Γεννήθηκες στη Ραχούλα των Θεσσαλικών Αγράφων και πέρασες τη ζωή σου σε ράχες βουνών, μπουντρούμια και εξορίες. Αλλά εσύ εκεί. Ομορφος και γελαστός, κοίταζες στο βάθος. Η υπόθεση που πάλευες ερχόταν από πολύ μακριά και πηγαίνει πολύ μακριά.

Πώς τα κατάφερες κι έζησες; Πώς τα κατάφερες κι έμεινες όρθιος; Πώς γίνεται να μην υποκύψεις; Ξέρω, κάτι σαν τον Καραϊσκάκη ήσουν. Και φθισικός ξεσήκωνε και πολεμούσε.

Ακούω ιστορίες για σένα και για άλλους σαν κι εσένα. Και τι δεν είπαν. Και πώς δε σε χαρακτήρισαν. Σφαγέα, αγρίμι, μοβόρο. Οι αφελείς, δεν αναρωτήθηκαν ούτε για το ψευδώνυμό σου. Καπετάν Γιώτης. Καθημερινό, συνηθισμένο υποκοριστικό από το Παναγιώτης. Αντε τώρα, ένας Γιώτης νάταν όλα όσα σου χρέωναν.

Λίγοι άνθρωποι κερδίζουν την αθανασία με το μικρό τους όνομα. Χαρίλαο, έτσι σε καλούν όλοι. Οπως ακριβώς η μάνα σου, τότε που γεννήθηκες. Σύμπτωση; Πρόβλεψη; Το δεύτερο συνθετικό: Λαός, και πρώτο: Χάρη. Για το λαό, όλα τα έδωσες.

Ως τα τελευταία σου ορθοστατών και ορθοβαδίζων, και το μυαλό, μυαλό. Αρνιόταν να φυράνει. Μιλούσες και σε άκουγαν. Γελούσες και αντιλαλούσαν οι λόγκοι. Σαν έσμιγες τα φρύδια, όλοι ήξεραν, ή νικάμε ή χανόμαστε.

Ξέρω, δεν πρόκαμες ατομικά ν' αγαπήσεις. Η αγάπη του όλου είναι για τους λίγους. Γονιμοποιούν την ιστορία και καθόλου, μα καθόλου δεν ταράζονται από μοναξιές και τέτοια. Στα λέω αυτά, γιατί είμαι εγγόνι συνομήλικού σου, συναγωνιστή και συντρόφου σου. Αν σμίγατε, θα είχατε γίνει φίλοι. Δέξου με ως εγγόνι σου. Στο κάτω κάτω της γραφής, εμείς στο χωριό μας μάθαμε όλους τους σεβάσμιους μεγάλους να τους λέμε παππού, γιατί τους αγαπάμε.

Α, εσύ ποτέ δεν έκρυψες την αλήθεια, μήτε μάσησες τα λόγια σου. Με δυο - τρεις κουβέντες, που θα πεις, θα καταλάβουν. Δε θα φταις εσύ που θα πιάσει τον ταμπουρά ο Μακρυγιάννης και θα ξανατραγουδήσει το «Ελληνές μου». Αντε ρε Δυσσέα, ξαναχόρεψε όπως τότε, πριν κλειστείς στο χάνι. Παρ' και το Χαρίλαο, το νιοφερμένο, να δούμε, αν άλλαξαν τα πατήματα, ακούστηκε ο λόγος του Γέρου και προτού τον αποσώσει, βρέθηκαν όλοι πιασμένοι σε κύκλο τρανό. Ηταν κι ο Αρης και ο Σαράφης κι ο Διαμαντής και τόσοι και τόσοι άλλοι. Κι ο Προμηθέας, ο πρωτομάρτυρας. Ο Σικελιανός ακούστηκε ν' απαγγέλλει, με την ολύμπια φωνή του: Η Ελλάδα σέρνει το χορό/ ψηλά με τους αντάρτες/ χιλιάδες δίπλες ο χορός/ χιλιάδες τα τραπέζια...

Κρατάμε, Καπεταναίοι, είπες κι έκατσες στο θρονί σου. Ολοι κατάλαβαν.

Ενα εγγόνι σου, που ίσως ήθελες να είχες

και για την αντιγραφή