Είναι σίγουρο πως πολλά έχουν αλλάξει στην Ινδονησία μετά την αποχώρηση του δικτάτορα Σουχάρτο από την ενεργό πολιτική σκηνή και την οικονομική κρίση των τελευταίων δύο χρόνων. Ωστόσο, σχεδόν καμία από τις αλλαγές δεν έχει γίνει προς το καλύτερο παρά τις γενικές εκλογές του περασμένου Ιούνη για την ανάδειξη ενός μεγάλου αριθμού των μελών της ΕΘνοσυνέλευσης και παρά το προγραμματισμένο γι' αυτή τη βδομάδα δημοψήφισμα στο Ανατολικό Τιμόρ που, εάν όντως διεξαχθεί δίχως εκτεταμένες ταραχές ή προβλήματα, θα απαντήσει στο ερώτημα εάν το μελλοντικό καθεστώς του νησιού θα είναι η αυτονομία (εντός του πλαισίου της εδαφικής κυριαρχίας της Ινδονησίας) ή η ανεξαρτησία...

Απ' άκρη σ' άκρη σε μια χώρα, που στις 17 του μήνα γιόρταζε τα πενήντα χρόνια από την κήρυξη της ανεξαρτησίας της, παραμονεύει ο κίνδυνος του διαμελισμού με κυριότερες εστίες αιματηρών σεπαρατιστικών ταραχών (αν όχι "συγκεκαλυμμένων" πολέμων) στο Ατσέι (επαρχία που καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα της νήσου Σουμάτρα), την ανατολική επαρχία της, Ιρίαν Τζάγια, τη νήσο Αμπόν, το Καλιμαντάν έως και το πολύ γνωστό - τηρουμένων των αναλογιών - "κυπριακό" ζήτημα της Νοτιοανατολικής Ασίας: το Ανατολικό Τιμόρ (πορτογαλική αποικία έως το 1975 που προσαρτίστηκε με την αιματηρή εισβολή του ινδονησιακού στρατού στη χώρα, την ίδια χρονιά)...

Εκτός από την πολύ ιδιαίτερη περίπτωση του φτωχού σε φυσικό και ορυκτό πλούτο Ανατολικού Τιμόρ, η μεγαλύτερη εστία έντασης στην Ινδονησία εκδηλώνεται στο βόρειο τμήμα της Σουμάτρας, στο πρώην σουλτανάτο του Ατσέι. Βέβαια, η δράση του εκεί ανταρτικού κινήματος ανεξαρτησίας "ΜΕΡΝΤΕΚΑ ΑΤΣΕΪ: Ελεύθερο Ατσέι" δεν είναι καινούρια, μιας που χρονολογείται από τα μέσα της δεκαετίας του '70 (ιδρύθηκε το 1976), και η ένοπλη αντιπαράθεσή του με τις ινδονησιακές στρατιωτικές δυνάμεις εκτιμάται πως είχε κατά καιρούς προκαλέσει το θάνατο 50.000 ατόμων (άμαχοι στην πλειοψηφία τους), τον τραυματισμό 100.000 άλλων και τη δημιουργία ενός τεράστιου προσφυγικού κύματος που ανέρχεται σε δεκάδες χιλιάδες άτομα.

Γιατί λοιπόν το Ατσέι αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση; Σίγουρα όχι μόνον επειδή από τον περασμένο Μάη έχουν ενταθεί οι συγκρούσεις ανταρτών και στρατιωτών αλλά και αυξηθεί οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις εκατοντάδων πολιτών με αποτέλεσμα το θάνατο τουλάχιστον 250 ατόμων και περίπου 80.000 προσφύγων. Η περίπτωση του Ατσέι πρέπει και προκαλεί το ενδιαφέρον ιδιαίτερα λόγω των σημερινών γεωπολιτικών συνθηκών στο νέο αλλά άνομο περιβάλλον (από την άποψη του ισχύοντος (;) διεθνούς δικαίου) ενός στάτους κβο που έχει δημιουργηθεί μετά την αμερικανοΝΑΤΟική εισβολή στην ΟΔ Γιουγκοσλαβίας με το γνωστό πρόσχημα της προστασίας των δικαιωμάτων της αλβανικής κοσσοβάρικης κοινότητας.

