Η κριτική και αυτοκριτική αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού και καταστατική υποχρέωση των μελών του Κόμματος. Είναι η διαλεκτική ενότητα που επιτρέπει στα μαρξιστικά κόμματα και τις άλλες μαζικές οργανώσεις των εργαζομένων να ανακαλύπτουν και να υπερπηδούν τα λάθη, τις αδυναμίες και τις ατέλειες στη δουλιά τους.

Η κριτική και αυτοκριτική είναι η κινητήρια δύναμη που ανοίγει το δρόμο για να παραμερισθούν τα εμπόδια που μπαίνουν στο δρόμο της προόδου, διευρύνουν τις αντικειμενικές δυνατότητες της εξέλιξης της κοινωνίας προς τα μπρος.

Η κριτική που προέρχεται από τη βάση, από τις μάζες των εργαζομένων, έχει ιδιαίτερη σημασία, όταν μάλιστα είναι πηγαία, τότε είναι δημιουργική για το κόμμα της εργατικής τάξης. Στην αντίθετη περίπτωση, εκεί όπου η κριτική και αυτοκριτική είναι υποτονική, παρουσιάζονται τα φαινόμενα της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς, του εφησυχασμού και της αδιαφορίας των στελεχών.

Στην πορεία της δράσης του Κόμματος είναι φυσικό να γίνουν λάθη, να παρουσιαστούν αδυναμίες και ελλείψεις. Το ζήτημα είναι αν το Κόμμα σκύβει προσεχτικά πάνω στα λάθη του, αν τα αποκαλύπτει και τα διορθώνει, αν τα μελετάει για να μην επαναληφθούν, αν στέκεται κριτικά και αυτοκριτικά πάνω σ' αυτά.

Η σωστή χρήση της κριτικής και αυτοκριτικής είναι μια δύσκολη υπόθεση, απαιτεί συνεχή ατομική και συλλογική προσπάθεια, στοχεύει στη διόρθωση του στραβού, των λαθών και αδυναμιών και σε καμιά περίπτωση δε σημαίνει πολεμική ή εξόντωση αυτών που κριτικάρονται.

Στην κριτική δε χωράνε συναισθηματισμοί και σ' αυτήν πρέπει να υπόκεινται όλοι, από το απλό μέλος μέχρι το Πολιτικό Γραφείο.

Με βάση τα παραπάνω, δημιουργούνται ερωτηματικά που σχετίζονται με αποφάσεις που κατά καιρούς πάρθηκαν από το Κόμμα.

1. Εγινε κριτική και αυτοκριτική στα στελέχη εκείνα του Κόμματος που βοήθησαν να αναρριχηθούν σε κομματικά και βουλευτικά αξιώματα ανεπάγγελτα, καριερίστικα στοιχεία (Δαμανάκη - Ανδρουλάκης, κ.ά.), που οδήγησαν σε κρίση και διάσπαση το Κόμμα, με κίνδυνο να διαλυθεί;

2. Εγινε κριτική και αυτοκριτική για την άγνοια ή τη σιωπηρή ανοχή των όσων συμβαίνανε στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης απ' όσους γνώριζαν και δεν ενημέρωναν το Κόμμα;

