Οι αιώνιες αλήθειες δεν μπορούν να παραχαραχτούν

Το 1941, μόλις οι γερμανοφασίστες κατακτητές είχαν καταλάβει την ουκρανική πόλη Κρασνοντόν, νεαροί πατριώτες συγκρότησαν την κομσομόλικη παράνομη οργάνωση "Νέα Φρουρά". Ο αγώνας της οργάνωσης αυτής αποτελεί μια από τις πιο ηρωικές και τραγικές σελίδες λαϊκού άθλου στα χρόνια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Αφού τους κατέδωσαν οι προδότες, 73 νεαροί Κομσομόλοι "Νεοφρουροί", ύστερα από άγρια βασανιστήρια στην Γκεστάπο, εκτελέστηκαν το 1943. Ο κλασικός της σοβιετικής λογοτεχνίας, Αλεξάντρ Φαντέγεφ, έγραψε πάνω στα νωπά ίχνη των γεγονότων το μυθιστόρημα "Νέα Φρουρά", ενώ ο γνωστός Σοβιετικός σκηνοθέτης κινηματογράφου, επίσης κλασικός, Σεργκέι Γκεράσιμοφ, γύρισε το 1948 την ομώνυμη ταινία. Υστερα από 40 χρόνια οι μαθητές του Γκεράσιμοφ, Ρενίτα και Γιούρι Γκριγκόριεφ δημιούργησαν το κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ μεγάλης διαρκείας "Στα ίχνη της ταινίας "Νέα Φρουρά"".

Η ταινία αυτή αφηγείται την ιστορία δημιουργίας της "Νέας Φρουράς", της παράνομης κομσομόλικης οργάνωσης και της περίφημης ταινίας γι' αυτή την οργάνωση. Αφηγείται για τους υπαρκτούς Κομσομόλους ήρωες και τους ηθοποιούς που τους υποδύθηκαν στην κινηματογραφική ταινία, για την τύχη των συγγενών και φίλων των εκτελεσθέντων "Νεοφρουρών". Η ταινία αυτή συμπληρώνει το μυθιστόρημα του Φαντέγεφ και την ταινία του Γκεράσιμοφ με άγνωστες, παρμένες από την ίδια τη ζωή, λεπτομέρειες, τις οποίες δεν μπορούσε να επινοηθεί ούτε και η πιο λεπτή φαντασία του καλλιτέχνη. Η ταινία της Ρενίτα και του Γιούρι Γκριγκόριεφ είναι ένα ανεκτίμητο ντοκουμέντο της σοβιετικής εποχής, που έφυγε, αλλά η ατμόσφαιρα, ο ηρωισμός και τα ιδανικά της, χάρη σ' αυτή την ταινία, έχουν εντυπωθεί και διατηρηθεί για τους απογόνους. Ωστόσο, είναι πολύτιμα και αναγκαία, πριν απ' όλα, για μας, τους συγχρόνους, ώστε να μην ξεχαστούν οι ηρωικοί αγώνες και οι θυσίες του σοβιετικού λαού. Γιατί ακριβώς αυτό προσπαθούν να κάνουν εκείνοι που με ζήλο και δουλοπρέπεια εφαρμόζουν στη ζωή το θλιβερά γνωστό δόγμα του Αλεν Ντάλες για την καταστροφή της Σοβιετικής Ενωσης, όχι σε ανοιχτή τίμια μάχη, αλλά με τη δολιότητα, το ψέμα και την προδοσία: "...Θα αντικαταστήσουμε τις αξίες τους με άλλες, ψεύτικες...". Και, να, τις "αντικατέστησαν".

Και είναι ευνόητο γιατί κατά το γιορτασμό της Μέρας της Νίκης σε κανένα κανάλι της τηλεόρασης δεν έδειξαν ούτε τη "Νέα Φρουρά" του Γκεράσιμοφ, ούτε το ντοκιμαντέρ των Γκριγκόριεφ "Στα ίχνη της "Νέας Φρουράς"". Η τελευταία, που γυρίστηκε πριν από 10 χρόνια, δεν είναι γνωστή μέχρι τώρα στο ευρύτερο κοινό, είναι όμως επικίνδυνη για τους καταστροφείς της ΕΣΣΔ, διότι υπερασπίζεται την αλήθεια της ζωής, την ιστορική αλήθεια. Μα και τα ίδια τα κάδρα της ταινίας των Γκριγκόριεφ αποτελούν τώρα ιστορία, διότι πολλοί απ' αυτούς, που παρουσιάζουν, δεν ζούνε πλέον. Δε ζει ο Γκεράσιμοφ, ούτε η Ταμάρα Μακάρεβα που είχε υποδυθεί τη μάνα του καθοδηγητή της κομσομόλικης παράνομης οργάνωσης, Ολέγκ Κοσεβόι, ούτε ο ηθοποιός Βολόντια Ιβάνοφ, ο δημιουργός της μορφής του Κοσεβόι στην οθόνη, ούτε το μέλος της "Νέας Φρουράς" Βάλια Μπορτς, ούτε... Καλύτερα να μην τους απαριθμήσουμε, πολύ μεγάλος είναι ο θλιβερός κατάλογος. Στην ταινία των Γκριγκόριεφ είναι όμως ακόμα ζωντανοί.

