H Β Διεθνής ιδρύθηκε στις 14-21 Ιούλη 1889 στο Παρίσι. Η ίδρυσή της σηματοδοτεί μια σειρά σοβαρά ιστορικά γεγονότα και ιστορικής έκτασης διαδικασίες.

Από τη μια μεριά, σηματοδοτεί την ευρύτερη διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών στον κόσμο και την πορεία ανάκαμψης του σοσιαλιστικού κινήματος μετά την ήττα της Κομμούνας. Από την άλλη, σηματοδοτεί μια σειρά αλλαγές μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα που σήμερα ξέρουμε καλά ποιες ήταν: Το πέρασμα (σωστότερα: την έναρξη του περάσματος) στον μονοπωλιακό καπιταλισμό, τον ιμπεριαλισμό.

Στην ίδρυση της Β Διεθνούς, έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο και ο Φ. Ενγκελς (ο Κ. Μαρξ είχε πεθάνει το 1883).

Στη διάρκεια της ιστορίας της, η Β Διεθνής έκανε συνολικά 9 συνέδρια: Παρίσι 14 - 21 Ιούλη 1889, Βρυξέλλες 16 - 22 Αυγούστου 1891, Ζυρίχη 6 - 12 Αυγούστου 1893, Λονδίνο 27 Ιούλη - 1 Αυγούστου 1896, Παρίσι 23 - 37 Σεπτέμβρη 1900, Αμστερνταμ 14 - 20 Αυγούστου 1904, Στουτγάρδη 18 - 24 Αυγούστου 1907, Κοπεγχάγη 28 Αυγούστου - 3 Σεπτέμβρη 1910, Βασιλεία 24 - 25. 11. 1912.

Τόσο τα συνέδρια αυτά όσο και η όλη λειτουργία και δράση της Β Διεθνούς ήταν πεδίο ξέφρενης ιδεολογικής πάλης, που, σε τελευταία ανάλυση, έδειχνε τη νέα όχι πια απλώς πολιτική, αλλά ιστορική κατάσταση. Με την επικράτηση του ιμπεριαλισμού και τη δημιουργία μερικών αποικιακών αυτοκρατοριών, η κατάσταση έχει πραγματικά αλλάξει. Το μονοπώλια, διαθέτοντας γιγαντιαία υπερκέρδη, κατορθώνουν, με διάφορες παραχωρήσεις συχνά σημαντικές, να εξαγοράσουν ή, τουλάχιστον, να προσεταιριστούν σημαντικά τμήματα της εργατικής τάξης. Στις ίδιες τις γραμμές του σοσιαλιστικού κινήματος, εμφανίζεται ένα πλατύ ρεύμα που απαιτεί όλο και πιο μεγαλόφωνα τη μετατροπή του κινήματος σε ιμπεριαλιστικό φερέφωνο. Οι αναθεωρητικές ιδέες διαδίδονται με ταχύτητα.

Χαρακτηριστικός, αν και κάπως ιδιόμορφος, εκπρόσωπός τους γίνεται ο γνωστός Γερμανός σοσιαλιστής Εντουαρντ Μπέρνστάιν (1850 - 1932), ο οποίος, στις τελευταίες ημέρες του 19ου αι. ακόμη, κυκλοφορεί το πολύκροτο βιβλίο του "Οι προϋποθέσεις του σοσιαλισμού". Ο Μπέρνστάιν, που χαρακτηρίζει με υπερηφάνεια τον εαυτό του αναθεωρητή, αρχίζει μια πολεμική βίαιη και, από μια ορισμένη άποψη, παράδοξη υπέρ του αναθεωρητισμού. Κατηγορεί τους άλλους σοσιαλιστές όχι ότι δεν είναι αναθεωρητές, αλλά ότι είναι αλλά δεν το λένε καθαρά και ανοιχτά.

Ετσι, βαθμιαία δημιουργούνται δυο αντίπαλα ρεύματα:

α) Το ρεφορμιστικό ρεύμα, το "ρεύμα της Δεξιάς" μέσα στη Διεθνή. Είναι το ρεύμα που εκφράζει τους εργάτες που έχουν κερδηθεί από τον ιμπεριαλισμό και το μόνο που θέλουν είναι να απολαύσουν από όσο το δυνατόν πιο ευνοϊκή θέση "τα καθημερινά πλεονεκτήματα που αυτός τους εξασφαλίζει", κατά την έκφραση του Ενγκελς προς τον Κάουτσκι το 1883. Δείχνουν κιόλας τη διάθεση να συμμετάσχουν στη διαχείριση του καπιταλιστικού κράτους. Στα τέλη του 19ου αι. και στις αρχές του 20ού, μεγάλη εντύπωση κάνουν η συμμετοχή του Γάλλου σοσιαλιστή Αλεξάνδρου Μιλεράν στην κυβέρνηση της Γαλλίας και η δημιουργία στη μακρινή Αυστραλία κυβέρνησης του Εργατικού Κόμματος.