Τα αιματηρά γεγονότα στο Ατσέι έχουν ήδη προκαλέσει στο διεθνή Τύπο (βλέπε ανταποκρίσεις BBC από την Τζακάρτα ή άρθρα της εφημερίδας "Ουάσιγκτον Ποστ") συζητήσεις που αναφέρονται στο ενδεχόμενο αν όχι στην πραγματικότητα μίας "βαλκανιοποίησης" της Ινδονησίας. Πολλοί σπεύδουν να σημειώσουν πως ο ιστός που δένει μία πλειάδα 13.000 νησιών στο Ινδονησιακό Αρχιπέλαγος, είναι κάτι παραπάνω από ευάλωτος. Επισημάνσεις του τύπου στην "Ινδονησία υπάρχουν πάνω από 300 εθνικές ομάδες και μιλούνται τουλάχιστον 365 γλώσσες" (βλέπε ανάλυση του BBC με τίτλο: "Ινδονησία Εύθραυστο Αρχιπέλαγος" 29/7/99) δε θα πρέπει να εκλαμβάνονται σήμερα (για ευνόητους λόγους) μόνον ως γεωγραφικές ή πολιτιστικές παρατηρήσεις...

Η ειδησεογραφία από το Ατσέι της Βόρειας Σουμάτρα είναι σχεδόν καθημερινή. Οι περισσότερες ειδήσεις αφορούν περιστατικά στυγερής βίας των στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων της Ινδονησίας σε βάρος του τοπικού πληθυσμού, με ανά 24ωρο κατά μέσο όρο το λιγότερο τρεις νεκρούς. Ετσι, σήμερα το Ατσέι, μία περιοχή πλούσια σε φυσικό αέριο και στρατηγικής σημασίας λόγω του ότι βρίσκεται στο βόρειο άκρο της Σουμάτρας και στα Στενά της Μάλακκα, μοιάζει αν όχι με "καμένη" γη, τουλάχιστον με εμπόλεμη ζώνη, με διεθνείς οργανώσεις αρωγής να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου όχι μόνον για τους άνω των 100.000 πρόσφυγες αλλά και για τον υποσιτισμό του παιδικού πληθυσμού...

Το μέτωπο της βίας τροφοδοτείται από την αντιπαράθεση ανταρτών - στρατιωτών. Οι μεν διακηρύσσουν πως ο μόνος λόγος για τον οποίο μάχονται είναι η ανεξαρτησία μιας περιοχής, που καμαρώνει ιδιαίτερα για την παρελθούσα αντίστασή της κατά της εισβολής των Ολλανδών αποικιοκρατών. Ο στρατός, που στην πλειοψηφία του δεν απαρτίζεται από αξιωματικούς και "επαγγελματίες" στρατιώτες αλλά από "φτωχοδιάβολους" μισθοφόρους αστικών κέντρων της Ιάβα, που πλήττονται από την ανεργία και την κρίση, ενεργεί (πολλές φορές με "υπερβάλλοντα ζήλο") κάτω από τις εντολές της κυβέρνησης του Προέδρου Τζ. Μπ. Χαμπίμπι για προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας. Το τελευταίο διάστημα, ο ανταρτοπόλεμος προσλαμβάνει και μία άλλη διάσταση, με τον εξόριστο ηγέτη του "απελευθερωτικού" κινήματος "Ατσέι Μερντίκα" να δηλώνει πως στο στόχαστρο των ανταρτών συμπεριλαμβάνονται πλέον και οι κρατικές εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου της περιοχής, το οποίο και αποτελεί το 15% των εξαγωγών της Ινδονησίας.

