Ο αντίστοιχος με την «αυτοτέλεια» όρος για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι η «αποκέντρωση» της σχολικής εκπαίδευσης, που η κυβέρνηση αποκαλεί φινλανδικό μοντέλο και το ΠΑΣΟΚ σκανδιναβικό. Ανεξάρτητα όμως από τις ονομασίες και τις παραλλαγές του, ο τύπος είναι ένας και μοναδικός. Είναι αυτός του βαθιά ταξικού, διαφοροποιημένου και περικυκλωμένου από τις επιχειρήσεις σχολείου, που έχει μεγάλο μέρος της ευθύνης για τη χρηματοδότηση, το σχολικό πρόγραμμα και τη λειτουργία του.

Μια σειρά από μέτρα έχουν ήδη στρώσει το έδαφος για την κατάργηση της ενιαίας εξασφάλισης των όρων λειτουργίας κάθε σχολικής μονάδας και τον προσδιορισμό τους από τις χρηματοδοτικές δυνατότητες και το μορφωτικό επίπεδο της τοπικής κοινωνίας, με την άμεση ανάμειξη των επιχειρήσεων.

Εδώ και αρκετούς μήνες ξεκίνησαν οι πρώτες Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) για την κατασκευή σχολικών κτιρίων. Με τις συμπράξεις αυτές η κατασκευή των σχολείων ανατίθεται στους ιδιώτες με υπερδιπλάσιο αντίτιμο απ' ό,τι κοστίζει στον ΟΣΚ, για να κερδοσκοπήσουν σε βάρος της ασφάλειας και της ποιότητας των κτιρίων και να φορτώσουν με νέα χαράτσια τη λαϊκή οικογένεια, μέσα από τη δημοτική φορολογία, για επισκευή κακοτεχνιών, συντήρηση ή ολοκλήρωση ημιτελών τμημάτων του έργου, όπως ήδη γίνεται στη Μ. Βρετανία, όπου το αντίστοιχο πρόγραμμα έχει προχωρήσει. Το χειρότερο είναι ότι παραχωρείται στους ιδιώτες το δικαίωμα μακροχρόνιας χρήσης των σχολικών χώρων για να αναπτύξουν κάθε είδους «επιμορφωτικές» δραστηριότητες σε συνεργασία με τους τοπικούς και «παραγωγικούς φορείς», που θα απευθύνονται στη σχολική και ευρύτερη τοπική κοινότητα. Με άλλα λόγια, η σύμπραξη επιχειρήσεων και ΤΑ αναγορεύεται σε ρυθμιστή της κοινωνικής ζωής και σε κατεξοχήν φορέα εκπολιτισμού της νεολαίας και γενικότερα σε τοπικό επίπεδο. Αλλωστε, είναι γνωστό ότι οι εξουσίες των επιχειρηματιών προβλέπεται να ενισχυθούν μέσα από τη διεύρυνση του θεσμού των ΣΔΙΤ στο σύνολο των απαραίτητων για τη λειτουργία των σχολείων υπηρεσιών (καθαριότητας, φύλαξης, κυλικεία κλπ.), ανοίγοντας δρόμο για τη μελλοντική εξάπλωσή του στην κρίσιμη εκπαιδευτική λειτουργία. Ηδη ακούγονται προτάσεις για εφαρμογή ΣΔΙΤ στα πανεπιστήμια σε θέματα έρευνας και ανάπτυξης.

Η σοβαρότερη ωστόσο εξέλιξη αφορά τα μέτρα αποκέντρωσης της εκπαίδευσης που ήδη εφαρμόζονται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (Δημοτικό) και τα οποία, σύμφωνα με σχετική Εκθεση¹ της επιτροπής του ΕΣΥΠ για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσιο, Λύκειο), προβλέπεται να συστηματοποιηθούν και να γενικευτούν σε όλη τη σχολική εκπαίδευση. Η έκθεση αυτή του ΕΣΥΠ, παρότι καταβάλλεται προσπάθεια να υποβαθμιστεί η σημασία της, βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με το σύνολο των αποσπασματικών ρυθμίσεων που αυτή τη στιγμή προωθούνται στην εκπαίδευση, αλλά και με τις κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ για τη σχολική εκπαίδευση. Γι' αυτό δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να υποτιμηθεί.

