1. Σε ό,τι αφορά τον γενικό στρατηγικό προσανατολισμό του Κόμματος, όπως πρωτοδιατυπώθηκε στο 15ο Συνέδριο και στις Θέσεις για το 16ο, μας χωρίζει χάσμα από τις αντιλήψεις μας σε όλη την προηγούμενη ιστορία του Κόμματος (όπου η σοσιαλιστική επανάσταση ακολουθούσε ένα αστικοδημοκρατικό στάδιο), πράγμα που δεν είμαι σίγουρος ότι κατανοείται από το σύνολο του κομματικού δυναμικού, όσον αφορά τις τεράστιες απαιτήσεις θεωρητικής και πρακτικής ανάπτυξης που θέτει. Η σωστή, κατά τη γνώμη μου, τωρινή στρατηγική θέση προήλθε κατ' αρχήν αναγκαστικά από την ακύρωση της παλιότερης παγκόσμιας στρατηγικής του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, που συνδεόταν με την ύπαρξη της ΕΣΣΔ. Η σκέψη και η δράση του Κόμματος οφείλει πλέον να είναι συνειδητά διεθνής και πρωτοπόρα (παλιότερα, ο καταμερισμός καθηκόντων μεταξύ των τμημάτων του κομμουνιστικού κινήματος μας «απάλλασσε» εν μέρει απ' αυτήν την υποχρέωση - απαίτηση). Κατά δεύτερο λόγο, η νέα θέση προέκυψε από το ότι είμαστε ιστορικά αναγκασμένοι να δώσουμε οι ίδιοι λύση, θεωρητικά και πρακτικά, σε στρατηγικά και τακτικά προβλήματα, στα οποία παλιότερα ακολουθούσαμε την «πεπατημένη» («πολυτέλεια» που δεν έχουμε σήμερα).

2. Η διαμόρφωση νέας στρατηγικής και τακτικής μάς χρεώνει με την ευθύνη να την αναπτύσσουμε συνεχώς εμείς οι ίδιοι, σε μια τελείως νέα εποχή. Το πρόβλημα αυτό είναι ζωτικό, πρακτικό. Απαιτεί πρωτοβουλία, πρωτοτυπία και δημιουργικότητα. Αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει ένα πολύ πιο ισχυρό εσωτερικά Κόμμα, ένα Κόμμα με μέλη - στελέχη και όχι με μέλη και στελέχη (με τον τρόπο που ο διαχωρισμός αυτός λειτουργούσε σε όλη την ιστορία του Κόμματος μέχρι και σήμερα). Σημαίνει την κατάκτηση να σκεφτόμαστε και να εφαρμόζουμε συλλογικά τη μ-λ θεωρία σαν θεωρητική πρακτική και την πολιτική δράση μας σαν συγκεκριμένη υλοποίηση της θεωρίας, δηλαδή να αντιμετωπίζουμε τα πρακτικά προβλήματα και σαν θεωρητικά και τα θεωρητικά σαν πρακτικά. Αυτό απαιτεί εντατική αξιοποίηση όλου του στελεχικού δυναμικού μας και, όσον αφορά την ιδεολογική δουλιά, στροφή όχι απλώς στο «διάβασμα» και στην «καλή σχέση με το βιβλίο», αλλά στην κατανόηση της ουσίας μας ως κομμουνιστικού κόμματος, δηλαδή ότι είμαστε ακριβώς η «συνάντηση της θεωρίας του επιστημονικού σοσιαλισμού με το εργατικό κίνημα». Η θεωρία λοιπόν είναι η «γλώσσα» μας, η πρακτική μας σκέψη και όχι αγωνιστική ρητορική ή ακαδημαϊκό ενδιαφέρον.

