ΜΕΡΟΣ 2ο
Μετά την απόφαση της Διάσκεψης των Πρεσβευτών, η εσωτερική κατάσταση της Αλβανίας συνέχισε να είναι ανώμαλη. Τα ξένα στρατεύματα παρέμεναν μέσα στη χώρα. Μετά τα επανειλημμένα διαβήματα της αλβανικής κυβέρνησης του Κεμάλ προς τη Διάσκεψη των Πρεσβευτών, αλλά προπαντός με την επίμονη αυστριακή και ιταλική πίεση, η Διάσκεψη αποφασίζει επιτέλους, στις 29 Ιουλίου 1913, να αναγνωρίσει την Αλβανία ως ανεξάρτητο κράτος, υπό το δεκαετή έλεγχο και την εγγύηση των έξι μεγάλων δυνάμεων που θα ασκούσε επταμελής επιτροπή (έξι εκπρόσωποι των μεγάλων δυνάμεων και ένας Αλβανός). Ο έλεγχος θα ήταν ασφυκτικός και θα αφορούσε τη δημόσια διοίκηση, τον κρατικό προϋπολογισμό και την οργάνωση της χωροφυλακής από ολλανδική αποστολή. Ετσι, η Αλβανία απέκτησε μια πλασματική, κηδεμονευομένη ανεξαρτησία.
Η κυβέρνηση καταπιάστηκε τότε με τα εσωτερικά προβλήματα. Στόχος της, να δημιουργήσει κράτος, νέα νομοθεσία και να οδηγήσει σε μετεξέλιξη το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα προς δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα. Η πολιτική αυτή προκαλεί την αποχώρηση των εκπροσώπων των τσιφλικάδων από την κυβέρνηση. Αυτοί αποτείνονται τότε στον ηγέτη τους Εσάντ Τοπτάνη και σχηματίζουν δεύτερη κυβέρνηση στο Δυρράχιο, με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης του Αυλώνα. Ο διχασμός αυτός υποβοηθεί την Αυστροουγγαρία και την Ιταλία να απαιτήσουν και να αποκτήσουν από την κυβέρνηση του Κεμάλ την παραχώρηση νέων οικονομικών και πολιτικών προνομίων. Η Ρωσία και η Γαλλία, αντιθέτως, ενισχύουν υπογείως τον Εσάντ Τοπτάνη, έτοιμο για κάθε υποχώρηση, προκειμένου να εξασφαλίσει την εξουσία και το παλιό κοινωνικό σύστημα.
* * *
Στην περίοδο που περιγράφουμε αξίζει να σημειώσουμε μια εξέλιξη στις σχέσεις Αλβανίας - Τουρκίας. Η Τουρκία, διαπιστώνοντας ότι η ύπαρξη αλβανικού κράτους αποτελεί πλέον τετελεσμένο γεγονός, αποφασίζει ρεαλιστικά να το πλησιάσει. Στόχος της, να το αξιοποιήσει σαν αντίβαρο στην αναπτυσσόμενη ισχύ δύο δεδηλωμένων εχθρών της - της Ελλάδας και της Σερβίας - εκμεταλλευόμενη τις εδαφικές τους διαφορές. Στην επιδίωξη αυτή, ανταποκρίθηκε ο Ισμαήλ Κεμάλ. Ο ελιγμός, όμως, αυτός αποκαλύφθηκε, η κυβέρνηση Κεμάλ ανετράπη και τη διακυβέρνηση ανέλαβε η διεθνής επιτροπή ελέγχου των έξι πρεσβευτών, στις 22 Ιουνίου 1914, η οποία επέβαλε και στον Εσάντ πασά και την κυβέρνηση του Δυρραχίου να παραιτηθεί και αυτή. Οι μεγάλες δυνάμεις αποφάσισαν να τοποθετήσουν επικεφαλής του νέου κράτους έναν εστεμμένο τοποτηρητή τους. Επιλέγεται (η προσπάθεια, ήδη, είχε ξεκινήσει νωρίτερα) με κοινή ιταλο-αυστριακή πρωτοβουλία ο πρίγκιπας Γουλιέλμος Βιντ, συνταγματάρχης του γερμανικού στρατού, ο