- Ερωτήσεις διαπιστωτικές, ότι οι μαθητές απόκτησαν τη βασική γνώση, κατανόησαν αυτό που διδάχτηκαν και μπορούν γλωσσικά εννοιολογικά να το αποδώσουν.

- Ερωτήσεις ενθαρρυντικές για διατύπωση γνώμης (κρίσης) (3) σε σχέση με αυτά που έμαθαν. Ετσι κινητοποιείται και διαρκώς αναπτύσσεται η κριτική ικανότητα και ενθαρρύνονται οι νέοι, με εμπιστοσύνη στην κρίση τους (3) να έχουν γνώμη, που θα είναι χρήσιμη για όλη την κοινωνική ζωή και ενεργό συμμετοχή στα δρώμενα της κοινωνίας.

- Ερωτήσεις προτρεπτικές για κάποια δημιουργική πράξη. Λόγου χάρη, αν ο δάσκαλος δίδαξε για τη συστολή - διαστολή των σωμάτων με μείωση ή αύξηση της θερμοκρασίας, μπορεί να ζητήσει από τα παιδιά: να γράψουν τους νέους όρους, να αποδώσουν περιγραφικά το νόημά τους να υπολογίσουν πόσο θα επιμηκυνθεί μια σιδηροτροχιά με το λιοπύρι του καλοκαιριού (αν γνωρίζουμε το δείκτη διαστολής) και πώς αυτή η προσδοκία επηρεάζει τους κατασκευαστές της σιδηροδρομικής γραμμής. Ετσι εμπεδώνεται η νέα μάθηση, εντάσσεται στο εννοιολογικό σύστημα και επιδρά ευεργετικά στον τρόπο σκέψης του νέου ανθρώπου. Αν, διαμέσου των απαντήσεων, επιδιωχτεί και αξιολόγηση των επιδόσεων του μαθητή - χρήσιμη για ποικίλους λόγους - αυτή θα έχει βασιστεί σε βάσεις σωστές (κατανόηση, μνήμη, κρίση, φαντασία, επινοητική ικανότητα). Θα είναι αξιολόγηση τεκμηριωμένη, αξιόπιστη, "φυσιολογική".

• Από το Α Τεύχος Αξιολόγησης των μαθητών της Α Λυκείου στην Ιστορία, σελ. 17: "Ο Μέγας Αλέξανδρος έζησε:

α. από το 343 - 320 π. Χ.

β. από το 334 - 323 π. Χ.

γ. από το 334 - 326 π. Χ.

δ. από το 329 - 320 π. Χ.

ε. από το 232 - 205 π. Χ.

(Βάλτε σε κύκλο τη σωστή απάντηση).

Παρατηρήσεις - απορίες:

Ολες οι παραπάνω χρονολογικές ενδείξεις είναι λάθος! Ανεξάρτητα απ' αυτό: προάγεται έτσι ιστορική παιδεία; Προωθείται η κατανόηση της ιστορικής ζωής; Προσεγγίζονται τα κίνητρα της δράσης; Οι ανάγκες της κοινωνίας; Τι μαθαίνουμε για την πνευματική πορεία του παιδιού, ό,τι κινείται στην επιφάνεια; Ο,τι επιπολάζει;

Τέτοιες ερωτήσεις εκεί οδηγούν τη διδασκαλία: στη μη γεύση της ιστορίας, μακριά από τη διαμόρφωση κοινωνικής συνείδησης.

• Από το Β Τεύχος Αξιολόγησης... Α Λυκείου στην Ιστορία, σελ. 14 (ερώτηση ανάπτυξης): "Ποια είναι η συμβολή της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας στην ανάπτυξη του Παγκόσμιου Πολιτισμού;"

Απορίες: Οταν τα παιδιά έχουν διδαχτεί μόνο 2 - 3 σελίδες στοιχειώδεις πληροφορίες για τα πρώτα βήματα του φιλοσοφικού στοχασμού (4) και μερικές σελίδες παγκόσμιας ιστορίας πολέμων, τι μπορούν να γράψουν ως απάντηση;

