Ζακ Τατί, η πιο ήρεμη τρέλα στον γαλλικό, αλλά - γιατί όχι - και στον παγκόσμιο κινηματογράφο! Ενας απερίγραπτος άνθρωπος, που κάνει απερίγραπτα πράγματα, με τον πιο απλό τρόπο. Οποιος, όμως, κάνει το λάθος και τον δει απλώς σαν κωμικό, θα χάσει την ουσία αυτού του θαυμάσιου δημιουργού. Που είναι η αυστηρή έως εξοντωτική κριτική του συστήματος. Αλλά και, κυρίως, η αυστηρή κριτική των νεόπλουτων και του μικροαστισμού. Αυτής της κατάρας που κρατάει τον άνθρωπο στο ύψος της καρικατούρας!

Ο Ζακ Τατί, για να πει τον κινηματογραφικό λόγο του, δημιούργησε ένα αερικό, μιαν ανεπανάληπτη φιγούρα. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί μπερδεύουν το κινηματογραφικό του όνομα με το πραγματικό. Κάτι που πέτυχε μόνον ο Τσάρλι Τσάπλιν. Ο Ζακ Τατί είναι ο κ. Ιλό ή ο κ. Ιλό είναι ο Ζακ Τατί!

«Ο Θείος Μου» είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του. Στις δυο προηγούμενες, και κυρίως στη δεύτερη, «Οι Διακοπές του κ. Ιλό», ο Ζακ Τατί μορφοποιεί το «ξωτικό», που εμφανίζεται από το πουθενά και με τις παρεμβάσεις του ή τις παραλείψεις του «ελευθερώνει» την ανοησία των γύρω του. Ο ίδιος δείχνει να μην κάνει τίποτα, απλώς να περιφέρεται. Ομως η παρουσία του και μόνο στέκεται η αφορμή να ανοίξουν όλες οι πόρτες και όλα τα παράθυρα και να φανεί ο κόσμος, ο νεόπλουτος και μικροαστικός κόσμος, σε όλο του το «μεγαλείο».

Η ιδιαιτερότητα, και η καλλιτεχνική αξία του Ζακ Τατί, είναι πως δεν πέφτει απάνω σε αυτούς που σχολιάζει για να τους εξοντώσει. Δεν είναι ένας κωμικός που βρήκε πηγή και έτρεξε να την εκμεταλλευτεί. Ο Ζακ Τατί κάνει κοινωνικά σχόλια. Ερευνά και εξηγεί ανθρώπινες συμπεριφορές. Δείχνει να πληγώνεται από την πραγματικότητα. Δεν την απολαμβάνει! Αντίθετα δείχνει να συμπονάει αυτόν τον κόσμο. Και επειδή τον συμπονάει, δεν του χαρίζεται. Οπως κάνει ένας πολύ καλός ψυχίατρος, έτσι και αυτός, πιάνει εκείνον που κριτικάρει από το χέρι και μαζί του διασχίζουν όλες τις άρρωστες διακλαδώσεις. Ελπίζει ότι, διά της αποκαλύψεως, θα δυναμώσει ο άρρωστος και θα δώσει μόνος του την πρέπουσα λύση στην άνοστη ζωή του. Και, επίσης, θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για τους υπόλοιπους. Αυτούς, κυρίως, που αλληθωρίζουν προς το νεόπλουτο τρόπο ζωής. Αυτούς που εντυπωσιάζονται από την «πολυχρωμία», τον «αυτοματισμό» και την «πολυτέλεια».

