Μέρος Δ (τελευταίο)

Μια ουσιώδης παράλειψη

Το πολύκροτο πολιτικό γεγονός, είναι η μη υποψηφιότητα του Νίκου Μπελογιάννη στις βουλευτικές εκλογές της 9ης Σεπτέμβρη 1951. Ενα ζήτημα με σκόπιμα υποτιμημένη τη βαθύτερη σημασία του από πολλούς ιστορικούς. Ενα γεγονός συγκλονιστικό, συγκαλυμμένο από διάφορες πλευρές, κυρίως του "ανανεωτικού" χώρου, που σχετίζεται άμεσα με πολύ πιο σημαντικά θέματα από την επίσης πολύ σημαντική υπόθεση της διάσωσης του Ν. Μπελογιάννη.

Γιατί ο Στ.Κ. όφειλε να σταθεί στο θέμα Μπελογιάννη;

α) Κατ' αρχάς, έτσι κι αλλιώς, αφού το βιβλίο στέκεται πολύ στα χρόνια 1950 - 1952, δηλαδή ακριβώς στο διάστημα μέσα στο οποίο ο Μπελογιάννης συλλαμβάνεται και αργότερα εκτελείται (Δεκέμβρης 1950 - Μάρτης 1952).

β) Κατά κύριο λόγο, όμως, επειδή ο Στ.Κ. δεν έζησε απλώς από κοντά τα γεγονότα αυτά, αλλά επειδή τα έζησε ως επικεφαλής, ουσιαστικά, του παράνομου καθοδηγητικού κέντρου του ΚΚΕ.

Δεν το έκανε. Αρκέστηκε μόνο να παραθέσει στο βιβλίο του κάποιες σκόρπιες και τελείως αποσπασματικές αναφορές άλλων, καθώς και ορισμένα πράγματα που του αφηγήθηκε για το θέμα αυτό ο Παναγιώτης Κατερίνης, πρώην βουλευτής της ΕΔΑ και τότε στέλεχος του ΚΚΕ. Αν και τα όσα αφηγείται ο Κατερίνης είναι εξόχως αποκαλυπτικά για την ψυχολογία και το πολιτικό κλίμα απ' το οποίο διαπνέονταν τότε και ορισμένα στελέχη του ΚΚΕ, ωστόσο από μόνα τους τα λεγόμενα από τον Κατερίνη σε καμιά περίπτωση δεν καλύπτουν το θέμα. Ποια είναι η ουσία του;

Αυτή η θέση υποστηρίχτηκε και από το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Προφανής ο στόχος: Η υποψηφιότητα του Νίκου Μπελογιάννη και η σίγουρη εκλογή του θα αποτελούσαν ένα ακόμη μέσο πίεσης στην κυβέρνηση και στους πάτρωνές της, προκειμένου να αποτραπεί η σχεδιασμένη δολοφονία του.

Η συγκεκριμένη απόφαση προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από συνεργαζόμενα με το ΚΚΕ κόμματα και ηγετικούς παράγοντες της ΕΔΑ. Αντίδραση εκδηλώθηκε και από στελέχη του ΚΚΕ. Οπως γράφει ο Σπ. Λιναρδάτος (συμφωνώντας μαζί τους), φοβούνταν "ότι έτσι θα δοθούν επιχειρήματα να διαλυθεί η ΕΔΑ σαν συνδεδεμένη με τον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ"! (2)

Από τις πιο έντονες και ανοιχτά εκβιαστικές αντιδράσεις ήταν αυτή του Μιχάλη Κύρκου, που απειλούσε με αποχώρηση από την ΕΔΑ, λέγοντας: "Τα τινάζετε όλα στον αέρα. Εγώ δεν υπογράφω αυτές τις υποψηφιότητες. Καλύτερα, αν θέλετε, να βάλουμε υποψήφιο τον ίδιο τον Ζαχαριάδη". (3)

Παραγνωρίζεται ακόμη και το γεγονός ότι η ύπαρξη και η νόμιμη δράση της ΕΔΑ δεν ήταν χάρισμα από τον Παπάγο, τον Πλαστήρα και τον Πιουριφόι, αλλά ήταν καρπός της λαϊκής πάλης, πρωταρχικά των κομμουνιστών.