3. Η κάθε στρατηγική προϋποθέτει και ένα ορισμένο κόμμα, ορισμένο τρόπο λειτουργίας του κόμματος. Μέχρι τώρα στην ιστορία του Κόμματος, η λειτουργία μας χαρακτηρίζεται από την ενιαία στάση των οργάνων απέναντι στα μέλη του Κόμματος σε όλα τα ζητήματα, κάτι που, λόγω της ιδιαιτερότητας της φάσης της ανασυγκρότησης μετά τη φραξιονιστική πάλη '89-'91, έχει ενισχυθεί περαιτέρω. Προφανώς, σε μια φάση ανασυγκρότησης μετά από διάσπαση και σε μια συγκυρία σαν κι αυτή, αυτό είναι κατανοητό. Ωστόσο, σήμερα έχει γίνει βαρίδι στη δουλιά του Κόμματος και οδηγεί αφ' ενός στον εγκλωβισμό - περιορισμό της κομματικής σκέψης και δράσης μέσα σε όργανα και βοηθητικά τμήματα, επιτροπές, αφ' ετέρου σε φαινόμενα έλλειψης ελέγχου, απειθαρχίας, τσαπατσουλιάς (λ.χ. οι θεωρητικές δυνατότητες του ΚΜΕ έχουν ακυρωθεί με αυτόν ακριβώς τον τρόπο, ουσιαστικά το ΚΜΕ δε λειτουργεί σαν θεωρητικό - ερευνητικό κέντρο του Κόμματος, αλλά σαν υπηρεσία γραμματειακής στήριξης αστικού υπουργείου ή δήμου). Εξηγούμαι: Υπάρχουν αρκετά ζητήματα που είναι θέμα εντολών, καμιά αντίρρηση. Υπάρχουν όμως και ζητήματα που είναι θέμα συγκεκριμένης δημιουργικής δουλιάς που δε βγαίνει απλώς με εντολές. Μπερδεύουμε όμως, επικίνδυνα συχνά, την κομματική καθοδήγηση και κατευθύνσεις με απλές διοικητικές εντολές, τη στιγμή που τα καθοδηγητικά μας στελέχη θα πρέπει «να σκέφτονται μέσα στα μυαλά των άλλων» και αντίστοιχα «οι άλλοι πρέπει να σκέφτονται μέσα στο μυαλό των καθοδηγητών». Σήμερα δεν είναι αρκετό απλώς «να κατεβάσεις τη γραμμή» και να πείσεις γι' αυτή, σήμερα χρειάζεται να «εξαναγκάσεις» τους ανθρώπους να σκεφτούν, να κάνουν πολιτική οι ίδιοι, γιατί αυτοί, οι καθοδηγούμενοι, κάνουν τη δουλιά και η δουλιά είναι σύνθετη, έχει πολλές απαιτήσεις (αλλιώς τους υποβιβάζεις σε οπαδούς, απλούς ακολουθητές της ηγεσίας και αναποτελεσματικούς). Σε αρκετές περιπτώσεις, η κοινωνική ποιότητα του κομματικού δυναμικού επιτρέπει - απαιτεί πιο ποιοτική καθοδήγηση, που σπάνια όμως εφαρμόζεται.

