Κεντρική θέση στη Συνθήκη του Αμστερνταμ κατέχει το κεφάλαιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας. Εξάλλου, η προσπάθεια διαμόρφωσης κοινής εξωτερικής πολιτικής αποτελεί κεντρικό στόχο των αρχιτεκτόνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης μιας και θεωρούν ότι εδώ βρίσκεται ο "σκληρός πυρήνας" της εθνικής κυριαρχίας των κρατών - μελών.

Το αποτέλεσμα, όπως αποτυπώνεται στο κείμενο της Συνθήκης βρίσκεται αρκετά πίσω από τους σχεδιασμούς, τις επιδιώξεις και τις ελπίδες των κυρίαρχων δυνάμεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά σημεία που δεν πρέπει να υποτιμηθούν, όπως παραδείγματος χάριν η θεσμοθέτηση ενός εκφραστή και διαχειριστή της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, του γενικού γραμματέα του Συμβουλίου, αλλά και η θεσμοθέτηση στρατιωτικών επεμβάσεων "ανθρωπιστικού" χαρακτήρα τύπου "Πέτερσμπεργκ", δηλαδή "ανθρωπιστικές αποστολές", "διαχείριση κρίσεων", "αποκατάσταση, διατήρηση της ειρήνης" κλπ.

H κυβέρνηση και παρά το γεγονός ότι η προώθηση της ΚΕΠΠΑ απαιτεί την εκχώρηση σημαντικών εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων προσπάθησε να δικαιολογήσει τη θέση της και υποστήριξε ότι έτσι εξασφαλίζει την εγγύηση των συνόρων της χώρας από τους Ευρωπαίους "εταίρους". Ομως στη Συνθήκη δεν υπάρχει καμιά συγκεκριμένη αναφορά, αντίθετα η ΕΕ συνέβαλε στην εκδήλωση αποσχιστικών τάσεων και υποστήριξε αλλαγές συνόρων όπως στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας. Εξάλλου, είναι γνωστές οι θέσεις που διατυπώνουν οι "εταίροι" τόσο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις όσο και για το Κυπριακό, θέσεις που κάθε άλλο παρά εγγύηση των συνόρων συνιστούν.

Οσον αφορά στο πραγματικό περιεχόμενο της ΚΕΠΠΑ πρέπει να σημειωθεί ότι αυτό εκφράζει την πρόθεση των κυρίαρχων δυνάμεων της ΕΕ, να επιβάλλουν την ηγεμονία τους με την ταυτόχρονη αποδυνάμωση του διεθνούς ρόλου των μεμονωμένων κρατών. Εννοείται ότι οι συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης δεν είναι ίδιες για όλα τα κράτη. Παραδείγματος χάριν, ενώ για τη Γερμανία η υλοποίηση της ΚΕΠΠΑ οδηγεί στην πλήρη κυριαρχία, για την Ελλάδα οδηγεί σε υποτέλεια με απεμπόληση εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Αυτό, εξάλλου, είναι ένα από τα αποτελέσματα της ανισόμετρης ανάπτυξης, αλλά και των σχέσεων κυριαρχίας απ' τη μια και υποταγής από την άλλη.

Για να γίνει κατανοητό πώς θα λειτουργεί η ΚΕΠΠΑ διαβάζουμε από τη Συνθήκη του Αμστερνταμ ότι οι "κοινές στρατηγικές" θα αποφασίζονται ομόφωνα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Για την κοινή δράση στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (που αποτελείται από τους ηγέτες των κρατών - μελών) αποφασίζει αν ένα θέμα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο κοινής δράσης. Οταν το εγκρίνει ορίζει την ακριβή της εμβέλεια, τους γενικούς και ειδικούς στόχους, τα μέσα, τις διαδικασίες και τους όρους.

Στη συνέχεια, την προώθηση της κοινής δράσης την αναλαμβάνει το Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών που αποφασίζει με πλειοψηφία.Η ΚΕΠΠΑ περιλαμβάνει το σύνολο των θεμάτων που αφορούν στην ασφάλεια της ΕΕ μαζί καιτη διαμόρφωση στην πορεία μιας κοινής αμυντικής πολιτικής.

Η αρχή της "ευελιξίας" που περιλαμβάνεται στη Συνθήκη του Αμστερνταμ αφορά και στην αλλαγή του τρόπου λήψης των αποφάσεων. Συγκεκριμένα τη θέση του "βέτο" που ουσιαστικά καταργείται παίρνει η "εποικοδομητική αποχή" για αποφάσεις στρατηγικής σημασίας. Ετσι εκεί που πριν χρειαζόταν ομοφωνία τώρα θα αποφασίζει η πλειοψηφία, εφόσον το κράτος που έχει αντίρρηση μπορεί να μη συμμετέχει σ' αυτή τη δράση.

Μπορεί να κάνουμε χρόνια για να δούμε την Ευρωπαϊκή Ενωση με μια Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, μπορεί και να μη γίνει ποτέ, καθώς οι αντιθέσεις ακόμα και μεταξύ των κυρίαρχων δυνάμεων είναι αδύνατον να γεφυρωθούν, όμως σ' αυτή τη διαδικασία για χώρες όπως η Ελλάδα το μέλλον μόνο ένταση της εξάρτηση και της υποτέλειας μπορεί να σημαίνει.

Δ. Π.