Ενα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της σημερινής κατάστασης στο "πολιορκημένο" νησί της Καραϊβικής, είναι, αναντίρρητα, η οικονομική ανάκαμψη, που είναι πια εντελώς φανερή.

Τα στοιχεία δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία.

Για το 1996 προβλέπεται μια άνοδος του συνόλου του ΑΕΠ κατά 5%. Μπορεί κανείς να θεωρήσει τον αριθμό μικρό. Ωστόσο, πρέπει να έχει υπόψη του τα εξής:

α) Η αύξηση του ΑΕΠ της Κούβας το 1995 δεν ξεπέρασε το 2,5%, ρυθμός πολύ μεγάλος αν συγκριθεί με τον μέσο όρο της Λατινικής Αμερικής (0,5%), αλλά, παρ' όλα αυτά, το μισό των προβλέψεων του 1996.

β) Ακόμη και αυτή η πρόβλεψη δεν είναι ασφαλής. Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς, δεν αποκλείεται πραγματικός ρυθμός 7 - 8% και τα αποτελέσματα του πρώτου τριμήνου του 1996, αν παγιωθούν και συνεχιστούν, θα τους επαληθεύσουν.

Το πιο σημαντικό στοιχείο της ανάκαμψης δεν είναι μόνο οι γενικοί αριθμοί, όσο σημαντικοί και αν είναι. Το πιο σημαντικό είναι η βελτίωση των ποιοτικών οικονομικών δεικτών, που είχαν πολύ υποφέρει μετά το 1990.

Τα στοιχεία που βαθμιαία έρχονται στην επιφάνεια επιβεβαιώνουν αυτή τη διαπίστωση. Το 1995 η γενική παραγωγικότητα της κουβανικής οικονομίας αυξήθηκε κατά 2,4%, πράγμα που δείχνει ότι η ανάκαμψη βαδίζει το δρόμο της αξιοποίησης των "αργών" εσωτερικών εφεδρειών. Η παραγωγή τροφίμων αυξήθηκε κατά 11%, ενώ οι διακοπές ρεύματος περιορίστηκαν κατά τα 2/3 σε σχέση με το 1993, όταν είχαν φθάσει σε ασφυκτική κατάσταση.

Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς τη "γενική ικανότητα" της κουβανικής οικονομίας - ένας κατ' εξοχήν σημαντικός ποιοτικός δείκτης - είναι προφανής.

To 1996 παρουσιάζει θετικές εξελίξεις ακριβώς στους τομείς όπου η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα δυσμενής. Τέτοιοι τομείς ήταν:

α) Η ζάχαρη. Ενα από τα σοβαρότερα αδύνατα σημεία της κουβανικής οικονομίας (πολλοί έκαναν λόγο ακόμη και για "ωρολογιακή βόμβα") ήταν ο σημαντικότερος τομέας της - η παραγωγή ζάχαρης. Μετά το 1990, ο τομέας καταρρέει και οι προσπάθειες αναστήλωσής του φανερά απέτυχαν. Το 1995, η παραγωγή έφτασε στους 3.300.000 τόνους, μια από τις χαμηλότερες στον 20ό αι. και τη χαμηλότερη μετά το 1945. Η έναρξη αναστροφής της κατάστασης το 1996 είναι φανερή. Την 1η Μάη 1996 και ενώ μένει ακόμη ένας μήνας για την ολοκλήρωσή της, η σοδειά της ζάχαρης ξεπέρασε τα 4.000.000 τόνους.

β) Ο περιορισμός της νομισματικής κυκλοφορίας. Το 1993, το χειρότερο χρόνο της κρίσης, ο πλεονασματικός νομισματικός όγκος είχε φθάσει σε "αξία" το 15πλάσιο των μηνιαίων αποδοχών του πληθυσμού. Τα εισαγωγικά δεν μπήκαν τυχαία: Το πέσο είχε, ουσιαστικά, χάσει κάθε αξία και αυτό φαίνεται από το κατρακύλισμά του σε σχέση με το δολάριο (130/1). Στο τέλος του πρώτουτριμήνου του 1996, ο πλεονασματικός όγκος έχει μειωθεί στο 25% της περιόδου ρεκόρ και αυτό έχει αντανάκλαση και στις ισοτιμίες, που σήμερα είναι, σε σχέση με το δολάριο, 20 - 23/1.

Ολα τα παραπάνω δε σημαίνουν ότι όλα τα προβλήματα ξεπεράστηκαν και ότι ο δρόμος είναι στο εξής ορθάνοιχτος. Αντίθετα, τα προβλήματα είναι πολλά και σοβαρά και τα κυριότερα είναι τα εξής:

α) Τα ακόμη χαμηλά απόλυτα επίπεδα. O αριθμοί είναι εντυπωσιακοί, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έρχονται στη βάση μιας κατάστασης όπου έχει προηγηθεί μείωση του ΑΕΠ στο 65% του επιπέδου του 1989 και καταστροφική πτώση του επιπέδου ζωής της μεγάλης μάζας του πληθυσμού. Οσο και αν, σε σύγκριση με την υπόλοιπη Λατινική Αμερική, η πτώση αυτή δε φαίνεται σε πολλούς καθόλου καταστροφική...

β) Η χρηματοδότηση. Αν και η κατάσταση έχει πολύ βελτιωθεί, το γεγονός ότι τα ως τώρα βήματα προέρχονται, κατά μεγάλο μέρος, από βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση, αυξάνει το κόστος τους και δεν εξασφαλίζει μακροπρόθεσμη σταθερότητα.

Ωστόσο, το βασικό πρόβλημα της Κούβας δε βρίσκεται σε κανέναν από αυτούς τους παράγοντες. Βρίσκεται εκεί όπου βρισκόταν πάντα: Στη στάση των ΗΠΑ. Οι οποίες δεν έχουν χαλαρώσει καθόλου την εχθρική τους στάση και που, όπως έδειξαν οι πρόσφατες απειλητικές δηλώσεις του Ρόμπερτ Ντόουλ, την έχουν μάλλον εντείνει.

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