Η προβολή αυτής της ταινίας και η συνάντηση με τους δημιουργούς της έγινε πρόσφατα στη Μόσχα, στον Κεντρικό Οίκο των Καλλιτεχνών. Συνομιλήτριά μας είναι η κάτοχος του Κρατικού Βραβείου της ΕΣΣΔ, του Κρατικού Βραβείου "Α. Ντοβζένκο", βραβείων διεθνών και πανενωσιακών Φεστιβάλ, η σκηνοθέτρια κινηματογράφου Ρενίτα Γκριγκόριεβα.

- Ρενίτα Αντρέγεβνα, δικαιωματικά μπορούμε να σας ονομάσουμε βάρδο της αγάπης για την πατρίδα. Η αγάπη αυτή διαπερνάει όλο και πιο συχνά το έργο σας. Ποια όμως είναι η πηγή του κύριου θέματός σας;

- Συνέβη έτσι και θεωρώ ότι, φυσικά, αυτή είναι η τύχη που από τα παιδικά μου χρόνια η ζωή μου κύλησε υπό τη σκιά της "Νέας Φρουράς". Ακόμα όταν ήμουν μικρή μαθήτρια, άκουσα για το κατόρθωμά τους και με συγκλόνισε το ότι, όταν ορκίζονταν να αγωνιστούν κατά του φασισμού, υπέγραφαν με το αίμα τους. Το 1946 με μια μικρή ομάδα μαθητών της Μόσχας πήγα στις χειμερινές διακοπές στο Κρασνοντόν στο νωπό ακόμα τάφο των "Νεοφρουρών". Από το Βοροσίλοβγκραντ πήγαμε με κάρο. Ηταν χειμώνας και είχαμε ξεπαγιάσει. Είχε σκοτεινιάσει κιόλας όταν ανεβήκαμε στο χιονισμένο λοφίσκο. Πλησιάζοντας, είδαμε έναν σκύλο που καθόταν πάνω στον τάφο. Ηταν ο σκύλος του Σεργκέι Τιουλένιν, ο οποίος ακόμα από την ταφή των εκτελεσθέντων "Νεοφρουρών" δεν εγκατέλειπε αυτόν τον τάφο. Και αυτό το γεγονός με συγκλόνισε ως τα βάθη της ψυχής μου. Στεκόμασταν πολλή ώρα στον τάφο αυτό, σκοτείνιαζε, η συγκίνηση γέμιζε την καρδιά μας και, προφανώς, κάτι συνέβη μέσα μου, βγήκα μπροστά και είπα: "Ορκιζόμαστε ότι θα διατηρήσουμε ιερά τις μαχητικές παραδόσεις των "Νεοφρουρών". Ορκιζόμαστε πάνω από τον τάφο σας ότι, αν χρειαστεί για την πατρίδα, θα δώσουμε και μεις τη ζωή μας χωρίς στιγμή δισταγμού". Κάθε βήμα μου το μετράω με τις πράξεις των "Νεοφρουρών". Πρόσφατα, ένας δημοσιογράφος του λεγόμενου ελεύθερου Τύπου με ρώτησε; "Πόσο επίκαιρη είναι σήμερα η ταινία σας, πόσο επίκαιρο είναι το θέμα;". Θυμήθηκα τα λόγια του Σουκσίν, ο οποίος επαναλάμβανε συχνά ότι υπάρχουν αιώνιες αλήθειες που δεν μπορούν να παραχαραχτούν. Νομίζω ότι σ' αυτές τις αιώνιες αλήθειες θα ανήκει πάντα το κατόρθωμα των ανθρώπων μας - το τραγικό και μεγαλειώδες κατόρθωμα στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Ταξίδεψα πολύ συχνά στο Κρασνοντόν, συναντήθηκα με τους συγγενείς των νεκρών παράνομων νέων. Γίναμε φίλοι μα την Βάλια Μπορτς, που μόλις πρόσφατα πέθανε. Και είμαι πεπεισμένη ότι και το κατόρθωμα των "Νεοφρουρών" ανήκει στις αιώνιες αλήθειες για τις οποίες μιλούσε ο Σουκσίν.