Και επειδή είναι αγαθές οι προθέσεις του, δεν πιάνει ένα κινηματογραφικό χατζάρι και με αυτό να κόβει κεφάλια. Διαλέγει τον πιο όμορφο κινηματογραφικά τρόπο, να κάνει τις αποκαλύψεις του. Δημιουργεί μια ονειρική ατμόσφαιρα. Ασχολείται διεξοδικά με μικρές, όμορφες και τρυφερές λεπτομέρειες. Δεκάδες τέτοιες υπάρχουν στην ταινία. Και μέσα σε αυτή τη μαγεία, στο κατάλληλο δηλαδή περιβάλλον, την ώρα που μια ηλιαχτίδα ενεργοποιεί τις χορδές του κίτρινου και μελωδικού καναρινιού, ανοίγει τη συζήτηση! Και να θέλεις να πληγωθείς δεν μπορείς. Ολα γύρω σου είναι σαν ζωγραφιά, «ψεύτικα»! Τα σπίτια, οι πλατείες, οι δρόμοι, το ντεκόρ, όλα, κινούνται σε έναν φανταστικό κόσμο. Τα πρόσωπα της ταινίας, εσείς και εγώ δηλαδή, βγαίνουμε από το πετσί μας. Αποστασιοποιούμαστε. Γινόμαστε μέρος μιας αφαιρετικής τοιχογραφίας, γεμάτης χρώματα και μουσικές. Την οποία τοιχογραφία - κοινωνικό σχόλιο θαυμάζουμε από «απέναντι». Και όσο τη θαυμάζουμε, τόσο ανακαλύπτουμε τα ελαττώματά μας. Γιατί ο «ζωγράφος» Ζακ Τατί έχει το χάρισμα να σε πιάνει από το χέρι και ενώ σου δείχνει έναν άλλον άνθρωπο, καταφέρνει να σε αναγκάσει εσύ να δεις τον εαυτό σου σε εκείνον τον άλλον. Και το κυριότερο: Οσο διαρκεί η μελέτη, η θέαση του εαυτού σου από «απέναντι», σε αναγκάζει να αυτοεκτεθείς. Πότε χαμογελώντας με αυτά που βλέπεις, και πότε πονώντας. Στο τέλος της διαδρομής, θέλεις δε θέλεις, θα αναγνωρίσεις την πραγματικότητα. Από εκεί και πέρα, βέβαια, είναι δική σου η ευθύνη, αφού δική σου είναι η ζωή. Ο καλλιτέχνης, ο Ζακ Τατί, εκτέλεσε στο ακέραιο την αποστολή του, που είναι να σε βοηθήσει, με καλλιτεχνικές εικόνες, προσιτές στις γνώσεις σου, να κατανοήσεις την αντικειμενική πραγματικότητα. Την οποία, όπως λέει ο άλλος ποιητής, ο Μπρεχτ, αν θέλεις την αλλάζεις «σύμφωνα με τα γούστα σου και τις ανάγκες σου».

Ζακ Τατί, λοιπόν! Οχι για να περάσεις «δυο ευχάριστες» ώρες, αλλά για να περάσεις δυο εποικοδομητικές ώρες. Δυο ώρες αυτογνωσίας. Ο χρόνος που πέρασε από τότε που γυρίστηκε η ταινία (1958) μέχρι σήμερα, έφερε πολλές εξωτερικές αλλαγές στους ανθρώπους και στα πράγματα. Η ουσία, όμως, του κόσμου, που σχολιάζει ο Ζακ Τατί, έμεινε ίδια. Μπορεί ο σημερινός νεόπλουτος να έχει περισσότερα υλικά αγαθά, όμως είναι το ίδιο άχρηστα και το ίδιο κακόγουστα. Μη βιαστείτε, λοιπόν, να πείτε, «πάνε αυτά πέρασαν». Οι κήποι των νεόπλουτων είναι και σήμερα γεμάτοι με δελφίνια που βγάζουν νερό από το στόμα! Με πετρούλες πάνω στο γκαζόν, για να μη βουλιάζει το τακούνι της γόβας...

Κλείνω με δυο ακόμα παρατηρήσεις. Να δώσετε προσοχή στη θαυμάσια μουσική, στα εξαιρετικά ντεκόρ και την πολύ καλή φωτογραφία (η αλλοίωση των χρωμάτων από το χρόνο που πέρασε την έκανε ακόμα καλύτερη). Και θυμίζω, για να υπογραμμίσω την αξία του Ζακ Τατί, πως μεγάλοι κινηματογραφικοί δημιουργοί (Ταρκόφσκι, Φελίνι, Εντουαρντς, Λιντς), σε έργα τους έκαναν αναφορές σε δικά του έργα!

Παίζουν: Ζακ Τατί, Ζαν Πιερ Ζολά, Αντριέν Σερβαντιέ.