Τα φιλειρηνικά "ποτάμια", οι Μαραθώνιες Πορείες, του μαχόμενου κινήματος ειρήνης, της ΕΕΔΥΕ, αποτελούν σημαντικές στιγμές του λαϊκού μας κινήματος, και χρόνο με το χρόνο, κάτω από την πίεση των γεγονότων με τη σημερινή ξέφρενη επιθετικότητα του ιμπεριαλισμού, κερδίζουν την εμπιστοσύνη όλο και περισσότερων καλοπροαίρετων, σκεφτόμενων ανθρώπων, που διαπιστώνουν ότι πρέπει να κινητοποιηθούν ενάντια στην ιμπεριαλιστική βαρβαρότητα. Ανθρώπων και ιδιαίτερα νέων, που, ξεπερνώντας αυταπάτες και δισταγμούς του παρελθόντος, βλέπουν πιο ξεκάθαρα τον κοινό εχθρό αλλά και το ανερχόμενο αντίπαλο δέος που μπορούν να ορθώσουν οι λαοί.

Αξίζει λοιπόν να ανατρέξουμε στην ιστορία της πρώτης ματωμένης ανοιξιάτικης πορείας, που άνοιξε το δρόμο στις μεγάλες αντιιμπεριαλιστικές φιλειρηνικές διαδηλώσεις της δεκαετίας του '80 και του σήμερα. Η ιδέα και πραγματοποίησή της ανήκει στον πρωτοπόρο αγωνιστή, βουλευτή της Αριστεράς και αντιπρόεδρο της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη,Γρηγόρη Λαμπράκη,που μετέφερε στην Ελλάδα το μήνυμα της Διεθνούς Πορείας Ειρήνης, που πραγματοποιήθηκε στο Ολντερμάστον της Αγγλίας στις 10/5/63.

Με την παρότρυνση του Γρ. Λαμπράκη, η ΕΕΔΥΕ καθιερώνει τις Μαραθώνιες Πορείες Ειρήνης.Η 1η Πορεία πραγματοποιείται μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας και εκφοβισμού στα χρόνια του παρακράτους της Δεξιάς, του "εθνάρχη" Καραμανλή στις 21 Απρίλη 1963.Η πορεία έχει κηρυχτεί παράνομη. Ολος ο κρατικός μηχανισμός, Αστυνομία με στρατιωτικό εξοπλισμό, μυστικές υπηρεσίες και τραμπούκοι έχουν κινητοποιηθεί για να αποτρέψουν χιλιάδες διαδηλωτές, που ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της ΕΕΔΥΕ και του γιατρού της ειρήνης, έχουν κατέβει από όλες τις περιοχές της Αθήνας αλλά και της υπόλοιπης χώρας και κατευθύνονται προς τον Τύμβο του Μαραθώνα. Η απαγόρευση της κυβέρνησης αποτελεί για τους αποφασισμένους αγωνιστές κενό γράμμα. Ομως η τρομοκρατία παίρνει τέτοια έκταση, που γίνονται συγκρούσεις, υπάρχουν τραυματισμοί και βίαιες προσαγωγές στην Ασφάλεια. Ο απολογισμός των συγκρούσεων είναι αποκαλυπτικός: 2.000 συλληφθέντες και 300 τραυματισμένοι.Η πορεία παρά τη βία και την καταστολή δεν είναι δυνατόν να αποτραπεί. Εστω και χωρίς μαζική συμμετοχή, ο Γρηγόρης Λαμπράκης είναι αποφασισμένος να προχωρήσει. Κρατώντας ένα μαύρο πανί που γράφει "ΕΛΛΑΣ", με το σύμβολο του αφοπλισμού, που το κρατάει από δύο καλάμια στις άκρες και με τρεις μόνο συνοδοιπόρους, τους Παντελή Γούτη,Ανδρέα Μαμμωνά και Μπάμπη Παπαδόπουλο,σπάει τον κλοιό της Αστυνομίας, χρησιμοποιώντας και την ιδιότητα του βουλευτή, συνεχίζει τη διαδρομή του και γίνεται σύμβολο. Η συνέχιση της πορείας δεν είναι εύκολη. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής στη στροφή της Ραφήνας, αφού συλληφθεί από τις δυνάμεις της αυθαιρεσίας και του σκοταδισμού, θα δεχτεί να παραδώσει το λάβαρο της ειρήνης, το μικρό μαύρο πανί που γράφει "ΕΛΛΑΣ". Θέλει να το προφυλάξει και να μην καταστραφεί στα βάρβαρα χέρια των κρατικών τραμπούκων. Θα συνεχίσει κρατώντας την αφίσα της πορείας αλλά λίγο πιο κάτω, πλησιάζοντας προς το Πικέρμι, θα συνεχίσει πλέον μόνος του. Μερικά μέτρα πιο κάτω 30 όργανα της Αστυνομίας πέφτουν πάνω του να τον κατασπαράξουν. Τελικά τον επιβιβάζουν με τη βία σε ένα καμιόνι. Αφού τον "περιόδευσαν" ως τρόπαιο σε διάφορα χωριά της Αττικής, θα τον εγκαταλείψουν κάπου στην Ανατολική Αττική. Μετά από πολλές ώρες ταλαιπωρίας θα φτάσει στα γραφεία της ΕΕΔΥΕ και αμέσως θα δώσει συνέντευξη, αγανακτισμένος από την κρατική βία.

