Τις μέρες αυτές συμπληρώνονται πέντε χρόνια από τη Διάσκεψη για τη Γη στο Ρίο. Ολοκληρώνεται, έτσι, ένας πεντάχρονος κύκλος, τα αποτελέσματα του οποίου θα εξεταστούν το μήνα αυτό σε Ειδική Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Ανάμεσά τους και τα 21 σημεία - στόχοι της Διάσκεψης, γνωστά και σαν "Aτζέντα 21". Θ' ανοίξει, λοιπόν, ένας δεύτερος κύκλος, που με τη σειρά του θα κλείσει το 2002, για ν' αρχίσει ένας τρίτος και πάει λέγοντας.

Με λίγα λόγια τα αναπτυγμένα καπιταλιστικά κράτη, επενδύοντας πάνω στην έκθεση Μπρούντλαντ του 1987 και υιοθετώντας την ορολογία της "βιώσιμης" (ή "αειφόρου" κατ' άλλους) ανάπτυξης, βρήκαν τον τρόπο να κρατούν περιοδικά στην επικαιρότητα και να αναβαπτίζουν σε διεθνές επίπεδο το, ψεύτικο στην ουσία, ενδιαφέρον τους για μια συνολική επίλυση των μεγάλων περιβαλλοντικών προβλημάτων. Και παράλληλα καθιέρωσαν ένα διαρκές βήμα συνεργασίας τους, για την από κοινού (όσο φυσικά οι αντιθέσεις τους το επιτρέπουν) χάραξη και υιοθέτηση στρατηγικών στόχων και επιλογών, που αφορούν ένα σημαντικό μέρος της παγκόσμιας οικονομίας, αυτό δηλαδή που συνδέεται με την περιβαλλοντική προστασία του πλανήτη και τα προβλήματα ανάπτυξης του Τρίτου Κόσμου. Εγχείρημα καθόλου αμελητέο.

Αρκεί να αναλογιστούμε τις τεράστιες προσδοκίες, βοηθούντων πάντα και των ελεγχόμενων μέσων μαζικής ενημέρωσης, που γεννήθηκαν στους λαούς της Γης σε όλη την προπαρασκευαστική περίοδο που προηγήθηκε της Διάσκεψης του Ρίο και σ' αυτήν που για ένα διάστημα την ακολούθησε. Μαζί και τις αυταπάτες μεγάλης μερίδας των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) για τις πραγματικές προθέσεις των πολιτικών εκφραστών των πολυεθνικών, των κυβερνήσεων δηλαδή των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, να συμβάλουν δήθεν σε λύσεις πέρα κι έξω από τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα ή και σε αντίθεση με αυτά. Κι ας θυμηθούμε ότι ως μόνος "κακός" της φιέστας εμφανίστηκε τότε η κυβέρνηση των ΗΠΑ, αλλά κι αυτή για λίγο μόνο, αφού συμμορφώθηκε τελικά - έτσι θέλουν να μας πείσουν - υπό την πίεση της Ιαπωνίας και της ΕΕ.

Σήμερα τι απόμεινε απ' όλα αυτά; Ποια είναι η πραγματική συμβολή των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών ("πλούσιες χώρες", κατ' άλλους, που ξεχνούν ότι το 1/3 της κοινωνίας τους βρίσκεται κάτω ή γύρω από το όριο της φτώχειας) στη λύση των παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων, που θα εκφράζουν κύρια (σύμφωνα με τις "δεσμεύσεις κυρίων" που είχαν αναληφθεί στο Ρίο) με τη μορφή οικονομικής βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και με τη μείωση των ρύπων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και τη μείωση της στιβάδας του όζοντος;

Μια ματιά σε στοιχεία που αναφέρονται για το θέμα αυτό σε πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών του ίδιου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δίνει κατηγορηματική απάντηση στα πιο πάνω ερωτήματα.

- Τα αναπτυγμένα καπιταλιστικά κράτη είχαν "δεσμευτεί" να δώσουν αναπτυξιακή βοήθεια στις φτωχές χώρες, στην πενταετία 1992-97, ίση με το 0,7%, κάθε χρόνο, του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος τους (ΑΕΠ). Το ποσοστό αυτό ανερχόταν το 1990, δηλαδή ενάμιση χρόνο πριν το Ρίο, σε 0,33%. Τι έγινε στην πραγματικότητα; Το ποσοστό - στόχος του 0,7% όχι μόνο δεν επιτεύχθηκε, όχι μόνο δεν προσεγγίστηκε στοιχειωδώς, αλλά τελικά έγινε λιγότερο και από αυτό του 1990, πέφτοντας στο 0,27%! Από τη μεριά της, η ΕΕ μόλις που κάλυψε τα μέσα επίπεδα του 1990, καθώς η δική της συμβολή περιορίστηκε στο 0,38%.