Εν μέσω πυρών είτε των ανταρτών, είτε των στρατιωτών, βρίσκονται συχνά άμαχοι πολίτες, οι οποίοι και χρησιμοποιούνται σε αρκετές περιπτώσεις ως "ανθρώπινες ασπίδες" ή "εξιλαστήρια θύματα" αμφοτέρων των πλευρών. Εάν οι κάτοικοι του Ατσέι γλιτώσουν τη ζωή τους δεν αποφεύγουν άλλες καταστροφές... Εκατοντάδες σπίτια, σχολεία, κυβερνητικές υπηρεσίες, έχουν πυρποληθεί. Ολόκληρα χωριά έχουν ερημωθεί και άλλα κατοικούνται κυρίως από γυναίκες που έχασαν άνδρες και παιδιά στη διάρκεια των συμπλοκών. Αναπόφευκτο, αλλά ένας σημαντικός αριθμός των κατοίκων του Ατσέι, ζουν ουσιαστικά ως πρόσφυγες στην ίδια τους τη γη. Στέγη αναζητούν ως επί το πλείστον στα αντίσκηνα και στους προσφυγικούς καταυλισμούς που έχουν στηθεί έξω από μεγάλα τζαμιά και σχολεία, όπως συμβαίνει για παράδειγμα κατά μήκος της παραλιακής οδικής αρτηρίας που συνδέει τις περιοχές Μπάντα Ατσέι και Λχοκσεουμάουε. "Η ζωή μέσα στους προσφυγικούς καταυλισμούς περνά κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες, αν και αρκετοί προσπαθούν να αντλήσουν ικανοποίηση συζητώντας τα βράδια στη δική τους διάλεκτο, τραγουδώντας ύμνους εξέγερσης και βλέποντας τη μαυροκόκκινη σημαία του Αστέχ να κυματίζει στον αέρα", μας πληροφορεί ο Κιθ Ρίτσμπουργκ, απεσταλμένος της "Ουάσιγκτον Ποστ" στο Ατσέι ("Ο άλλος πόλεμος της Ινδονησίας" 16 Αυγούστου 1999).

Δύσκολο να πει κανείς με σιγουριά εάν η μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων του Ατσέι συμπαρατάσσεται στο πλευρό των ανταρτών. Είναι ωστόσο βέβαιο πως η δυσαρέσκεια έναντι της Τζακάρτα δεν τροφοδοτείται μόνον από τις θηριωδίες του στρατού, που κατά δεκάδες χιλιάδες έχει κατακλύσει την περιοχή, αλλά και εξαιτίας της ανέχειας του ντόπιου πληθυσμού που δεν επωφελείται από την κρατική εκμετάλλευση του φυσικού και ορυκτού πλούτου.

Η περίπτωση του Ατσέι είναι ξεχωριστή από εκείνη του Ανατολικού Τιμόρ. Εάν ο Πρόεδρος Χαμπίμπι ενέδωσε στις διεθνείς πιέσεις και προχώρησε σε συμφωνία με ΟΗΕ και Πορτογαλία προκειμένου να αποφασίσουν οι κάτοικοι του νησιού με δημοψήφισμα το "αυτονομημένο" ή "ανεξάρτητο" μέλλον της περιοχής, στο Ατσέι δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα υπό καμία περίσταση! Λέγεται μάλιστα πως μέσα στην ατυχία του, το Α. Τιμόρ στάθηκε "τυχερό" τη δεδομένη χρονική - γεωπολιτική συγκυρία καθώς η συμφωνία Τζακάρτας - ΟΗΕ έγινε, μεταξύ άλλων, και για να χρησιμοποιηθεί από τον νεοδιορισθέντα (από το κυβερνών κόμμα του Σουχάρτο Γκολκάρ) Πρόεδρο Χαμπίμπι ως "απτή απόδειξη" της βούλησής του περί δημοκρατικών και άλλων μεταρρυθμίσεων...

Δεν έχουν περάσει πολλές μέρες από τότε που ο Πρόεδρος Χαμπίμπι δήλωνε αναφορικά με την περίπτωση του Ατσέι σε συνέντευξή του: "Το αίτημα να γίνει το Ατσέι ανεξάρτητο ούτε είναι ρεαλιστικό, ούτε μπορεί να επιτραπεί... Για μας το Ανατολικό Τιμόρ είναι όπως το Πουέρτο Ρίκο για τις ΗΠΑ. Το Ατσέι είναι για μας ό,τι και για τις ΗΠΑ η Τζόρτζια. Δεν μπορείς να επιτρέψεις την ανεξαρτητοποίησή τους!". Βέβαια (αν όχι για την περίπτωση της Τζόρτζια και του Ατσέι αλλά τουλάχιστον του... Τέξας) και πριν, ας πούμε 15 χρόνια, η επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία για τη "σωτηρία" των Κοσσοβάρων Αλβανών, φάνταζε "σενάριο φαντασίας" αλλά σήμερα, κάτω από άλλους συσχετισμούς δυνάμεων, έγινε...

