Ο Μανταμάδος είναι γνωστός για τα γαλακτοκομικά του προϊόντα και για τη φυσική ομορφιά του. Οποιος περίμενε ότι αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν και προσόντα για την ανάπτυξη της περιοχής την εποχή του «εκσυγχρονισμού», έκανε λάθος. Οχι μόνο η παραδοσιακή πρωτογενής παραγωγή δέχεται απανωτά χτυπήματα όπως σε όλο το νησί, αλλά, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, δίνεται και η «χαριστική βολή», με την επιχειρούμενη μεταφορά του εργοστασίου της ΔΕΗ από τη Μυτιλήνη, στη μαγευτική παραλία του Μακρύ Γυαλού.

«Το κύριο πρόβλημα του δήμου, είναι η μείωση του πληθυσμού του», λέει ο δήμαρχος Μανταμάδου Δημήτρης Καρατζιτζής. «Δεν υπάρχει σχέδιο ανάπτυξης της περιοχής, ούτε στήριξη της παραγωγής. Στόχος μας είναι να κρατήσουμε τον κόσμο στα χωριά του». Για το εργοστάσιο της ΔΕΗ, ο δήμαρχος θα συμφωνήσει να φύγει από τη Μυτιλήνη «αλλά να πάει σε μια περιοχή που να μην δημιουργεί προβλήματα». «Είμαστε ενάντια στη μετεγκατάστασή του στην περιοχή μας, γιατί μια από τις ωραιότερες περιοχές του νησιού θα μεταβληθεί σε έρημο. Θα υπάρξουν άμεσες συνέπειες στο περιβάλλον. Κατέφυγαν σε διάφορες "αλχημείες" στις μελέτες τους. Παρέβλεψαν παραμέτρους όπως οι οικισμοί, το φυσικό κάλλος, ο τουρισμός».

«Υπάρχει ακόμη μία παράμετρος», συνεχίζει ο δήμαρχος. «Μπροστά στην ιδιωτικοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας ακούστηκε και για εισαγωγή ηλεκτρισμού από την Τουρκία. Η περιοχή μας τούς βολεύει επειδή είναι απέναντι από την Τουρκία και μειώνεται το κόστος». Ο δήμαρχος θα προσθέσει ότι δεν υπάρχει μελέτη για τη μεταφορά του ρεύματος και για τη μεταφορά καυσίμων στο εργοστάσιο. «Μια φορά να γίνει ατύχημα θα είναι και το τελειωτικό χτύπημα της περιοχής». Απέναντι σε αυτή την κατάσταση ο δήμος με την πλήρη υποστήριξη των κατοίκων έχει κάνει σειρά αγώνων και προγραμματίζει νέους. Παράλληλα, έχει προσφύγει στο ΣτΕ και αναμένει την απάντησή του.

Ο κόσμος φεύγει...

Στο Μανταμάδο μεταποιούνται 2.500 τόνοι γάλα. Εχει τέσσερα τυροκομεία και πέντε μονάδες παρασκευής γιαουρτιού. Παράγει έξι τόνους κρέας τη βδομάδα. Κι όμως o κόσμος δεν μπορεί να ζήσει, εγκαταλείπουν το νησί οι νέοι. Το '98 μετρήθηκαν 18 θάνατοι και καμία γέννηση. Και οι δεκατρείς νέοι και νέες που έφυγαν για σπουδές, πιθανότατα, δεν πρόκειται να επιστρέψουν. Γιατί;

