Ο αγώνας για τη μείωση του εργάσιμου χρόνου | ΕΡΓΑΤΙΚΑ

ΕΡΓΑΤΙΚΑ

Ο αγώνας για τη μείωση του εργάσιμου χρόνου

Της Αιμιλίας ΑΓΚΑΒΑΝΑΚΗ*

Εδώ και αρκετούς μήνες, τον Αύγουστο (! ) του 1998, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με νόμο, ανέτρεψε τις εργασιακές σχέσεις, καταργώντας το 8ωρο και τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Το γεγονός αυτό, συνέπεια των κατευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της αντεργατικής πολιτικής που πιστά εφαρμόζεται στη χώρα μας, έφερε τη μεν εργατική τάξη και όλους τους εργαζόμενους πολλές δεκάδες χρόνια πίσω, στις συνθήκες του περασμένου αιώνα, τους δεν εργοδότες, δηλαδή το κεφάλαιο, σε ακόμα πιο προνομιακή θέση. Εχουν τώρα όλο το δικαίωμα"να διευθετούν" το χρόνο εργασίας, σύμφωνα με τα συμφέροντά τους. Και όχι μόνο αυτό. Με το "χαρτί" του 35ωρου και με την υποστήριξη των συμβιβασμένων ηγεσιών της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ, προσπαθούν να παραπλανήσουν την εργατική τάξη ότι θα μειωθεί η ανεργία.

Οποία υποκρισία! Καταργούν το 8ωρο και μετά συζητούν για 35ωρο! Ομως για ποιο 35ωρο μπορείς να μιλάς, όταν ημερήσιος εργάσιμος χρόνος πλέον δεν υπάρχει.

Ο καπιταλισμός στο μονοπωλιακό στάδιο, στον ιμπεριαλισμό, και με τα φαινόμενα σήψης που εμφανώς πια παρουσιάζονται στην οικονομία και την πολιτική, προσπαθεί με "αναδιαρθρώσεις" να ξεπεράσει την κρίση, συγκεντρώνοντας όλο και μεγαλύτερη υπεραξία, όλο και περισσότερο πλούτο, σε όλο και λιγότερα χέρια.

Συμπαραστάτες του σ' αυτό έχει κυβέρνηση, αστικά κόμματα με τις παραφυάδες τους και μια ηγεσία του συνδικαλιστικού κινήματος, που εδώ και πολλά χρόνια έχει υποκλιθεί στο κεφάλαιο.

Σ' αυτό το ενιαίο μέτωπο η εργατική τάξη έχει υποχρέωση να αντιτάξει το δικό της Πανεργατικό Αγωνιστικό Μέτωπο. Η επίθεση ενάντιά της έχει πάρει τη σκληρότερη μορφή μετά τις ανατροπές των σοσιαλιστικών καθεστώτων, εκείνων δηλαδή των δυνάμεων που έδιναν το μέτρο σύγκρισης ανάμεσα στα δύο κοινωνικοοικονομικά συστήματα και ήταν σημείο αναφοράς του παγκόσμιου εργατικού κινήματος για τις κατακτήσεις των εργαζομένων. Βέβαια, οι κατακτήσεις δεν είναι ποτέ δεδομένες με τον καπιταλισμό. Η αστική τάξη υποχρεώνεται να τις παραχωρεί, αλλά πάντα επιδιώκει να τις αφαιρέσει. Η διατήρηση και η διεύρυνσή τους, είναι το... αποτέλεσμα του συσχετισμού των δυνάμεων στην ταξική πάλη. Σήμερα που αυτός ο συσχετισμός είναι αρνητικός, οι δυνάμεις του κεφαλαίου επικεντρώνουν την προσοχή τους στην ένταση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης.

Ανατρέχοντας στα κείμενα του Μαρξ ανακαλύπτουμε για άλλη μια φορά τη διαχρονική τους αξία. Η εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας αυξάνεται με την παράταση της εργάσιμης μέρας,αποδεικνύει ο Μαρξ στο ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Ονομάζει απόλυτη υπεραξία, την υπεραξία που δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο. Το μέρος του αναγκαίου χρόνου, του χρόνου που ο εργάτης δουλεύει για τον εαυτό του, είναι σταθερό μέγεθος και μεταβάλλεται ο απλήρωτος χρόνος με την επιμήκυνση της εργάσιμης μέρας.

Επιδίωξη του καπιταλιστή είναι να μεγαλώσει την εργάσιμη μέρα, μέγεθος που έχει φυσικά και ηθικά όρια, σαν κι αυτά που έχει το εμπόρευμα εργατικής δύναμης που πουλά ο εργάτης στον καπιταλιστή για να ζήσει. Ο εργάτης προσπαθεί να περιορίσει την εργάσιμη μέρα σε ένα καθορισμένο κανονικό μέγεθος, αντίθετα ο καπιταλισμός επιδιώκει να τη μεγαλώσει. Εδώ έχουμε μια αντινομία, δίκαιο ενάντια σε δίκαιο, και τα δύο εξίσου κατοχυρωμένα από το νόμο της ανταλλαγής εμπορευμάτων, λέει ο Μαρξ. Και ανάμεσα σε δύο ίσα δίκαια αποφασίζει η βία. Γι' αυτό η ρύθμιση της εργάσιμης μέρας, παρουσιάζεται ως πάλη ανάμεσα στο συνολικό καπιταλιστή, δηλαδή την αστική τάξη και στο συνολικό εργάτη, δηλαδή την εργατική τάξη. Η πάλη της εργατικής τάξης για κανονική εργάσιμη μέρα είχε διάρκεια πολλών αιώνων και πέρασε από διάφορες φάσεις. Η κρατική βία ήταν το μέσο για την επιβολή των συμφερόντων του κεφαλαίου. Ο αγώνας της εργατικής τάξης εξανάγκασε τελικά το κράτος, ως όργανο και εκφραστή των γενικών συμφερόντων του κεφαλαίου, να βάλει ένα όριο στην εργάσιμη μέρα κατά το 19ο αιώνα.

