Γρηγοριάδης Κώστας

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης (12-13 του Δεκέμβρη) συνέρχεται με περιορισμένη αλλά σημαντική «ατζέντα», που αφορά στη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) και στην ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με τις δέκα υποψήφιες χώρες που προσδιόρισε ομόφωνα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών (24-25 του Οκτώβρη), δηλαδή τις Κύπρο, Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Σλοβακία και Σλοβενία. Το ακριβές ποσό της χρηματοδότησης των υποψηφίων χωρών και, βέβαια, η διασύνδεση της ένταξης της Κύπρου με την επίλυση του Κυπριακού παραμένουν σε εκκρεμότητα. Η σύνοδος κορυφής καλείται να καθορίσει επίσης λεπτομερή πορεία, χρονοδιαγράμματα και αυξημένη προενταξιακή βοήθεια στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία.

Κεντρικό ζήτημα αναδεικνύεται η απόφαση για το επόμενο στάδιο υποψηφιότητας της Τουρκίας, που θα καθορίσει την ενταξιακή πορεία της Κύπρου και την επίλυση του Κυπριακού, αφορά άμεσα στην Ελλάδα, εμπλέκει τη Βρετανία ως «εγγυήτρια» ασφαλείας της Κύπρου, ενδιαφέρει τον γαλλο-γερμανικό «άξονα» που δέχεται φιλοτουρκική πίεση από τις ΗΠΑ, εμποδίζει την υλοποίηση των «αποφάσεων της Ουάσιγκτον» (Απρίλης 1999) για τις σχέσεις ΕΕ-ΝΑΤΟ και επηρεάζει τους συσχετισμούς ισχύος και την επιχειρησιακή δράση ενόψει του πολέμου κατά του Ιράκ και των επακόλουθων εξελίξεων σ' ολόκληρη τη Μ. Ανατολή.

Σχετικά με την προετοιμασία της ΕΕ ενόψει διεύρυνσης, η σύνοδος κορυφής θα ασχοληθεί με το θέμα της λειτουργίας του Συμβουλίου, που αφορά σε δύο σημαντικά ζητήματα: Τις προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της προεδρίας του Συμβουλίου, που προβλέπει, εκτός των άλλων, και την «πολιτειακή» μελλοντική δομή της ΕΕ με προτάσεις για αιρετό πρόεδρο της ΕΕ, και το «γλωσσικό ζήτημα» ενόψει διεύρυνσης, που αφορά στον περιορισμό των «επίσημων» γλωσσών της διευρυμένης ΕΕ και στην εξαφάνιση από τις κοινοτικές διεργασίες όλων των γλωσσών των υπολοίπων κρατών-μελών, μεταξύ των οποίων και της ελληνικής.

Θα υπάρξει, τέλος, η συνήθης συνάντηση με τον Γάλλο Ζισκάρ ντ' Εστέν που προεδρεύει της λεγόμενης «Ευρωπαϊκής Συνέλευσης» η οποία προετοιμάζει τη Διακυβερνητική Διάσκεψη (ΔΔ) για την αυταρχική πολιτική αναθεώρηση της ΕΕ.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών (24-25 του Οκτώβρη) αποφάσισε την ένταξη δέκα νέων χωρών στην ΕΕ καθώς και τα βασικά στοιχεία της «τελικής φάσης» της διεύρυνσης. Με τις εννιά υποψήφιες για ένταξη χώρες τα μόνα εκκρεμούντα ζητήματα αφορούν στις λεγόμενες δημοσιονομικές επιπτώσεις. Τον περασμένο Οκτώβρη στις Βρυξέλλες αποφασίστηκαν ποσά που αφ' ενός, μεν, «σφάζουν» την αγροτιά τόσο των 15 κρατών-μελών όσο και των 10 υποψηφίων, αφ' ετέρου, δε, είναι ψίχουλα ενόψει των αναγκών «προσαρμογής» των νέων κρατών-μελών. Και είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι τέσσερα νέα κράτη-μέλη (Κύπρος, Τσεχία, Μάλτα, Σλοβενία), με την ένταξή τους στην ΕΕ, ήδη από τον πρώτο χρόνο, θα συμβάλουν «θετικά» στον κοινοτικό προϋπολογισμό, δηλαδή θα δίνουν περισσότερα απ' όσα θα λαμβάνουν.