Ο Παναγιώτης Σταμάτης, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα του Μανταμάδου, θα απαντήσει έμμεσα σε αυτό το «γιατί». «Τα προϊόντα δεν καλύπτουν το κόστος παραγωγής. Το κιλό το πρόβειο γάλα στοιχίζει 220 δραχμές, όταν πριν πέντε χρόνια είχε 300, αλλά με τα έξοδα να έχουν διπλασιαστεί. Τα δέκα τελευταία χρόνια η κτηνοτροφία χτυπήθηκε τρεις φορές από αρρώστιες και επιβλήθηκε 10ετής καραντίνα στους παραγωγούς, με αποτέλεσμα να μειωθούν και οι τιμές των γαλακτοκομικών. Φέτος, ο καταρροϊκός πυρετός αφάνισε περίπου 10.000 αιγοπρόβατα. Η αποζημίωση όμως, έγινε με βάση την εμπορική τους τιμή και όχι την παραγωγική, άρα οι παραγωγοί έχασαν και πάλι, ενώ σταματήσανε τις αποζημιώσεις από 1/1/2000 προβάλλοντας ότι σταμάτησε η αρρώστια. Ο ιός όμως ζει πολύ καιρό στο ζώο και οι παραγωγοί φοβούνται νέα έξαρση μόλις ζεστάνει ο καιρός.

Ο κτηνοτροφικός κόσμος είναι σε απόγνωση. Η παραγωγή έπεσε στο 50%. Το υπουργείο δεν απαντά στα αιτήματά μας: Να συνεχιστεί για δυο χρόνια η επιδότηση των επιλέξιμων προβατίνων ώσπου να αντικαταστήσει ο κτηνοτρόφος το κοπάδι του. Να μας δώσουν τουλάχιστον ένα πεντοχίλιαρο το πρόβατο για να μπορέσουμε να το ζήσουμε, όσο κρατήσει η καραντίνα. Δεν ξέρουμε πώς θα τα φέρουμε πέρα με τα χρέη να τρέχουν. Ακόμα και τα καφενεία αδειάσανε στα χωριά. Και να πουλήσεις το κοπάδι, δε φτάνει να ξεχρεώσεις. Οδηγούμαστε σε καταστροφή. Ο κόσμος πια δεν ξεγελιέται. Θέλει με αυτό που παράγει, να μπορεί να ζήσει την οικογένειά του. Στους αγώνες πήραν μέρος αγρότες από όλους τους πολιτικούς χώρους γιατί πλέον μπαίνει ζήτημα επιβίωσης», υπογραμμίζει ο Παναγιώτης Σταμάτης.

Αλλά και «οι αγρότες είναι σε άθλια κατάσταση» μας λέει ο πρόεδρος του «Αγροτικού Συλλόγου Αγιάσσου» Παναγιώτης Γιαταγανέλλης. «Οι τιμές στο λάδι είναι εξευτελιστικές. Η επιδότηση κουτσουρεύτηκε από 440 δραχμές και έφτασε στις 320. Και από αυτές θα δώσουμε τις 20 πίσω... Η τιμή του λαδιού είναι έξι κατοστάρικα, βαριά ο "άσος" πιάνει 700. Το κόστος, όμως, είναι πολύ μεγάλο. Τα εργατικά είναι ακριβά. Αμα βάλεις κλαδέματα, σκεπάσματα κλπ. σου μένει η επιδότηση και αν σου μείνει κι αυτή. Αλλά και την επιδότηση με αγώνες την πήραμε.

Ετσι η νεολαία φεύγει, προσθέτει. Σε λίγα χρόνια, άμα πάει έτσι, το λύκειο θα κλείσει. Ζητάμε μια τιμή ασφαλείας. Το κράτος να συγκεντρώνει το λάδι, να βάλει μια λογική τιμή για να μην εκμεταλλεύεται και ο έμπορος τον αγρότη. Οι άνθρωποι είναι διαθέσιμοι να αγωνιστούν. Συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις γιατί η ανέχεια φαίνεται. Για να πάρεις ένα κιλό "πίνες" (σ.σ. είδος ψαριού) θέλεις τρία κιλά λάδι. Πολλοί εγκαταλείπουν και την παραγωγή. Αμα βγεις στα κτήματα, το 40% είναι εγκαταλειμμένα. Οι αγρότες είμαστε γερασμένοι. Νέοι είναι πολύ λίγοι. Τι θα γίνει αύριο; Θα τα δώσουμε στους τσιφλικάδες;».