Η εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας αυξάνεται και όταν μειώνεται η αξία της εργατικής δύναμης, δηλαδή όταν μειώνεται ο αναγκαίος χρόνος εργασίας.

Ο καπιταλισμός εδώ αυξάνει το ποσοστό υπεραξίας, αλλάζοντας τους όρους παραγωγής. Είναι η λεγόμενη σχετική υπεραξία. Μ' άλλα λόγια, τα εμπορεύματα, που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της εργατικής δύναμης παράγονται σε λιγότερο χρόνο, συνεπώς πέφτει η αξία τους. Αυτό επιτυγχάνεται με τελειότερες μηχανές, εντατικότητα της δουλιάς, αλλά και με υπερωρίες με μικρή προσαύξηση μισθού. Αφού λοιπόν μειώνεται η αξία των εμπορευμάτων, μειώνεται και η αξία της εργατικής δύναμης. Η εργάσιμη όμως μέρα δε μειώνεται. Συνεπώς έχουμε αύξηση της εκμετάλλευσης. Μειώνεται ο αναγκαίος χρόνος, αυξάνεται ο πρόσθετος, ο απλήρωτος χρόνος.

Αυξάνεται λοιπόν η εκμετάλλευση και με τη μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης και με την αύξηση της εργάσιμης ημέρας. Η συμφωνία του εργάτη με την καπιταλιστή κλείνεται στο ύψος του μεροκάματου ή του μισθού και στον ημερήσιο χρόνο που θα δουλεύει. Αφού λοιπόν είμαστε στον καπιταλισμό για να μειωθεί και όχι φυσικά να καταργηθεί η εκμετάλλευση του εργάτη, αυτός πρέπει να αγωνίζεται για να μειωθεί ο εργάσιμος χρόνος του και να αυξηθεί ο μισθός του.

Στα επιχειρήματα κυβέρνησης και ηγεσίας του συνδικαλιστικού κινήματος για την εφαρμογή γενικά του 35ωρου, είναι και το παραπλανητικό της αντιμετώπισης της ανεργίας. Οπως και πιο πάνω αναφέραμε, ο καπιταλιστής μπορεί να μειώσει το χρόνο που ο εργάτης δουλεύει για τον εαυτό του με την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας. Αυτό είναι νόμος στην ανάπτυξη του καπιταλισμού, δηλαδή η αλλαγή της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου (επένδυση σε σταθερό κεφάλαιο και χρησιμοποίηση λιγότερου μεταβλητού, άρα λιγότερων εργατών). Αντικειμενικά λοιπόν μειώνονται οι θέσεις εργασίας, αφού μειώνεται το μεταβλητό κεφάλαιο, το κεφάλαιο που χρησιμοποιεί ο καπιταλιστής για να μισθώνει την εργατική δύναμη.

Εκτός απ' αυτό βέβαια, ο καπιταλισμός δυναμώνει τη διαδικασία συρρίκνωσης των αγροτών, βιοτεχνών, επαγγελματιών. Χάνουν την ιδιοκτησία τους και μπαίνουν στην εργατική τάξη. Οι εργάτες συνεπώς πληθαίνουν γρηγορότερα από τη ζήτησή τους. Ετσι μια μερίδα εργατών βγαίνει στην ανεργία. Και δεν είναι μόνον αυτό...

Στον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό (ΚΜΚ) με τη συγχώνευση επιχειρήσεων μειώνονται οι θέσεις εργασίας, γιατί η επιδίωξη των καπιταλιστών είναι πώς θα κερδίσουν περισσότερα και από τον αναμεταξύ τους ανταγωνισμό. "Το κυνήγι του κέρδους είναι ο απόλυτος νόμος αυτού του τρόπου παραγωγής", λέει ο Μαρξ. Ο εργάτης πάντα πληρώνεται με ημερομίσθιο ή μισθό κάτω από την αξία της εργατικής του δύναμης. Αυτή είναι γενική τάση του καπιταλισμού. Αν ο εργάτης σταματήσει τον αγώνα του έστω και για λίγο, θα εξαθλιωθεί.

Ο αγώνας του βέβαια ο οικονομικός από μόνος του δεν οδηγεί την εργατική τάξη στη συνειδητοποίηση του ιστορικού της ρόλου. Πρέπει να συνδέεται με τον πολιτικό και ιδεολογικό αγώνα. Το όπλο που έχουν οι εργάτες στα χέρια τους είναι η ιδεολογία του μαρξισμού - λενινισμού. Καθοδηγητής σ' αυτή την πάλη είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Επομένως η πάλη για τη μείωση του εργάσιμου χρόνου συνδέεται με την πάλη για ανατροπή αυτής της πολιτικής για τη συγκρότηση του αντιιμπεριαλιστικού - αντιμονοπωλιακού - δημοκρατικού μετώπου με τη σοσιαλιστική προοπτική.

* Η Αιμιλία Αγκαβανάκη είναι μέλος του Συνδικαλιστικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