Τέλος πάντων, εάν ο Χαμπίμπι είχε δίκιο σε κάτι στις παραπάνω δηλώσεις του, είναι οι αισθητές διαφορές που διακρίνουν την περίπτωση του φτωχού Ανατολικού Τιμόρ (η οικονομία στηρίζεται σε φυτείες καφέ και στη λιγοστή εξόρυξη μαρμάρου) και την περίπτωση του "απίθανου" (κατά το καθεστώς της Τζακάρτα εξυπακούεται... ) σενάριου ανεξαρτητοποίησης του Ατσέι.

Το Α. Τιμόρ ήταν έως το 1975, πορτογαλική αποικία, που εκείνη τη χρονιά καταλήφθηκε με αιματηρή στρατιωτική εισβολή του ινδονησιακού στρατού. Παρά το γεγονός πως πολλά από τα νησιά της σημερινής Ινδονησίας ήταν στο παρελθόν ολλανδικές ή πορτογαλικές αποικίες, το Ατσέι (τότε Σουλτανάτο) ποτέ δε γνώρισε την μπότα του Ολλανδού κατακτητή παρά τις σθεναρές προσπάθειες.

Ακόμη και όταν κάτω από "μνημειώδεις" συνθήκες, προσαρτήθηκε στη δεκαετία του πενήντα στην Ινδονησία, αυτό έγινε με την ανεκπλήρωτη υπόσχεση των ινδονησιακών κυβερνήσεων για παροχή καθεστώτος πλήρους αυτονομίας.

Το Α. Τιμόρ σήμερα πλέον, για την Ινδονησία ακόμη και εάν γίνει ανεξάρτητο(εφόσον κριθεί κάτι τέτοιο στο επικείμενο δημοψήφισμα), δε συνιστά μεγάλη απώλεια μιας που είναι από καιρό "καμένο χαρτί". Αντιθέτως, το στρατηγικής θέσης Ατσέι, διαθέτει και γονιμότατο έδαφος αλλά και ζηλευτό ορυκτό πλούτο.(Πολλοί μάλιστα το παρομοιάζουν τεράστιο φυσικό εργοστάσιο παραγωγής φυσικού αερίου!).

Ετσι, εάν υπάρχει κάτι "σίγουρο", αυτό είναι το γεγονός πως το καθεστώς της Τζακάρτα θα πολεμήσει (όπως άλλωστε ήδη κάνει) με νύχια και με δόντια για τη διατήρηση του Ατσέι εντός της επικράτειας. Παρά το γεγονός πως οι αντάρτες σήμερα απορρίπτουν οποιοδήποτε άλλο ενδεχόμενο πέραν της ανεξαρτητοποίησης, η σημερινή ινδονησιακή κυβέρνηση ίσως υποχρεωθεί εκ των πραγμάτων να υλοποιήσει την εδώ και δεκαετίες υπόσχεσή της για παροχή καθεστώτος ευρείας αυτονομίας στο Ατσέι. Εάν μία τέτοια προσφορά από την Τζακάρτα δε γίνει δεκτή, τότε κανείς δεν μπορεί να κάνει εύκολα ευοίωνες προβλέψεις καθώς οι κίνδυνοι γενικότερης αποσταθεροποίησης ενδεχομένως να ανοίξουν όχι μόνον και άλλα εσωτερικά μέτωπα αλλά πολύ περισσότερο τις ορέξεις υπερδυνάμεων ακόμη και για την εξαπόλυση μιας στρατιωτικής επέμβασης. Εως τότε, όμως, ο πόλεμος αυτός θα συνεχίζεται δίχως μεσολαβητές, δίχως συνομιλίες και με τον ντόπιο πληθυσμό να δέχεται όχι μόνο τα πυρά αμφοτέρων των πλευρών αλλά κάθε άμεση και έμμεση συνέπεια αυτού του μάλλον "άγνωστου" και πολλαπλώς "επικίνδυνου" πολέμου...

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