3. Εγινε κριτική και αυτοκριτική για τις θέσεις της ΚΕ για το 12ο Συνέδριο σε σχέση με τους ύμνους για την περεστρόικα; «Το παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα προχωρεί στο δρόμο της οικοδόμησης και ανάπτυξης της νέας κοινωνίας, λύνοντας παλιά και αντιμετωπίζοντας νέα προβλήματα. Στα πλαίσιά του, η ΣΕ χάραξε με το ιστορικό 27ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ και εφαρμόζει τη δυναμική στρατηγική βαθιών αλλαγών για την επιτάχυνση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης στο δρόμο προς τον κομμουνισμό. Οι αλλαγές αυτές αποτελούν επιτακτική ανάγκη για να ξεπεραστούν ορισμένα αρνητικά φαινόμενα και καθυστερήσεις που εμφανίστηκαν στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και για ν' ανέβει η σοβιετική κοινωνία στο ποιοτικά ανώτερο επίπεδο που απαιτούν οι νέες συνθήκες. Η στρατηγική αυτή του ΚΚΣΕ αφορά όλες τις πλευρές της ζωής, την πλήρη αξιοποίηση των επιτευγμάτων της επιστημονικής και τεχνολογικής επανάστασης, σε όφελος του λαού. Την ανασυγκρότηση όλου του οικονομικού μηχανισμού διεύθυνσης σε νέες βάσεις, με την προώθηση ριζικών μεταρρυθμίσεων που διευρύνουν την αυτοτέλεια των οικονομικών μονάδων, κάνουν πιο αποτελεσματικό τον κεντρικό σχεδιασμό, προσανατολίζουν στην άνοδο της ποιότητας της παραγωγής και στην ανάπτυξη του ενδιαφέροντος και της πρωτοβουλίας των εργαζόμενων για τ' αποτελέσματα της εργασίας τους. Το γενικότερο δυνάμωμα του ρόλου του ανθρώπινου παράγοντα σε όλη την κοινωνικοοικονομική ζωή. Την αποφασιστική ενίσχυση της δημοσιότητας, της διαφάνειας, του πνεύματος της κοινωνικής κριτικής, της ενεργητικής συμμετοχής των μαζών και του ελέγχου του σε όλες τις πλευρές της οικονομικής και δημόσιας ζωής. Το βάθεμα της σοσιαλιστικής δημοκρατίας με κατεύθυνση την ανάπτυξη της σοσιαλιστικής αυτοδιεύθυνσης σαν ολοκληρωμένου συστήματος διεύθυνσης όλης της κοινωνικής και δημόσιας ζωής».

Αυτά θα γίνονταν, σύμφωνα με τις Θέσεις για το 12ο Συνέδριο του ΚΚΕ, από τον Γκορμπατσόφ και την περεστρόικα.

Αλλά και στις θέσεις της ΚΕ για το 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ διαβάζουμε: «Κλειδί σε μεγάλο βαθμό, για τις εξελίξεις στην Ευρώπη και σ' όλο τον κόσμο είναι η πορεία της ΕΣΣΔ.

Η περεστρόικα έχει ήδη στο ενεργητικό της μια ιστορική προσφορά στην ανάπτυξη των σοσιαλιστικών ιδεών, στην ανάδειξη νέων αντιλήψεων για την πορεία των σοσιαλιστικών κοινωνιών».

4. Εγινε κριτική και αυτοκριτική για τις θέσεις της ΚΕ για το 13ο Συνέδριο, σε σχέση με τη δημιουργία του Συνασπισμού;

«Η δημιουργία του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου άνοιξε δρόμους στη συσπείρωση του αριστερού κόσμου, αποτέλεσε κατάκτηση για όλη την αριστερά, κλείνοντας μια τραυματική περίοδο και ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο για την παρουσία και δράση της στην πολιτική ζωή και την κοινωνία. Οι δυνάμεις της αριστεράς έδειξαν την ικανότητα να ξεπερνούν παλιές προκαταλήψεις, διαμορφώνοντας στα πλαίσια του Συνασπισμού ένα νέο τύπο σχέσεων συνεργασίας, ισοτιμίας και αλληλεγγύης.

Στο σύντομο διάστημα από τη συγκρότησή του, ο Συνασπισμός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο με τη συμβολή του και τη συμμετοχή του στις κυβερνήσεις Τζαννετάκη - Ζολώτα».

5. Μετά την αποτυχία του Συνασπισμού έγινε κριτική και αυτοκριτική για τις μαζικές διαγραφές στο Κόμμα και τη νεολαία;

6. Εγινε κριτική και αυτοκριτική για την υπολειτουργία των ΚΟΒ, τη μείωση της κυκλοφορίας του «Ριζοσπάστη», τη χαμηλή τηλεθέαση του «902»;

7. Τι είδους αυτοκριτική είναι η άποψη που περιέχεται στις Θέσεις για το 17ο Συνέδριο, για ανοδική πορεία του ΚΚΕ, για συσπειρώσεις και μέτωπα συμμαχίας για τη συγκρότηση του Α.Α.Δ.Μ. και για διευρυμένα ψηφοδέλτια, όταν όλοι γνωρίζουν την εκλογική στασιμότητα του Κόμματος από το 1981 και δώθε και την πολυδιάσπαση του αριστερού κινήματος;

Βασίλης Αποστολόπουλος