Παραθέτουμε εδώ αποσπάσματα από το τηλεγράφημα που απέστειλε ο Λαμπράκης στις αθηναϊκές εφημερίδες, όπως το διέσωσε ο δημοσιογράφος Σ. Αλεξάνδρου στο τεύχος Ιούνη 1963 των "Δρόμων της Ειρήνης": "Πόθος δημοκρατικού λαού μας διά πορείαν Ειρήνης "Μαραθών - Αθήναι" επραγματοποιήθη. Εκκινήσας από κορυφήν Τύμβου Μαραθώνος, συνελήφθην 28ον χιλιόμετρον και βιαίως επετάχθην εις στρατιωτικόν φορτηγόν αυτοκίνητον κρατηθείς παρανόμως, αντισυνταγματικώς και αντιδημοκρατικώς επί τρεις και ημίσειαν ώρας, εντολή αντισυνταγματάρχου Πιστόλη και ταγματάρχου Βαρδή. Φρουρούμενος υπό οκτώ χωροφυλάκων με περιώδευσαν κατά γκαγκστερικόν τρόπον ώσπερ κατάδικον κοινού ποινικού δικαίου εις τα χωρία Νέα Μάκρη, Μαραθώνα, Σούλι, Γραμματικό, Καπανδρίτι, Τατόιον, Νέα Ιωνία, όπου με εγκατέλειψαν". Στη συνέχεια, αφού καταγγέλλει τους συγκεκριμένους αξιωματικούς της Αστυνομίας, καταλήγει: "Δυστυχώς διεπίστωσα ότι δημοκρατία δεν υπάρχει εις την Ελλάδα, όταν εκλεκτοί του λαού κυριολεκτικώς καταρρακώνονται".

Ενα μήνα μετά, στις 22 του Μάη 1963,θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη η πρώτη εκδήλωση για την ειρήνη με κεντρικό ομιλητή τον Γρ. Λαμπράκη.Το κράτος και το παρακράτος έχουν πάρει την εντολή να κλείσουν το στόμα του. Μαζί με αυτό θέλουν να κάμψουν τον πόθο του δημοκρατικού λαού, να αναστείλουν κάθε δραστηριότητα του φιλειρηνικού κινήματος. Αφού προσπαθούν να βάλουν εμπόδια στην πραγματοποίηση της εκδήλωσης, τελικά τον αναγκάζουν να πάει σε άλλη αίθουσα. Στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Ερμού, με άνανδρο και ύπουλο τρόπο, τα αποβράσματα Εμμανουηλίδης και Γκοτζαμάνης - που αποτελούσαν και τη φρουρά του Ντε Γκολ, καλεσμένου του "εθνάρχη" Καραμανλή - δολοφονούν τον μαραθωνοδρόμο της Ειρήνης και τραυματίζουν βαριά τον βουλευτή Γιώργη Τσαρουχά.Με ένα τρίκυκλο και ένα σιδερολοστό τον τραυματίζουν στο κεφάλι για να εκπνεύσει μετά από μερικές μέρες. Ο Καραμανλής, μετά τη δολοφονία, θα αναφωνήσει δήθεν απορημένος το γνωστό: "Ποιος κυβερνάει αυτόν τον τόπο;".

Η 2η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, στις 14 Μάη 1964,πραγματοποιείται στα βήματα του Γρ. Λαμπράκη, από τον Τύμβο του Μαραθώνα στο Πεδίον του Αρεως, με τη μεγαλειώδη συμμετοχή πολλών χιλιάδων φίλων της ειρήνης. Το ποτάμι του αγώνα δε γυρίζει πια πίσω. Η θυσία του Λαμπράκη φωτίζει τους καινούριους αγώνες. Καμιά δύναμη καταστολής δεν μπορεί να κάμψει τη λαϊκή οργή και αποφασιστικότητα. Η επιτυχία της πορείας αυτής, οι χιλιάδες αγωνιστών που μπολιάστηκαν με τον αγώνα της ειρήνης, την κάνουν να αποτελεί σταθμό που δίνει νέα ώθηση στο φιλειρηνικό κίνημα. Οι Μαραθώνιες Πορείες καθιερώνονται ως κορυφαίες εκδηλώσεις του δημοκρατικού προοδευτικού κινήματος.