Οταν φτάσαμε στη Σκάλα Πολυχνίτου, τα καΐκια ήταν αραγμένα. Αν και ο καιρός ήταν καθάριος και η θάλασσα ήρεμη, στα βαθιά η φουρτούνα εμπόδισε για εκείνη τη μέρα το ψάρεμα. Οι ψαράδες όμως δεν κάθονται ποτέ. Ο άσχημος καιρός δεν είναι παρά μια ευκαιρία ν' ασχοληθούν με τα δίχτυα και τα άλλα εργαλεία της δουλιάς. Γρήγορα θα ανακαλύπταμε, μετά την κουβέντα μαζί τους, ότι αυτή η ειδυλλιακή εικόνα, σύντομα, αν δεν αλλάξουν πολλά πράγματα, δε θα αποτελεί παρά μια φωτογραφία σε κιτρινισμένα τουριστικά φυλλάδια του ΕΟΤ.

«Παλιά δεν ξεπερνούσαμε τις 15.000 δραχμές έξοδα τη βδομάδα και τώρα μετράμε πάνω από 100 χιλιάδες», μάς λέει ο Χρήστος Κριπιντήρης. «Τα χρήματα που βγάζουμε όμως παραμένουν τα ίδια και ίσως και λιγότερα. Δεν έχουμε κέρδος. Και μιλάμε για 20 ώρες δουλιά. Και όταν έχει φουρτούνα και δε βγαίνουμε, πάλι φτιάχνουμε εργαλεία. Οσο πάει το μέρος εδώ φθίνει. Επειδή ο κόσμος τράβηξε πολλά, κοιτάξανε, όσοι μπορέσανε, να σπουδάσουν τα παιδιά τους. Φύγανε. Αυτοί που μείνανε, τώρα είναι άνθρωποι στην ηλικία του πατέρα μου. Από την τελευταία τάξη του λυκείου, ο μόνος που έμεινε στο ψάρεμα ήμουν εγώ κι αυτό γιατί μ' άρεσε η δουλιά και δεν ήθελα να σπουδάσω. Πιάνω ψάρια αλλά ποιος θα τα φάει; Οι έμποροι και οι μανάβηδες. Μάς τρώνε πετσί και κόκαλο. Και σα να μην έφταναν αυτά μάς βάλανε και αντικειμενικά κριτήρια χωρίς να μας ειδοποιήσουν, ανάλογα με τα μέτρα του σκάφους».

Δίπλα του ο πατέρας του, ο Παναγιώτης, θα μάς πει: «Είμαι 65 χρονών. Σχολειό δεν πήγα. Εχω δει πολλές κυβερνήσεις. Η χειρότερη για το επάγγελμά μας στα χρονικά είναι αυτή εδώ. Ακόμα και να τραβήξουμε τη βάρκα στο λιμάνι, θέλει λεφτά. Πριν 15 χρόνια είχε τα δελφίνια απροστάτευτα και τώρα τα προστατεύει. Αφού λοιπόν τα έχει προστατευόμενα, ας μας δώσουν τα λεφτά από τις ζημιές που κάνουν και που φτάνουν το μισό εκατομμύριο το χρόνο. Αυτά εδώ, όλοι τα ξέρουν. Αλλά δεν ξέρουν τι πρέπει να ψηφίσουν. Τι να τους κάνω;».

Οι ψαράδες όμως δηλώνουν αποφασισμένοι να εντείνουν τους αγώνες τους. Αλλωστε έχουν θετική πείρα όταν κατάφεραν να διώξουν τα ιχθυοτροφεία που απειλούσαν να νεκρώσουν τον κόλπο. Και οι ψαράδες θυμούνται πως μόνο οι κομμουνιστές ήταν κοντά τους σ' αυτόν τον αγώνα.