- Είναι δεύτερη πλέον δεκαετία που οι υποκριτές, οι προδότες και οι συνεργοί του σημερινού καθεστώτος αμαυρώνουν την ιστορία μας, γκρεμίζουν τα μνημεία, ρίχνουν δηλητήριο συκοφαντίας στα ένδοξα ονόματα, που τα μιμούνταν και με το παράδειγμά τους μεγάλωναν και διαπαιδαγωγούνταν ολόκληρες γενεές Σοβιετικών ανθρώπων. Κανέναν δεν άφησαν, κανέναν δεν ξέχασαν αυτοί οι συκοφάντες. Ακόμα και κατά του νεαρού πιονιέρου Πάβλικ Μορόζοφ όρμησαν ολόκληρες στρατιές συκοφαντών. Ακόμα και ενάντια στην Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια, που βασάνισαν άγρια οι χιτλερικοί φασίστες, σήκωσαν το χέρι! Ακόμα και τη φωτεινή μνήμη των βασανισμένων και εκτελεσμένων από τους δημίους των Ες Ες νεαρούς πατριώτες της "Νέας Φρουράς" προσπάθησαν να τη βεβηλώσουν με τις βρώμικες, σιχαμερές επινοήσεις τους! Πώς εκλαμβάνετε όλα αυτά;

- Θέλω ένα πράγμα να σας πω: Οσο θυμάμαι τον εαυτό μου, υπήρχαν συνεχείς επιθέσεις ενάντια στη "Νέα Φρουρά". Και μάλιστα σκέφτομαι: αυτά τα αγόρια και τα κορίτσια, που ήταν 73 και τα είχαν ρίξει όλα σε φρεάτιο ορυχείου, προφανώς αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για τις παγκόσμιες δυνάμεις του κακού, αφού επιτίθενται εναντίον τους τόσο πολλά ΜΜΕ, που αδιάκοπα, από χρόνο σε χρόνο εκτοξεύουν βρώμικες συκοφαντίες. Ορισμένοι λένε ότι ο Φαντέγεφ επινόησε το μύθο της "Νέας Φρουράς", ότι κατά παραγγελία του Στάλιν έγραψε το μυθιστόρημα και τίποτα δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Αλλοι, ότι ήταν μια χούφτα παιδιών και τι λοιπόν έκαναν;.. Τίποτα δεν έκαναν! Απλώς απελευθέρωσαν από δυο στρατόπεδα τους αιχμαλώτους πολέμου, έσωσαν από το να οδηγηθούν με τη βία στη Γερμανία χιλιάδες κατοίκους του Κρασνοντόν, οι οποίοι τους θυμούνται και τους τιμούν μέχρι σήμερα. Και απλούστατα, είχαν γράψει στις σχολικές εκθέσεις τους: "Αν χρειαστεί η πατρίδα, θα δώσω τη ζωή μου γι' αυτή". Αυτό έκαναν.

Πήγα στο Κρασνοντόν όταν ήταν ακόμα εμφανή τα ίχνη του πολέμου. Πήγα στο κτίριο εκείνης της φρικαλέας Γκεστάπο, της γερμανικής κατοχής στην πόλη και ένιωσα ένα τέτοιο αίσθημα ότι αυτό ήταν μόλις χτες, συνεχίζεται σήμερα και θα υπάρχει αύριο. Οταν περάσαμε το κατώφλι αυτού του κτιρίου, είδαμε τα ξύλινα κρεβάτια γεμάτα αίματα, στους τοίχους ήταν χαραγμένα τα τελευταία αποχαιρετιστήρια λόγια. Οι κάτοικοι του Κρασνοντόν αφηγούνταν ότι στη διάρκεια των ανακρίσεων και των βασανιστηρίων έπαιζε συνεχώς μουσική και όλοι ήξεραν τι συμβαίνει πίσω από τους τοίχους αυτού του τρομερού σπιτιού. Αναζητήσαμε την Αλεξάντρα Πάβλοβνα Πάβλοβα. Η γυναίκα αυτή, μόνη της ετοίμασε για την ταφή τα πτώματα όλων των εκτελεσμένων "Νεοφρουρών". Στην ταινία που γυρίσαμε αφηγείται πώς έβγαλαν από το φρεάτιο του ορυχείου τα πτώματά τους και πώς αυτή ετοίμασε για το τελευταίο ταξίδι αυτά τα αγόρια και κορίτσια.

