Η απότομη έκρηξή τους, ο αιματηρός τους χαρακτήρας (οι νεκροί έχουν φθάσει, πιθανότατα, τους 30), αλλά και η αξιοπρόσεκτη μαζικότητά τους εξηγούν, αναντίρρητα, αυτό το ενδιαφέρον.

Οσον αφορά τα αίτιά τους, πολλά έχουν ήδη λεχθεί. Αν ορισμένες αναφορές που γνωρίζουμε είναι ακριβείς, τα αίτια αποδόθηκαν σε αντιθέσεις και συγκρούσεις θρησκευτικών κοινοτήτων. Δε γνωρίζουμε με ακρίβεια το θρησκευτικό και πολιτιστικό υπόβαθρο της τουρκικής κοινωνίας (πολύ πολύπλοκο και περιπεπλεγμένο, όπως λέγεται), είναι, όμως, φανερό ότι, όποιο και αν είναι, δεν αποτελεί την αιτία των γεγονότων.

Οι αιτίες πρέπει, ασφαλώς, να αναζητηθούν σε άλλες κατευθύνσεις. Κανείς δεν αγνοούσε, και πριν από τα γεγονότα, ότι η Τουρκία βρισκόταν σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση, που φάνηκε και από σκληρά μέτρα λιτότητας. Αυτό φάνηκε και από την πολύ έντονα διαφημισμένη προσμονή των κονδυλίων της ΕΕ, που θύμισαν πολύ έντονα την ελληνική φιλολογία περί "πακέτου Ντελόρ". Από την άλλη μεριά, η ύπαρξη ενός άγριου πολέμου, που έχει αγκαλιάσει άμεσα τη ΝΑ Τουρκία και έμμεσα ολόκληρη την Τουρκία, έχει πολύ βαρύνει την ατμόσφαιρα, επιδεινώνοντας, άλλωστε, τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα.

Παράλληλα, ισχυρά τμήματα της κυρίαρχης τάξης προσπαθούν τα τελευταία χρόνια να αντιμετωπίσουν την κατάσταση μέσω διαφόρων ενεργειών, συχνά παρακινδυνευμένων. Ενα τέτοιο βήμα ήταν, όχι μόνο οι κινήσεις προς την ΕΕ, αλλά και προς αυτό που ονομάστηκε "ισλαμικός κόσμος". Ενώ ακόμη τα γεγονότα βρίσκονταν στο αποκορύφωμά τους, η πρωθυπουργός Τανσού Τσιλέρ βρισκόταν στο Καράτσι, όπου συμμετείχε σε σύνοδο μιας ανερχόμενης οργάνωσης ασιατικών ισλαμικών χωρών. Δεν είναι τυχαίο το ότι, με τη βοήθεια και άλλων παραγόντων, στην Τουρκία εκδηλώνεται ένα "ισλαμικό" ρεύμα. Αν αυτό δεν είναι παράξενο (στο κάτω κάτω, και η Τουρκία είναι μουσουλμανική χώρα), αποτελεί και όργανο μερικών κυρίαρχων κύκλων, που βλέπουν σ' αυτό ένα κατάλληλο όργανο "τάξης" και "ενότητας" και, κυρίως, ξεπεράσματος μερικών επικίνδυνων αντιθέσεων.

***

Ωστόσο, στα γεγονότα αυτά, υπάρχει και μια επίφοβη και απειλητική πλευρά.

Δεν είναι καινούριο στην ιστορία το φαινόμενο της σκέψης ότι τα προβλήματα, αν δε λυθούν "μέσα", θα λυθούν "έξω". Τι ακριβώς θέλουμε να πούμε, είναι φανερό και γίνεται ακόμη φανερότερο από τις δηλώσεις Τούρκων επισήμων, που επιρρίπτουν (σιγά σιγά και ονομαστικά) τις ευθύνες για τα γεγονότα στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, βρισκόμαστε μπροστά στο σοβαρό κίνδυνο μιας νέας εστίας ελληνοτουρκικής έντασης, σαν να μην έφθαναν οι παλιές και ήδη ενεργές.