Αναρωτιέται κανείς αν οι συντάκτες (σύμβουλοι του υπουργού Παιδείας για μια "μεταρρύθμιση") κατάλαβαν τι ζητούν με όλη αυτή τη μεγαλόστομη συσσώρευση άγνωστων εννοιών: ελληνική φιλοσοφία - εξέλιξη - παγκόσμιος πολιτισμός! Γιατί, αν κατάλαβαν, είναι υπεύθυνοι ότι συνειδητά οδηγούν τα παιδιά σε αποδυνάμωση της αυτοπεποίθησής, σε απόγνωση, σε παραδοχή ότι είναι ανίκανοι συνεχιστές κάποιου μεγαλείου, άξιοι μόνο να είναι ευπειθείς υπήκοοι κάποιας σοφής εξουσίας που δεν την καταλαβαίνουν.

• Από το Γ' Τεύχος Αξιολόγησης... σελ. 54: Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. "Σας δίνεται τούτη η δήλωση: Η βυζαντινή ζωγραφική αναπτύχθηκε σε βάρος: α. της αρχιτεκτονικής

β. της γλυπτικής

γ. της ψηφιδογραφίας

δ. της μικροτεχνίας

ε. της τοιχογραφίας

Βάλτε σε κύκλο το γράμμα της απάντησης που νομίζετε ότι είναισωστή".Παρατηρήσεις - απορίες:

- Εστω κι αν υπάρχει στο βιβλίο κάποια έκφραση ότι η ζωγραφική εκτόπισε άλλη μορφή τέχνης, η ερώτηση είναι ατυχής, γιατί: κάθε μορφή τέχνης είναι μια έκφραση αποδεκτή ως πραγματική (δεν είναι άρνηση άλλης έκφρασης). Επειτα, η παραπάνω ερώτηση απομακρύνει, αντί να οδηγεί, την προσοχή του παιδιού προς την ουσία της μάθησης, αποπροσανατολίζει τη σκέψη.

- Δεν ευσταθεί ο όρος "ερώτηση πολλαπλής επιλογής", αφού πρόκειται για επιλογή από πολλές απαντήσεις μιας που θεωρείται σωστή.

Επιμύθιο: Μια πληροφορία αθώας απουσίας: στα φυλλάδια γίνεται λόγος για "ερωτήσεις κρίσης", πουθενά όμως για το τι σημαίνει κρίση, κριτική ικανότητα, πρόταση κρίσης (5). Γιατί;

Ενας αφελής

Φ. Κ. Βώρος Επίτιμος Σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Σημειώσεις:

1. Ενδεικτικά σημειώνω ότι για τα παιδιά που φοιτούν στην Α Λυκείου έχουμε χωριστά φυλλάδια:

- Αξιολόγηση των μαθητών της Α Λυκείου (γενικές οδηγίες και στοιχεία μεθοδολογίας)

- Διαγνωστική Αξιολόγηση... για τους μαθητές της Α Λυκείου

- Αξιολόγηση των μαθητών της Α Λυκείου στην Ιστορία, τεύχη α, β, γ (πάνω από 300 σελίδες τα 3 τεύχη)

- Αντίστοιχα φυλλάδια για άλλα μαθήματα!

2. Ο όρος χρησιμοποιείται μεταφορικά. Οπως μιλάμε για φυσιολογικές λειτουργίες στον οργανισμό, μπορούμε να κάνουμε λόγο για "φυσιολογική" δηλαδή ομαλή διαδικασία σε διάφορες δραστηριότητες εκπαιδευτικές, π. χ. διδασκαλία, μάθηση, εξέταση - αξιολόγηση ομαλή κανονική, αποδεκτή, "φυσιολογική", που συντελείται σύμφωνα με τη φύση των πραγμάτων.

3. Για την έννοια κρίση θα χρειαστεί ειδικό άρθρο, νομίζω.

4. Στο βιβλίο της Α Λυκείου, σελ. 127 - 129

5. Δείτε τη σημείωση (3). Επίσης θα ακολουθήσει ελπίζω ένα άρθρο με θέμα διδαξιμότητα των βιβλίων.