούραση. Περισσεύει κι η λεβεντιά. Να τα βγάλει πέρα.

Δεν είναι η μιζέρια που μιλά. Είναι η αγανάκτηση κι η οργή. Και η επίγνωση του τι συμβαίνει. Κι αν κάποιοι πασχίζουν να πείσουν ότι «έτσι είναι τα πράγματα», ότι «δε γίνεται τίποτα», ότι «δεν είσαι ούτε η πρώτη η τελευταία», υπάρχουν εκατοντάδες, χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες σαν τη Φρόσω που καταλαβαίνουν: «Οχι, που να πάρει η ευχή, δεν είναι φυσιολογικό». Είναι εκμετάλλευση. Είναι αυτό που στις 9 του Οκτώβρη πρέπει να γεμίσει τους δρόμους της Αθήνας, να στείλει ένα μήνυμα: «Ξέρουμε τι συμβαίνει εδώ. Δεν τρώμε κουτόχορτο. Ενώνουμε τη γροθιά μας, οργανώνουμε την αντεπίθεσή μας».