Δε θα σταθούμε στο ολοφάνερο γεγονός της πρόσθεσης άλλης μιας δικαιωμένης πρόβλεψης στον ήδη μακρύ κατάλογο των παρόμοιων προβλέψεων του ΚΚΕ. Οπως βλέπουμε, ακόμη δε στέγνωσε η μελάνη των υπογραφών των σχετικών ντοκουμέντων, και αποδείχνεται ότι η προσέγγιση των δυο χωρών στην ΕΕ καθόλου δεν εξομάλυνε τις μεταξύ τους σχέσεις, αντίθετα, τις έκανε ακόμη πιο "πτητικές" από όσο ήταν στο παρελθόν. Και αυτό για τον εξ ίσου ολοφάνερο λόγο ότι, έτσι, οι δυο χώρες γίνονται ακόμη πιο ανοιχτές στις "τρίτες" πιέσεις και επιρροές. Γιατί, όπως ήδη, όχι μόνο φαίνεται, αλλά και διατυμπανίζεται, δημιουργείται μεταξύ τους ακόμη μεγαλύτερο πεδίο δυνατοτήτων των ισχυρών δυνάμεων να τους μοιράσουν υποσχέσεις (τις ίδιες, φυσικά, και στις δυο χώρες) ότι θα προτιμήσουν "αυτή" και όχι την "άλλη". Χωρίς να μιλήσουμε για το ότι ακριβώς αυτή η προσέγγιση διεύρυνε το πεδίο των αντιθέσεων και των προστριβών των δυο χωρών και σε ένα νέο χώρο, τον χώρο των εμπορικών ανταγωνισμών και των εξαγωγικών αγορών.

***

Μόνο τυφλοί δε θα έβλεπαν ότι τα προβλήματα των δυο χωρών έχουν φτάσει σε επικίνδυνο σημείο όξυνσης. Μόνο εθελοντικά τυφλοί δε θα έβλεπαν ότι, αν τα προβλήματα αυτά έχουν φθάσει εκεί όπου έχουν φθάσει, αυτό οφείλεται και στο δόλιο ρόλο όσων επιθυμούν την αντιπαράθεση. Και, συνεπώς, μόνο εγκληματικά τυφλοί δε θα έβλεπαν ότι μια παραπέρα όξυνση των διμερών σχέσεων θα έκανε αυτά τα προβλήματα ακόμη πιο δυσεπίλυτα και, ίσως, τα οδηγούσε σε κατάσταση πέραν της δυνατότητας επίλυσης.

Δεν ουρανοβατούμε. Ξέρουμε ότι οι εξελίξεις των τελευταίων ετών έχουν, μεταξύ άλλων, απελευθερώσει δυνάμεις, που έχουν "βρει την καλύτερή τους" στο κλίμα της επίθεσης και της πολεμικής απειλής. Αυτό, ωστόσο, δε θα αρκέσει για να μας βγάλει από το δρόμο της προειδοποίησης και της έκκλησης για αντιμετώπιση αυτών των δυνάμεων. Ακριβώς τα γεγονότα της Τουρκίας, οποιαδήποτε εξέλιξη και αν έχουν, δείχνουν ότι εκεί βρίσκεται η θέση όλων των προωθημένων δυνάμεων, θέση δύσκολη και, ίσως, οδυνηρή, αλλά τιμητική, την οποία το ΚΚΕ έχει την ακλόνητη φιλοδοξία να κατακτήσει.

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

Οι δυο χώρες δεν έχουν, παρά μόνο ζημιές να περιμένουν από ένα κλίμα ακόμη μεγαλύτερης καχυποψίας, από την καλλιέργεια μιας ατμόσφαιρας εκτός τόπου και χρόνου ανησυχίας και συναγερμού