β) Το επαναστατικό ρεύμα, το "ρεύμα της Αριστεράς". Είναι το ρεύμα εκείνο που απλούστατα αρνείται να εξαγοραστεί.

Με τη φανερή και, σε μερικές περιπτώσεις, ακόμη και προκλητική συνδρομή των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, το πρώτο ρεύμα δεν αργεί να επικρατήσει. Θα γίνει το πλειοψηφικό ρεύμα μέσα στη Διεθνή και θα κρατήσει με συνέπεια τις θέσεις του σε όλες της τις μετέπειτα περιπέτειες, τόση συνέπεια που να μπορεί κανείς να αναρωτηθεί βάσιμα ποια ακριβώς ήταν τα κίνητρα που ώθησαν πολλούς από τους εκπροσώπους του να ενταχθούν στη Διεθνή και να καταλάβουν θέσεις σ' αυτήν.

Το επαναστατικό ρεύμα επικρατεί μόνο στη Ρωσία ή, σύμφωνα και με μερικές μαρτυρίες, εν μέρει και σε "εστίες" στα Βαλκάνια (Βουλγαρία) και στη, βρετανική τότε, Ιρλανδία.

Η κατάσταση θα φανεί τον Αύγουστο του 1914, όταν σχεδόν όλα τα σοσιαλιστικά κόμματα της Β Διεθνούς θα ψηφίσουν υπέρ του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Χαρακτηριστικό είναι το ότι το "σχεδόν" οφείλεται στους Ρώσους μπολσεβίκους που καταψήφισαν.

Επίσης χαρακτηριστικό είναι το ότι οι τελευταίοι θα κατηγορηθούν για τη στάση τους από τους άλλους σοσιαλιστές, που θα συμμετάσχουν και σε πολεμικές κυβερνήσεις, αλλά και θα γίνουν αντικείμενο διωγμών από τις ρωσικές αρχές, που τους υποδεικνύουν τη στάση των σοσιαλιστών των άλλων εμπολέμων χωρών.

Στις άλλες χώρες, οι σοσιαλιστές που δεν υποτάσσονται στην "πολεμική γραμμή" ή θα φιμωθούν μέσω διώξεων και φυλακίσεων (Βρετανία, Γερμανία, ΗΠΑ) ή απλώς θα δολοφονηθούν (Ζαν Ζορές στη Γαλλία) ή θα εκτελεστούν όταν προσπαθήσουν να αντιδράσουν (Τζέιμς Κόνολι στην Ιρλανδία).

Μια ενδιαφέρουσα, αν μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει αυτή την έκφραση, πλευρά της εξέλιξης της Β Διεθνούς ήταν η παραβίαση εκ μέρους τηςίδιας της απόφασης του 9ου Συνεδρίου της στη Βασιλεία. Το συνέδριο, που είχε συνέλθει σε συνθήκες ιδιαίτερα μεγάλης διεθνούς έντασης, πρόβλεπε τον κίνδυνο πολέμου και την αντίδραση της Διεθνούς.

Μια εντελώς λησμονημένη σήμερα λεπτομέρεια είναι ότι το κείμενο της απόφασης επαληθεύτηκε ολοκληρωτικά. Και όχι μόνο γιατί ο πόλεμος, τελικά, έγινε αλλά και γιατί οδήγησε, όπως ακριβώς πρόβλεπε το κείμενο, σε γεγονότα που απείλησαν το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα.

Αυτό σημαίνει ότι το ρεφορμιστικό ρεύμα της Β Διεθνούς παραβίασε την απόφαση δυο φορές: Οταν έγινε ο πόλεμος και στα γεγονότα που ακολούθησαν. Γιατί, στα γεγονότα αυτά, οι οπορτουνιστές πολέμησαν στο πλευρό της αστικής τάξης και, συχνά, επικεφαλής της ενάντια στους επαναστάτες σοσιαλιστές για τη διατήρηση του καπιταλισμού που απειλήθηκε.

Αν και ποτέ δε φαίνεται να αυτοδιαλύθηκε επίσημα, η Β Διεθνής έπαψε να υπάρχει το 1914.