4. Τα παραπάνω είναι σημαντικά και για τις συμμαχίες του Κόμματος με άλλες ριζοσπαστικές δυνάμεις. Ο τρόπος εσωκομματικής λειτουργίας οδηγεί πολύ συχνά στο παράδοξο αλλά υπαρκτό φαινόμενο να υπάρχει πραγματικός διάλογος μόνο μεταξύ Κόμματος - συμμάχων και όχι στο εσωτερικό του Κόμματος. Με την ανάπτυξη του κινήματος δημιουργούνται κενά στη σκέψη και την έκφραση των κ.μ. και αυτά τα κενά τείνουν να καλύπτονται από εξωκομματικούς φορείς και κινήσεις. Η επιλογή του «εύκολου» μηχανιστικού τύπου καθοδήγησης και μη ουσιαστικής ενασχόλησης με «δύσκολα» θέματα μέσα σε κομματικές διαδικασίες, τα βγάζει εκτός κομματικών διαδικασιών, οδηγεί πολλούς στην άκριτη, ή ελάχιστα κριτική, αποδοχή θέσεων που προέρχονται από άλλες πολιτικές δυνάμεις. Η πολιτικοϊδεολογική πρακτική της Κομμουνιστικής Ανανέωσης λ.χ., απαντά σε πολλούς προβληματισμούς κ.μ. σήμερα (υπαρκτός σοσιαλισμός, ιστορική αντίληψη - αυτογνωσία της πορείας του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα και διεθνώς, ζητήματα της σύγχρονης φάσης ανάπτυξης του καπιταλισμού, θέματα μαρξισμού εξοβελισμένα από τις συζητήσεις στο εσωτερικό του Κόμματος) και αυτό θεωρώ ότι αποτελεί μια, καλώς εννοούμενη, πρόκληση για τον καθοδηγητικό μας μηχανισμό. Γιατί η Κομμουνιστική Ανανέωση είναι πνευματικό παιδί παλιότερης διάσπασης του Κόμματος και πολιτικού σχηματισμού αντίπαλου στο ΚΚΕ και όχι κάτι που έπεσε από τον ουρανό. Το ίδιο ισχύει και για το Espace Marx, στο θεωρητικό πεδίο, καθώς και άλλες πρωτοβουλίες - κινήσεις που θα εμφανιστούν. Η αποδοχή της άγνοιας και της βολικής απάντησης για όλα όχι μόνο δε μας προστατεύει, αλλά αντίθετα οδηγεί στην απολογητική σκέψη και στη βαθιά ιδεολογικοπολιτική ανεπάρκεια - αναποτελεσματικότητα. Δεν είναι ζήτημα «δημοκρατίας», αλλά προϋποθέσεων περισσότερης και αυστηρότερης σκέψης και δράσης απ' όλους. Πρέπει να μάθουμε να προσεγγίζουμε όλα τα παλιά και νέα προβλήματα του κομμουνιστικού κινήματος και της μαρξιστικής σκέψης με δικό μας τρόπο, αξιοποιώντας και την παράδοση και πείρα μας. Το πραγματικά σημαντικό στοιχείο της παράδοσής μας συνίσταται στο ότι είμαστε μαζικό και πειθαρχημένο κόμμα, ικανό να αγωνίζεται αδιάκοπα, συσπειρώνοντας γύρω του πλατιές μάζες, δημιουργώντας και διατηρώντας μια ευρύτερη συλλογική ηθική, πολιτική, πολιτισμική συνείδηση μέσα στο εργατικό κίνημα και την ελληνική κοινωνία συνολικά, ένα κόμμα δηλαδή «μάχιμο», σε αντίθεση με όλα τα άλλα αριστερά κόμματα και ομάδες στην Ελλάδα. Αν όμως δεν καταφέρουμε να αναπτύξουμε την εσωτερική μας λειτουργία, τότε είναι ιστορικά διαπιστωμένο ότι στην πρώτη κρίσιμη καμπή της πάλης θα βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων (χάνοντας για πολλοστή φορά σημαντικό κομμάτι μορφωμένου δυναμικού μας), θα αποτύχουμε να αξιοποιήσουμε σωστά τις συμμαχίες και θα κατηγορούμε τους πάντες γενικώς, περιχαρακώνοντας απλώς τον κόσμο μας, δίχως να τον κάνουμε σοφότερο (και αποσιωπώντας τις δικές μας αμέλειες και τις αιτίες τους). Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται σε τακτά διαστήματα στην ιστορία του Κόμματος και οφείλεται στο πέρασμα από μια ορισμένη φάση ανάπτυξης (πρωταρχική κομματική οικοδόμηση - ανασυγκρότηση) στην επόμενη και πιο καίρια και απαιτητική από πολιτική άποψη (δημιουργία ευρύτερου κινήματος), όταν πλέον συγκρουόμαστε άμεσα με την αστική πολιτική συμμαχιών. Θεωρώ ότι το 16ο Συνέδριο μπορεί να είναι από τα σημαντικότερα στην ιστορία του Κόμματος, αφετηρία για το κομμουνιστικό και λαϊκό - εργατικό κίνημα προς τη σοσιαλιστική επανάσταση της εποχής μας.

Αθήνα