οποίος φθάνει στο Δυρράχιο που ορίζεται πρωτεύουσα της Αλβανίας και σχηματίζει κυβέρνηση φεουδαρχών. Πρωθυπουργός τοποθετείται ένας πρώην υπουργός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας - ο Τουρχάν πασά Μερμετή - και ισχυρός ανήρ της κυβέρνησης, υπουργός Εσωτερικών και Στρατιωτικών, ο πρώην πρωθυπουργός της κυβέρνησης Δυρραχίου, Εσάντ πασά Τεπερλή. Τη χώρα ουσιαστικά κυβερνά η διεθνής επιτροπή των έξι μεγάλων δυνάμεων με τα αντιμαχόμενα και διαπλεκόμενα συμφέροντά τους και τοποτηρητή τους το βασιλέα Γουλιέλμο Βιντ. Η βασιλεία του Βιντ, όμως, δε διήρκεσε πολύ.
* * *
Η εξέγερση των χωρικών στην κεντρική Αλβανία, η παρουσία ελληνικού στρατού στη Β. Ηπειρο και σερβικού στη Β. Αλβανία, η ανυπαρξία ουσιαστικής εξωτερικής βοήθειας στον ηγεμόνα, τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει το αλβανικό έδαφος - αυτή τη φορά με ιταλικό σκάφος - στις 8 Σεπτεμβρίου 1914. Εν τω μεταξύ ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος που ξέσπασε βρίσκει την Αλβανία με μια κυβέρνηση περιορισμένης εδαφικής εξουσίας, με την παρουσία ξένων στρατευμάτων και με τα σύνορά της ακόμη ακαθόριστα. Αποφασιστικό γεγονός για τις εξελίξεις στη χώρα αυτή υπήρξε η απομάκρυνση της Ιταλίας από την Τριπλή Συμμαχία και η προσχώρησή της στην Αντάντ. Τότε, μαζί με την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία, υπογράφεται κοινή, μυστική συμφωνία στο Λονδίνο, στις 26 Απριλίου 1915, με την οποία η Ιταλία αποκτά τον Αυλώνα με την περιφέρειά του και τη νήσο Σάσωνα, η Ελλάδα ικανοποιείται στις διεκδικήσεις της στη Β. Ηπειρο, καθώς, επίσης, η Σερβία και το Μαυροβούνιο στη Β. Αλβανία, η οποία ανακηρύσσεται αυτόνομη, ουδέτερη πολιτεία, αντιπροσωπευόμενη διεθνώς από την Ιταλία, με πρωτεύουσα το Δυρράχιο. Τον πόλεμο τον κερδίζουν, όπως είναι γνωστό, οι δυνάμεις της Αντάντ.
Στη θέση, όμως, της τσαρικής Ρωσίας βρίσκεται τώρα η Σοβιετική Ρωσία, όπου έχει επικρατήσει η μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση, η οποία έχει διακηρύξει ότι καταγγέλλει όλες τις μυστικές συμφωνίες που υπέγραψε το προηγούμενο καθεστώς. Σε αυτές περιλαμβάνεται φυσικά και το μυστικό σύμφωνο του Λονδίνου. Το γεγονός αυτό αναταράζει τα πνεύματα στην Αλβανία, όπου οι Αλβανοί πατριώτες αποφασίζουν τη σύγκληση ενός εθνικού συνεδρίου για την εκλογή νέας κυβέρνησης. Η απόφαση αυτή δεν είναι εύκολο να πραγματοποιηθεί. Η παρουσία των ιταλικών στρατευμάτων, αλλά και των γαλλικών που κατείχαν τη Σκόδρα και την Κορυτσά, το απαγόρευε. Τελικά, η Ιταλία επέτρεψε τη σύγκλησή του στο Δυρράχιο, με τον όρο να μην εκλέξει κυβέρνηση, αλλά μόνο μια εθνική επιτροπή, όρο που δεν τήρησε το συνέδριο και προχώρησε στην εκλογή κυβέρνησης.
