«Μην καρτεράτε να λυγίσουμε μήτε για μια στιγμή». Ο τίτλος της πέμπτης ενότητας της Εκθεσης Φωτογραφίας και Ντοκουμέντων για τα 90 χρόνια του ΚΚΕ, στον Πολιτιστικό Πολυχώρο «Μάνος Λοΐζος» του Δήμου Νίκαιας, δεν είναι απλά μια υπόσχεση. Είναι η ίδια η πραγματικότητα. Είναι τα «λόγια» της Ιστορίας, απ' την ίδρυση του Κόμματος μέχρι τις μέρες μας.

Τα λόγια που ακολουθούν δίνουν το στίγμα της αυταπάρνησης και της αυτοθυσίας, που ξεπερνά κάθε προσωπικό κόστος: «Χιλιάδες οι κομμουνιστές που καταδικάστηκαν, που μαρτύρησαν στις φυλακές και στις εξορίες των αστικών κυβερνήσεων, κοινοβουλευτικών και δικτατορικών, επειδή έκαναν το καθήκον τους στον αγώνα για το μεροκάματο, για τις συνθήκες δουλειάς, για ένα καλύτερο αύριο, αλλά και επειδή αρνήθηκαν να υπογράψουν δήλωση μετανοίας».

Το ΚΚΕ, σημειώνεται χαρακτηριστικά, διάνυσε σχεδόν τη μισή από την 90χρονη πορεία του σε συνθήκες παρανομίας ή ημιπαρανομίας. Από τις κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις, τη δικτατορία του Πάγκαλου και το Ιδιώνυμο του Βενιζέλου, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, τις κατοχικές και εμφυλιακές κυβερνήσεις έως τις μετεμφυλιακές απαγορεύσεις και τη χούντα, το Κόμμα έδρασε υπό τους πλέον δυσμενείς όρους. Οι διώξεις των κομμουνιστών πήραν πρωτοφανείς διαστάσεις για τα δεδομένα της Ελλάδας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην τριετία 1930 - 1932 εξορίστηκε το 95% των μελών του ΚΚΕ.

Οι φωτογραφίες απ' τη δίκη των κομμουνιστών Ασημίδη και Φίτσου, το 1926, του Ραμαντά Ογλού, μέλος του ΚΚΕ, που δολοφονήθηκε στην Ξάνθη το 1928, του Μιχάλη Μπεζεντάκου, του Παύλου Σταυρίδη, πρώτου εκτελεσμένου στην Ακροναυπλία, δίνουν την εικόνα των διώξεων και της θεσμικής καταστολής που αντιμετωπίζουν οι κομμουνιστές απ' την πρώτη στιγμή της ίδρυσης και δράσης του ΚΚΕ.

Οι εκτελέσεις ήταν ένας ακόμη τρόπος αντίδρασης του αστικού κράτους, απέναντι στον ταξικό εχθρό. Οι φωτογραφίες - ντοκουμέντα εκτελέσεων στο Επταπύργιο, αλλά και τα όσα γράφει ο αστικός Τύπος της εποχής περί εκτέλεσης «10 εκ των 52 καταδίκων τρομοκρατών», βάζουν τον επισκέπτη στο κλίμα των όσων διαδραματίστηκαν εκείνη την περίοδο. Επιπλέον, από το 1946 μέχρι το 1950 - σημειώνεται στη συνέχεια - πέρασαν από τα έκτακτα στρατοδικεία περίπου 49.000 άτομα. Στο ίδιο διάστημα, εκτελέστηκαν 3.033. Συγκλονίζει η φωτογραφία της «χαριστικής βολής» που δίνει φαντάρος στα άψυχα κορμιά εκτελεσμένων κομμουνιστών. Εκεί, δεσπόζει η φυσιογνωμία του μεγάλου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ και το ποίημά του «Στηθάγχη», με τους περίφημους στίχους διεθνιστικής αλληλεγγύης: «Κι ύστερα, να, γιατρέ, την πάσα αυγή,/ την πάσα αυγή, γιατρέ, με τα χαράματα/ πάντα η καρδιά μου στην Ελλάδα τουφεκίζεται».

Ο Γιάννης Ζεύγος, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Ο Βασίλης Μαρκεζίνης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Η Βαγγελίτσα Κουσιάντζα. Η Μαρία Λιουδάκη. Ολοι τους στυγνά δολοφονημένοι, απ' το ταξικό μίσος των εχθρών. Ολοι τους ήρωες του λαού. Σε αυτό το ταμπλό, τα λόγια είναι περιττά. Σε αυτό το ταμπλό, οι φωτογραφίες των δολοφονημένων νεκρών είναι το μόνο που μετρά. Στην υποενότητα «φυλακές», βλέπουμε τα τελευταία γράμματα των κρατουμένων πριν απ' τις εκτελέσεις.

Τα χαρακτικά του Γ. Φαρσακίδη φανερώνουν στον επισκέπτη τι ήταν το κάτεργο, το κολαστήρι της Μακρονήσου και όλα τα Μακρονήσια της Ελλάδας. Στο ίδιο ταμπλό, βλέπουμε φωτογραφίες απ' το Ιτζεδίν το 1953, την Ικαρία, τη Μακρόνησο, εξόριστες στη Χίο, στο Τρίκερι.

Η αστική τάξη δε δίστασε να χτυπήσει τους κομμουνιστές και «με την αισχρή κατηγορία της κατασκοπίας». Και παρακάτω, σημειώνεται ότι το 1951 επαναφέρεται ο Μεταξικός νόμος 375/36 περί κατασκοπίας. Με αυτόν δικάστηκαν και εκτελέστηκαν οι Ν. Μπελογιάννης, Ηλ. Αργυριάδης, Ν. Καλούμενος και Δημ. Μπάτσης, στις 30 Μάρτη 1952. Με τον ίδιο νόμο, εκτελέστηκε και ο Ν. Πλουμπίδης το 1954.

Οι διώξεις των κομμουνιστών συνεχίζονται και στη διάρκεια της παρανομίας. Βλέπουμε, στις φωτογραφίες, στιγμιότυπα απ' τη δίκη του Χαρ. Φλωράκη το 1960, έγγραφα της Ασφάλειας με τις λίστες των αναζητούμενων κομμουνιστών και τους δολοφονημένους της δικτατορίας (1967-'74).

Η ενότητα «κλείνει», με τις σύγχρονες μορφές αυτοθυσίας. «Το ΚΚΕ δεν υπέγραψε και δεν υπογράφει δήλωση μετανοίας στην εγχώρια και διεθνή αστική τάξη. Ο ηρωισμός και οι θυσίες των κομμουνιστών αγκαλιάζουν το χτες και το σήμερα, αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη για τις ερχόμενες γενιές», σημειώνεται χαρακτηριστικά. Σε αυτό το ταμπλό ξεχωρίζει και η φυσιογνωμία της Σωτηρίας Βασιλακοπούλου, που δολοφονήθηκε έξω από την ΕΤΜΑ, στις 28 Ιούλη του 1980.

Και αμέσως μετά, μια λίστα. Λίστα θανάτου. Είναι οι 118 εκτελεσμένοι στο Λαζαρέτο της Κέρκυρας, από το 1947 μέχρι το 1950...