Σύμφωνα με την έκθεση του ΕΣΥΠ, η συγκρότηση και η χρηματοδότηση του 1/3 των σχολικών προγραμμάτων του Γυμνασίου (και κατ' επέκταση του Δημοτικού) θα γίνεται σε επίπεδο σχολικής μονάδας, διαφοροποιούμενο ανάλογα με τις δυνατότητες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μαθητών. Το σχολικό πρόγραμμα του Γυμνασίου θα διχοτομείται σε δύο ζώνες, όπως γίνεται ήδη στο Δημοτικό, όπου η μία περιλαμβάνει κοινά για όλους μαθήματα, ενώ η άλλη (ευέλικτη ζώνη) θα διαμορφώνεται «τοπικά» σε κάθε σχολείο. Η πρώτη ζώνη θα αποτελείται από ένα βασικό προσδιοριζόμενο «κεντρικά» κορμό μαθημάτων, η δε ελεύθερη ή ευέλικτη ζώνη θα διαφοροποιείται «τοπικά» και «θα λειτουργεί υποστηρικτικά με σκοπό την ανάλυση σε μεγαλύτερο βάθος των θεμάτων που εξετάζει το κυρίως πρόγραμμα». Ολα αυτά σημαίνουν ότι το σχολικό πρόγραμμα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Δημοτικό, Γυμνάσιο) θα διαμορφώνεται στην πραγματικότητα σε ευθεία αντιστοιχία με την οικονομική δυνατότητα και την ταξική προέλευση του μαθητικού πληθυσμού. Στην «ανοιχτή» ζώνη οι κοινωνικά και μορφωτικά αδύναμοι μαθητές θα ψευτοαπασχολούνται σε ένα φτηνό πρόγραμμα «ευκολότερων» και πιο προσιτών στις κοινωνικές εμπειρίες τους δραστηριοτήτων, συναφών με τα θέματα των μαθημάτων κορμού, όπως π.χ. η ιχνογραφία, η ωδική, οι κατασκευές ή και σε τίποτα από όλα αυτά. Αντίθετα οι γόνοι των ευνοημένων κοινωνικών στρωμάτων - όντας από το περιβάλλον τους εξοικειωμένοι ή υποστηριζόμενοι από τα «ιδιαίτερα» μαθήματα - θα ακολουθούν ένα απαιτητικό θεωρητικό πρόγραμμα που θα συμπληρώνει τις γνώσεις τους και θα ενισχύει τις επιδόσεις τους στη γλώσσα, στα μαθηματικά και σε άλλα μαθήματα της γενικής παιδείας. Η εξάρτηση άλλωστε μεγάλου μέρους της λειτουργίας του σχολείου από την ικανότητά του να διαχειρίζεται «έξυπνα» τους πόρους του και να προσελκύει χρηματοδότες (για το σκοπό αυτό άλλωστε το ΕΣΥΠ προτείνει υπο-διευθυντή-μάνατζερ σε κάθε σχολείο άνω των 100 μαθητών), καθώς και η προβλεπόμενη εξωτερική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας με βάση - όπως διαφαίνεται - τις επιδόσεις των μαθητών σε περιφερειακές εξετάσεις θα επιτείνουν τη διαφοροποίηση του προγράμματος και την ταξική κατηγοριοποίηση των σχολείων.

Σημειώσεις:

1. Εκθεση επιτροπής του ΕΣΥΠ για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, http://assets.in.gr/ newspapers/reportofesyp.doc, 11.7.2006.

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται από την «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» τεύχος 4-5 2006

Συνεχίζεται