* * *
Στο Παρίσι συνέρχεται η Διάσκεψη Ειρήνης το Γενάρη του 1919, που καταπιάνεται και με το θέμα της Αλβανίας. Εκεί, η Ιταλία ζητά να προσαρτήσει τον Αυλώνα και τη νήσο Σάσωνα και να της ανατεθεί η αποκλειστική εντολή σε όλη την Αλβανία, χωρίς καμιά παραχώρηση σε Ελλάδα και Σερβία. Η Ελλάδα ζητά την περιοχή της Κορυτσάς και του Αργυροκάστρου. Η Σερβία ζητά να γίνει η Αλβανία ανεξάρτητη ή να διανεμηθεί μεταξύ των τριών κρατών. Η Ιταλία, διαπιστώνοντας αυτό το αδιέξοδο, έρχεται σε συνεννόηση με την Ελλάδα και στις 29 Ιουλίου 1919 υπογράφεται η μυστική συμφωνία Βενιζέλου - Τιτόνι, που προέβλεπε την αμοιβαία συμπαράσταση μεταξύ των δύο κρατών στην ικανοποίηση των αιτημάτων τους. Μετά την υπογραφή της συμφωνίας αυτής, η Ιταλία επέτρεψε στην κυβέρνηση του Δυρραχίου να ασκεί εκτελεστική εξουσία υπό τον έλεγχο των ιταλικών πολιτικών αρχών.
Οι ζυμώσεις μεταξύ των ηγετικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και οι διακυμάνσεις των διαπραγματεύσεών τους καταλήγουν στο "μεμοράντουμ" της 9ης Νοεμβρίου 1919, με το οποίο Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ κάνουν δεκτές τις ιταλικές απαιτήσεις, στην Ελλάδα δίνεται το Αργυρόκαστρο (για την Κορυτσά θα αποφασιζόταν αργότερα) και στο Bασίλειο Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων - όπως προέκυψε μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο - παρέχεται το δικαίωμα χάραξης σιδηροδρομικής γραμμής μέσα από τη Β. Αλβανία μέχρι τις ακτές της Αδριατικής.
Το μεμοράντουμ εξεγείρει τους Αλβανούς πατριώτες που συγκαλούν με εκλεγμένους αντιπροσώπους το Συνέδριο της Λιούσιας, που συνέρχεται στις 28 - 31 Ιανουαρίου 1920. Το συνέδριο αυτό ανατρέπει την κυβέρνηση του Δυρραχίου, ορίζει νέα κυβέρνηση, συντάσσει προσωρινό Σύνταγμα που προβλέπει Εθνικό Συμβούλιο με 37 μέλη για την άσκηση νομοθετικής εξουσίας. Οσο για τη μορφή του πολιτεύματος, προβλέπει ως ανώτατη αρχή 4μελές Ανώτατο Συμβούλιο. Η κυβέρνηση του Δυρραχίου διαλύεται και η νέα κυβέρνηση με το εθνικό συμβούλιο εγκαταλείπουν το Δυρράχιο και εγκαθίστανται στα Τίρανα, που ορίζονται προσωρινή πρωτεύουσα της Αλβανίας.
Μίτια ΦΙΛΔΙΣΑΚΟΣ
Ιστορικός, μέλος του Τμήματος Ιστορίας του ΚΜΕ
Αύριο το τρίτο μέρος: Αγώνας για ανεξαρτησία
Αναδημοσίευση από το πρώτο τεύχος του 1998 της ΚΟΜΕΠ
Feeds
"Καλό ταξίδι, δήμαρχε" 