Η δανική προεδρία της ΕΕ και η Κομισιόν έχουν «υποσχεθεί» ένα... φιλοδώρημα ύψους ενός δισ. ευρώ για το 2004, που θα μοιραστεί στις δέκα υποψήφιες χώρες, ώστε να ξεγελάσουν τους δέκα λαούς που πρέπει να επικυρώσουν τη συνθήκη προσχώρησης την οποία υπέγραψαν οι κυβερνήσεις τους, αλλά ακόμη και αυτά τα ψίχουλα δεν εγκρίνονται, κυρίως από τη Γερμανία, το μεγάλο αφεντικό της διεύρυνσης.

Για την Κύπρο, η Κοπεγχάγη αποτελεί ιστορική «καμπή», αφού σύρεται σε εξαναγκαστική αποδοχή του «σχεδίου Ανάν», εξαρτάται πλέον ολόκληρη από τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της Αγκυρας, «κλείνει» το 1974 με ντε γιούρε διχοτόμηση, και χάνει σειρά οικονομικών πλεονεκτημάτων που με τόσο κόπο κατάφερε ν' αποκτήσει την τελευταία τριακονταετία. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία χάνουν το «τρένο» της διεύρυνσης, που κερδίζει σ' αντιδιαστολή η Εσθονία, όπου επικρατεί απαρτχάιντ κατά της ρωσικής μειονότητας, ενδεικτικό της ειδικής μεταχείρισης της βαλκανικής «ενδιάμεσης» περιοχής. Το «επόμενο στάδιο της υποψηφιότητας» της Τουρκίας αναδεικνύεται σε κεντρικό ζήτημα της Κοπεγχάγης, και όλες οι σχετικές αποφάσεις αναμένεται να ληφθούν κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής.

Στην Κοπεγχάγη θα συζητηθεί και εν μέρει θα αποφασιστεί το «πλαίσιο» για τη μελλοντική «θεσμική» δομή και λειτουργία της λεγόμενης προεδρίας του Συμβουλίου. Πρόκειται ουσιαστικά για συζήτηση περί του «πολιτειακού» ζητήματος της μελλοντικής Ευρώπης, η οποία, μετά τη Διακυβερνητική Διάσκεψη (ΔΔ), αποκτά για πρώτη φορά «οντότητα» πέρα και έξω από τα «συστατικά» κράτη-μέλη, με δικό της Σύνταγμα, δομή και λειτουργία.

Ο πλέον «μαξιμαλιστικός» στόχος αφορά στην εκλογή ενός αιρετού «Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου» των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, που θα προσιδιάζει προς το αμερικανικό μοντέλο Προεδρίας. Υπάρχει πρόταση ο Πρόεδρος να εκλέγεται για μια πενταετία, ενώ τα Ευρωπαϊκά Συμβούλια συνέρχονται ανά εξάμηνο, θα προετοιμάζει και θα προΐσταται αυτών, ενώ θα εκπροσωπεί την ΕΕ στις σχέσεις με «τρίτες χώρες» σε επίπεδο αρχηγών κρατών.

Παράλληλα με την «προεδρία» προωθείται και η ιδέα για τη δημιουργία ενός ιδιότυπου «υπουργείου Εξωτερικών» με την αναβάθμιση του ρόλου του νυν «ύπατου αρμοστή» Χαβιέ Σολάνα, που εκτός από στρατοκράτης της ΕΕ έχει αναλάβει και όλο το πλέγμα των πολιτικών σχέσεων με τις «τρίτες χώρες», αρμοδιότητα που παλαιότερα είχε ένας εκ των αντιπροέδρων της Κομισιόν. Προβλέπεται ότι ο Χ. Σολάνα θα εκτελεί χρέη προέδρου σε ορισμένες συνόδους του Συμβουλίου, θα εκπροσωπεί την ΕΕ σε διεθνείς οργανισμούς, θα διαπραγματεύεται διεθνείς συμφωνίες στους τομείς εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ασφάλειας, θα υποβάλλει «προτάσεις», θα «ενημερώνει» το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και θα έχει έως και την «εποπτεία των ειδικών εντεταλμένων» της ΕΕ. Ηδη μετά τη Σεβίλλη το κατ' εξοχήν Συμβούλιο στις Βρυξέλλες, αυτό των Υπουργών Εξωτερικών, έχει παραχωρήσει σειρά «αρμοδιοτήτων» στον Χ. Σολάνα και στον δοτό μηχανισμό του. Προτείνεται, μ' άλλα λόγια, η δημιουργία ενός μηχανισμού στις Βρυξέλλες, παράλληλα μ' αυτόν της Κομισιόν, που θα αναλάβει οτιδήποτε αφορά στον πόλεμο, από εξωτερικές σχέσεις μέχρι άμυνα και ασφάλεια, ενώ ο ρόλος των κρατών-μελών υποβαθμίζεται, αν δεν εξαφανίζεται τελείως.