Πενήντα τέσσερα χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου στη χώρα μας (1946 - 1949). Ο ΔΣΕ επικεφαλής της διεξαγόμενης ιστορικής πάλης. Εκεί, στις κορυφογραμμές του Γράμμου, ο Λαογέννητος απελευθερωτικός στρατός του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, πάλεψε με αυταπάρνηση, για την εθνική, κοινωνική απελευθέρωση. Η διαλεκτική, αποδεικνύεται στον όρκο του μαχητή, του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας: «Ορκίζομαι να είμαι υπόδειγμα καλής συμπεριφοράς προς το Λαό, φορέας, εμψυχωτής στη Λαϊκή Ενότητα, συμφιλίωση. Ιδανικά μου έχω τη λεύτερη, ισχυρή Δημοκρατική Ελλάδα. Την Πρόοδο, Ευημερία του λαού. Στην υπηρεσία του ιδανικού μου, θέτω το όπλο, τη ζωή μου». Μ' αυτά τα πανανθρώπινα ιδεολογικά όπλα, εκεί στο Γράμμο και το Βίτσι, 13 χιλιάδες αντάρτες, απέναντι στα 51 αεροπλάνα Curtiss Helldivers, τελευταία λέξη της τεχνικής εξοπλισμένα με πυροβόλα, μυδράλια, ρουκέτες, ικανά να μεταφέρουν 2 τόνους βομβών, με μεγάλη επιθετική ακρίβεια, πάλεψαν ηρωικά, με αυτοθυσία, τις κυβερνητικές δυνάμεις (ελεγχόμενες από Αμερικανούς - Αγγλους ιμπεριαλιστές).

Εκεί στις 10 η ώρα το πρωί, σαν σήμερα, στις 30 Αυγούστου 1949, ο Γράμμος ξαναβρίσκει την πέτρινη σιωπή του! Ηθικά, ποτέ δε νίκησαν οι «νικητές». Σ' αυτά τα μάτια των παρτιζάνων, αντικατοπτριζόταν, η καθολική ενότητα του λαού. Κόντρα στα δεινά που είχαν επιβάλει οι Αγγλοαμερικάνοι ιμπεριαλιστές. Με την ντόπια ολιγαρχία, έριχναν στο αίμα την Ελλάδα: Τα 160 χιλιάδες θύματα του εμφυλίου πολέμου, μαζί με τα θύματα της Αντίστασης, το ένα δέκατο του ελληνικού πληθυσμού, χάθηκε. Οι 3.500 καταδίκες σε θάνατο που εκδόθηκαν από τα έκτακτα στρατοδικεία, οι 1.500 εκτελέσεις - μαζί με τις 80 -100 χιλιάδες Ελληνες που πέρασαν τα σύνορα ξεριζωμένοι (πολιτικοί πρόσφυγες στις σοσιαλιστικές χώρες), ήταν το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Στη φωνή του Γάλλου ποιητή Πολ Ελιάρ (1895 - 1952): «Σας εξορκίζω να σκεφθείτε, αυτού που βρίσκεστε, δίπλα στους δεσμοφύλακες, τους δημίους. Να σκεφτείτε τη φρίκη της Μακρονήσου, των φυλακών της χώρας σας, όπου χιλιάδες πατριώτες, βασανίζονται/ θανατώνονται, φανερώνονται οι ανείπωτοι διωγμοί/ όπου υπέστησαν οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης». Το καταμαρτυρούν «νικητές» και «ηττημένοι», ψύχραιμα από τις εικόνες εκείνης της περιόδου: Συλλήψεις, ξύλο - το έγκλημα, η αυτοδικία ενός παρακράτους. Η αδήριτη αμυντική ανάγκη της υπεράσπισης των αγωνιστών απ' τη φυσική τους εξόντωση, ήταν, η αιτία του δεύτερου αντάρτικου.

Ο ΔΣΕ, πολέμησε, με αρνητικούς συσχετισμούς δυνάμεων απέναντι στην αντίδραση. Αφησε μια ισχυρή παρακαταθήκη στην ιστορία - των αγώνων του επαναστατικού κινήματος. Την ταξική πάλη. Τα πατριωτικά αισθήματα, οι ηρωισμοί του Ελληνα αντάρτη, έγιναν κύτταρα εμβολιασμού της ιστορίας, όλων των προοδευτικών δυνάμεων, για τη διεύρυνση της Δημοκρατίας. Σ' αυτήν την πρωτόγνωρη για την Ελλάδα περίοδο, το κομμουνιστικό κόμμα ήταν η καρδιά! Αυτοί οι αντάρτες, ο ανθός της ελευθερίας, πόνεψαν, έκλαψαν, βρήκαν φιλόξενο καταφύγιο στην ΕΣΣΔ. Επέστρεψαν στην Ελλάδα, δίχως μίσος γι' αυτούς που τους μάτωσαν. Αγκαλιάζονται όμως, μ' όλους όσοι παλεύουν, για την ανάπτυξη του Αντιιμπεριαλιστικού Αντιμονοπωλιακού Δημοκρατικού μετώπου πάλης, κόντρα στη βαρβαρότητα του ιμπεριαλισμού. Οι «ηττημένοι» του Εμφυλίου, δε νικήθηκαν ιστορικά ποτέ! Είναι οι ηθικοί νικητές της Ιστορίας.