- Κατά την παρακολούθηση της ταινίας σας ηχογράφησα την αφήγηση της Αλεξάντρα Πάβλοβνα Πάβλοβα. Σε συγκλονίζουν μέχρι τα βάθη της ψυχής τα απλά λόγια της. "...Τους έβγαλα όλα τα ρούχα", λέει, "τους έβαλα στο μπάνιο δίπλα δίπλα. Και όταν μου έφεραν ήδη τα ρούχα, όταν μου έφεραν κιόλας τα φέρετρά τους, τότε τους έντυσα και τους έβαλα στο φέρετρο. Η Ούλια Γκρόμοβα είχε χαραγμένο στην πλάτη της ένα άστρο. Η Ούλια είχε πολύ ωραίες πλεξούδες. Μόνο η μία είχε σωθεί. Μα, να, όταν έβγαλα το μαντίλι από το κεφάλι της Νιούσια Σόποβα όλα τα μαλλιά της έμειναν στο μαντίλι. Γι' αυτό από λάθος έβαλα το κεφάλι της κοπέλας στον Βανιούσκα, γιατί δεν μπορούσες πλέον να το αναγνωρίσεις - ένα κρανίο και τίποτα άλλο. Και τι είναι αυτό - γυναικείο ή αντρικό;.. Κι αν ακούγατε πώς έκλαιγε με λυγμούς ο Λουκασόφ πάνω από τον Γκένα. Καμιά γυναίκα δε θα μπορούσε να θρηνήσει έτσι, όπως θρηνούσε ο πατέρας του Γκένα. Πώς μοιρολογούσε!.. Πέρασε απ' όλους και ο Γκένα πουθενά. Ολοι ήταν εδώ, ο Γκένα όχι. Οταν πέρασε για δεύτερη φορά πάνω από τα πτώματα και βρήκε τον Γκένα του, γονάτισε μπροστά του και πώς θρηνούσε! Φρίκη, φρίκη! "Τι καλά που προλάβατε να αποτυπώσετε για την ιστορία, αλλά και για τους σύγχρονους, αυτές τις ανεκτίμητες καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων! Αυτές βοηθούν σήμερα να υπερασπιζόμαστε την ιστορική αλήθεια και να παλεύουμε ενάντια στις επιθέσεις των συκοφαντών.

Ευγνωμονώ την τύχη που πήγαμε στο Κρασνοντόν και είχαμε τη δυνατότητα να καταγράψουμε τις μαρτυρίες των αυτοπτών μαρτύρων εκείνων των τρομερών γεγονότων. Τώρα δε ζει σχεδόν κανείς απ' αυτούς... Ποιοι ήταν αυτοί οι "Νεοφρουροί"; Εμείς μιλάμε τώρα για όλους τους αγίους, που έλαμψαν στη ρωσική γη. Θεωρώ ότι αυτά τα αγόρια και κορίτσια υπήρξαν εκείνοι ακριβώς οι μοναχοί και οι μοναχές που έκαναν εντελώς συνειδητά το κατόρθωμα. Μεταξύ των "Νεοφρουρών" στην ταινία μας υπάρχει η Σούρα Μπόνταρεβα. Δασκάλα, πολύ νέα, κυριολεκτικά όλο κι όλο μερικά χρόνια τη χώριζαν από τις μαθήτριές της. Και όταν άρχισαν οι συλλήψεις και δόθηκε εντολή να φύγουν όλοι, η Σούρα Μπόνταρεβα έπρεπε επίσης να φύγει, γιατί οι φασίστες θα την έπιαναν αμέσως. Και ξαφνικά, πήρε το μπογαλάκι της, πήγε στην Μάγια Πεγκλιβάνοβα και της είπε: "Είναι όλοι μαθητές μου. Οφείλω να μείνω μαζί τους". Ηξερε ποιο κατώφλι περνούσε, αλλά πήγε και συμμερίστηκε την τύχη των μαθητών της. Αν όμως αυτό κατανοηθεί πραγματικά, δε θα σηκωθεί χέρι να αμαυρώσει τη μνήμη τους.