- Το Πέμπτο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον της ΕΕ, που διαμορφώθηκε στη βάση των στόχων της "Αντζέντα 21", σύμφωνα με τις αρχές της "βιώσιμης ανάπτυξης", έχει αποτύχει στην ουσία του, καθώς η ίδια η Επιτροπή της ΕΕ ομολογεί σε έκθεσή της ότι πολύ απέχει από το να υπάρχει βιώσιμη παραγωγή και ανάπτυξη στην ΕΕ.

- Το διεθνές πάνελ για τις κλιματικές μεταβολές αναμένει άνοδο της θερμοκρασίας σε παγκόσμια κλίμακα κατά δύο βαθμούς Κελσίου από σήμερα έως το 2030 και αύξηση της στάθμης των θαλασσών σε 50 εκατοστά, ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης επιδείνωσης του φαινομένου του θερμοκηπίου. Σημειώνεται ότι η άνοδος της θερμοκρασίας θα μπορούσε να προκαλέσει εξάπλωση ασθενειών, όπως η χολέρα, η ελονοσία και ο κίτρινος πυρετός, καθώς και πολύ σημαντικές μεταβολές κλιματικών συστημάτων με συνακόλουθες επιπτώσεις, ιδίως στην παραγωγή τροφίμων.

- Το ποσοστό αφανισμού των τροπικών δασών εξακολουθεί χρόνο με το χρόνο να ανεβαίνει με ρυθμούς 4 έως 9%, ενώ η ετήσια απώλεια της δασικής, γενικότερα, επιφάνειας φτάνει το 1%, πράγμα που συνεπάγεται μείωση των ποικιλιών κατά 5 έως 10% από σήμερα μέχρι το 2030 και παντελή εξαφάνιση πολλών ειδών ζώων και φυτών.

Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν με τον πιο αμείλικτο τρόπο τη βαθιά απάνθρωπη φύση του διεθνούς ιμπεριαλισμού, η επιβίωση του οποίου πραγματοποιείται κυριολεκτικά σε βάρος της ζωής των σημερινών και των μελλοντικών γενεών, σε βάρος ολόκληρου του πλανήτη.

Από την άλλη πλευρά είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι ακόμη και αυτή η πενιχρή, "αναπτυξιακή" βοήθεια προς τις χώρες του Τρίτου Κόσμου, το ίδιο και η χρηματοδότηση των όποιων περιβαλλοντικών δράσεων από την πλευρά των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών, όχι μόνο δε θίγει τα υπερκέρδη των πολυεθνικών, αλλά, αντίθετα, αξιοποιείται ως ιδεολογικό περιτύλιγμα για την ακόμη μεγαλύτερη αύξησή τους σε βάρος των πλατιών λαϊκών (και καταναλωτικών στην προκειμένη περίπτωση) στρωμάτων. Πολύ κομψή, αλλά στην ουσία της πλήρως αποκαλυπτική, είναι η σχετική διατύπωση στην έκθεση της Επιτροπής Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου:

"Στο πλαίσιο αυτό η ανάπτυξη αποτελεί ασφαλώς επίσης θέμα εξέλιξης μέσω νέων σχημάτων κατανάλωσης στις πλούσιες χώρες και, για παράδειγμα, καθορισμού τιμών που εγκλείουν μεθοδικά τις περιβαλλοντικές πτυχές".

Ακριβώς έτσι! Οπως το 1992 στο Ρίο, έτσι και τώρα στη Νέα Υόρκη, πίσω από τις φιέστες και τις ρηξικέλευθες δηλώσεις των πολιτικών εκπροσώπων των πολυεθνικών, θα κρύβεται μία και μόνη επιδίωξή τους:

Πώς οι φτωχοί λαοί θα γίνουν φτωχότεροι, πιο δυστυχισμένοι, πώς οι εργαζόμενοι των ανεπτυγμένων χωρών θα ξεζουμιστούν περισσότερο, πώς οι πλούσιοι θα γίνουν πλουσιότεροι. Πρόκειται, άλλωστε, για ένα επαναλαμβανόμενο καθημερινά όσο και αποκρουστικό φαινόμενο. Που όσο καλύτερα το συνειδητοποιεί κανείς, τόσο πιο αποφασιστικά στρατεύεται στην πάλη ενάντια στην κοινωνική και σε κάθε άλλης μορφής αδικία, για έναν πραγματικά καλύτερο κόσμο.

Μπάμπης ΖΙΩΓΑΣ

Μέλος του Τμήματος Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Περιβάλλοντος της ΚΕ του ΚΚΕ