Υπάρχει επίσης και κάτι άλλο επιπλέον, που βεβαίως βαρύνει ορισμένους από τους τότε κομμουνιστές: Το γεγονός ότι σε τελευταία ανάλυση, ίσως και χωρίς να το καταλαβαίνουν, έβαζαν σε πρώτη μοίρα τη νόμιμη δράση της ΕΔΑ από την περιφρούρηση του ΚΚΕ, των αρχών και των αξιών του, τις οποίες ο Μπελογιάννης υπεράσπιζε με ηρωικό τρόπο. Και το λέμε αυτό, δίχως να αντιπαραθέτουμε αυτά τα δύο πράγματα, δηλαδή την περιφρούρηση του ΚΚΕ και τη νόμιμη δράση της ΕΔΑ. Το λέμε, επειδή άλλοι τα αντιπαραθέτουν.

Το θέμα, βεβαίως, δεν εξαντλείται εδώ. Είναι πολύ πιο περίπλοκο, όσον αφορά μια σειρά πλευρές των τότε γεγονότων που το συνθέτουν. Ανεξάρτητα όμως από την κατάθεση ακόμη περισσότερων στοιχείων, το κύριο και αναμφισβήτητο θέμα είναι ένα: Η δράση του ΚΚΕ ήταν για ορισμένους ένα επικίνδυνο φορτίο, από το οποίο πάσχιζαν να απαλλαγούν. Στο πρόσωπο του Μπελογιάννη χτυπιόταν το ΚΚΕ και ενισχυόταν η αντίληψη προσαρμογής στα πλαίσια του συστήματος.

Στον Στ.Κ. επιχείρησε ν' απαντήσει με συνέντευξη στην "Αυγή" ο Λεωνίδας Τζεφρόνης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ προδικτατορικά και στέλεχος της "ανανέωσης" μετά το 1968. Δε στεκόμαστε στα όσα απολογητικά και ανευθυνοϋπεύθυνα λέει ο Λ. Τζεφρόνης, για να υπερασπιστεί τον εαυτό του από ευθύνες και κατηγορίες που του αποδίδει ο Στ. Κασιμάτης.

Σημασία, όμως, έχει το εξής: Ενώ ο Λ. Τζεφρόνης επικρίνει τον Στ.Κ. και για διάφορες παραλείψεις, θα ήταν χρήσιμο να τον επικρίνει και για ορισμένες άλλες παραλείψεις. Οπως, π. χ., για το γεγονός ότι ο Στ.Κ. δεν αναφέρεται καθόλου στην πλατφόρμα Τζεφρόνη - Βελή, το 1956, στην οποία με έναν τρόπο που θα τον ζήλευαν ακόμα και αντικομμουνιστικά κέντρα, ζητείται επισήμως και ωμά η αυτοδιάλυση του ΚΚΕ και η δημιουργία νέου μαρξιστικού - λενινιστικού (!) Κόμματος που θα έχει αδελφικές σχέσεις με το ΚΚΕ, αλλά δε θα είναι το ΚΚΕ! Ετσι το ΚΚΕ, όχι το υπάρχον αλλά το νέο,θα νομιμοποιούνταν από την τότε κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή. Μετά από αυτό, το ΚΚΕ θα μπορούσε (και θα έπρεπε κατά τους Τζεφρόνη - Βελή) να διαλύσει τις παράνομες οργανώσεις του...

Αυτά γίνονται το 1956. Μπορεί να υπάρχει αμφιβολία, ότι ο σπόρος για τέτοιες αντιλήψεις, που δεν ήταν μόνο των Τζεφρόνη - Βελή, προϋπήρχε του 1956;

Μάκης ΜΑΪΛΗΣ

(1) Στ. Κασιμάτη, "Οι παράνομοι", σελ. 231 και Κούλη Ζαμπαθά, "Ν.Μπελογιάννης - Ν. Πλουμπίδης", σελ. 86

(2) Σπ. Λιναρδάτου, "Από τον εμφύλιο στη χούντα", τόμος Α, σελ. 273

(3) Ο. Π.