Αλλά την αμαυρώνουν! Εφτασαν μάλιστα να πουν ότι τάχα ο Ολέγκ Κοσεβόι είναι ζωντανός και ζει κάπου στην ΟΔ Γερμανίας. Ολες αυτές οι επινοήσεις είναι ανήθικες και αδιάντροπες. Η σύνδεσμος της "Νέας Φρουράς" Ολια Ιβαντσόβα, που επέζησε, μας οδήγησε στην τοποθεσία Γκεμούτσι Λες, όπου μαζί με την Ελένα Νικολάγεβνα, μητέρα του Ολέγκ, ξέθαψαν τον εκτελεσμένο από τους φασίστες Ολέγκ και τα άλλα μέλη της οργάνωσης. Το γεγονός ότι κατορθώσαμε να γράψουμε στην ταινία αυτές τις μαρτυρίες, Δόξα σοι ο Θεός. Το παράξενο είναι όμως ότι συνεχίζονται μέχρι σήμερα οι βρώμικες επινοήσεις. Πρόσφατα στην τηλεοπτική εκπομπή "Το παλιό σπίτι" μιλούσαν έτσι απλώς και ατάραχα ότι, στην ουσία, και οι προδότριες Βιρίκοβα και Λιάντσκαγια ήταν κι αυτές νεαρές κοπέλες, τι να ζητήσεις απ' αυτές; Ε, κατονόμασαν εκεί κάποιους, και τι μ' αυτό; Εδώ όμως είναι ακριβώς η διαφορά και υπάρχει διαφορά: ορισμένοι πετάχτηκαν στο φρεάτιο του ορυχείου, υπογράφοντας με αίμα τον όρκο τους, ενώ οι άλλοι, αφού πρόδωσαν, έβαλαν ήρεμα τη "δεδουλευμένη" σοκολάτα στην τσέπη και βγήκαν από το κτίριο της Γκεστάπο.

Λένε ότι ο Θεός κρίνει. Το γεγονός όμως ότι από τον Τύπο και την τηλεόραση εκτοξεύονται και διογκώνονται αδιάκοπα, όλο τον καιρό, παντοειδείς επινοήσεις, συκοφαντίες και διαδόσεις νομίζω πως αποτελεί την καλύτερη απόδειξη ότι οι "Νεοφρουροί" εξακολουθούν να αγωνίζονται και ότι αποτελούν μέχρι σήμερα μια εξαιρετική δύναμη.

Οταν στο Κρασνοντόν έγινε η προβολή της ταινίας μας "Στα ίχνη της "Νέας Φρουράς"" ένιωσα ένα αίσθημα συγκλονισμού, και να γιατί: Είχαμε γυρίσει τα πάντα όπως είναι, γι' αυτό και τα πάντα που βλέπει ο θεατής, είναι φρικαλέα: και η τύχη των παιδιών, και τα βασανιστήρια που υποβλήθηκαν... Και μετά την παρουσίαση της ταινίας στο Κρασνοντόν με πλησίασαν δυο νεαρές κοπέλες και, κλαίγοντας, μια απ' αυτές είπε: "Ξέρετε, υπήρξαν πιο ευτυχείς από μας". Αυτό με κατέπληξε. "Πώς πιο ευτυχείς;", ρώτησα. "Ξέρετε, οι σχέσεις μεταξύ τους ήταν τόσο καταπληκτικές, που δε μοιάζουν με τις σημερινές... Εζησαν λίγο, αλλά έζησαν μια γεμάτη ζωή που εμείς χάνουμε τώρα". Και αντιλαμβάνεστε, αφού οι σημερινοί συνομήλικοι ζηλεύουν αυτούς που χάθηκαν από έναν τέτοιο μαρτυρικό θάνατο, σημαίνει ότι δε χάθηκαν άδικα...

Στο τέλος της ταινίας περνούν από μπροστά μας τα πρόσωπα των νεαρών Κομσομόλων της "Νέας Φρουράς". Μας κοιτάζουν από τη νεότητά τους, όχι, από την αιωνιότητα, λες και μας ρωτούν: "Γιατί δε διαφυλάξατε την Πατρίδα;". Η Ρενίτα Γκριγκόριεβνα θεωρεί ότι τα πορτρέτα των ηρώων με τα οποία τελειώνει η ταινία μάς δίνουν το δικαίωμα να ελπίζουμε: "Θα αποκτήσουμε μολοταύτα την αξιοπρέπειά μας, γιατί έχουμε ένα τέτοιο θεμέλιο που είναι αδύνατο να ξεχαστεί και να καταστραφεί".

Ναντιέζντα ΓΚΑΡΙΦΟΥΛΙΝΑ