Μελωδίες Παθών και Ανάστασης | ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Μελωδίες Παθών και Ανάστασης

Δόμνα Σαμίου

Αφιερωμένη στη μνήμη δύο μορφών της μουσικής παράδοσης, στην Μέλπω Μερλιέ και στον Σίμωνα Καρά, είναι η δισκογραφική έκδοση του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου με τίτλο «Και ανυμνήσωμεν», με εκκλησιαστικούς ύμνους, ηχογραφημένους το 1930 από την Μέλπω Μερλιέ. Στο δίσκο περιλαμβάνεται το μεγαλύτερο μέρος της βυζαντινής μουσικής, που ηχογραφήθηκε πριν εβδομήντα χρόνια σε δίσκους 78 στροφών, από την ακάματη Μ. Μερλιέ και τους συνεργάτες της για τον τότε «Σύλλογο Δημοτικών Τραγουδιών», που αργότερα μετονομάστηκε σε Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο. Οι φωνές που ακούγονται είναι του μητροπολίτη Σάμου Ειρηναίου Παπαμιχαήλ (1878-1963), του Σίμωνα Καρά (1903-1999) με τη νεοσύστατη τότε χορωδία του και δύο ψαλτών από τα Μέγαρα, του Δημήτρη Παπαποστόλη (1869-1933) και του Δημήτρη Καρώνη (1891-1955). Στη συλλογή αυτή αντιπροσωπεύονται, εκτός από τους οκτώ ήχους, και τα τρία είδη του βυζαντινού μέλους: Το ειρμολογικό, το στιχηραρικό και το παπαδικό. Και οι τέσσερις ψάλτες επιλέχτηκαν για την καλλιφωνία τους και το σεβασμό τους στην προφορική παράδοση.
«Μήτηρ Θεού - Σπουδή στον Ακάθιστο Υμνο» τιτλοφορείται το έργο του Χρήστου Λεοντή, το οποίο κυκλοφορεί από την Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου Αγίου Ορους, στο πλαίσιο της σειράς «Εργα Ελλήνων Κλασικών». Ερμηνεύουν οι Μανώλης Λιδάκης και Νένα Βενετσάνου μαζί με τη Μεικτή Χορωδία Νέων του Πολιτιστικού Κέντρου Κηφισιάς. Αποσπάσματα κειμένων διαβάζουν οι: Αννα Συνοδινού, Αννα Σικελιανού, Ρένη Πιττακή, Αρης Λεμπεσόπουλος κ.ά.
Στη μνήμη του Μάνου Χατζιδάκι αφιέρωσε η Μαρίζα Κωχ το CD «Τροπάριο της Κασσιανής - Εγκώμια της Μ. Παρασκευής», που κυκλοφόρησε από τη «Verso». Η τραγουδίστρια αποτυπώνει σε δίσκο ένα από τα πιο δύσκολα και συνάμα πιο μελωδικά τροπάρια της βυζαντινής μας μουσικής κληρονομιάς, το «Τροπάριο της Κασσιανής», το οποίο πρωτοερμήνευσε α καπέλα το '78 μετά από προτροπή του αξέχαστου συνθέτη. Στο δίσκο συμμετέχει ο Νίκος Οικονομίδης, που ερμηνεύει με βιολί τα «Εγκώμια της Μ. Παρασκευής».
Μαρίζα Κωχ
Κλασικές συνθέσεις των μεγάλων μελοποιών, που αναφέρονται στα Αγια Πάθη, ψαλλόμενες κατά το παλιό αγιορείτικο τυπικό (με κανονάρχημα, απηχήματα, αντιφωνήσεις κλπ.) περιλαμβάνονται στη σειρά ψηφιακών δίσκων-καρπό συνεργασίας των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης και της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου. Το «Μουσικοδιδασκαλείο» της, εξάλλου, είναι αυτό που για αιώνες παρείχε μουσική μόρφωση στους μοναχούς, κληρονομώντας στο μοναστήρι σημαντικούς μελουργούς και πλούσια ψαλτική παράδοση, την οποία συνεχίζει ο σημερινός Χορός της Μονής. Από τις εκδόσεις της σειράς, σημειώνουμε τους δίσκους: «Μέγα Σάββατον - Εκ της ακολουθίας του Επιταφίου» και «Αγιον Πάσχα - Εκ της ακολουθίας της Αναστάσεως», με επιτόπια ηχογράφηση ψαλμών του Χορού Βατοπαιδινών.
«Χριστός Ανέ - Χριστός Ανέστη μάτια μου / Χριστός Ανέστη μάτια μου κι έλα να φιληθούμε /, έτσ' είναι μάτια μου, έτσ' είναι κι έλα να φιληθούμε / πάρε και κλη - πάρε και κλήμα τ' αμπελιού / πάρε και κλήμα τ' αμπελιού κι έλ' να στεφανωθούμε/. Εβγα να με δεις που ήρθα / τ' άστρι μ' έφερε τη νύχτα. Ομορφη που 'ναι η Λαμπρή απ' όλες τσι σκολάδες /, που βγάζουν την Ανάσταση μ' ολόχρυσες λαμπάδες /. Βιόλα μου και κατιφέ μου / δε σ' αλησμονώ ποτέ μου...». Από το Μελί Ερυθραίας της Μικράς Ασίας προέρχεται το παραπάνω τραγούδι, που με δεκάδες άλλα «ανοιξιάτικα τραγούδια του θανάτου και της Ανάστασης» περιλαμβάνονται στα «Πασχαλιάτικα», την εξαιρετική δισκογραφική κατάθεση της Δόμνας Σαμίου. Το άλμπουμ περιλαμβάνει δυο δίσκους: Ο πρώτος, «Τα τελετουργικά», αποτελείται από είκοσι εννέα μουσικά κομμάτια που αναφέρονται στις εκδηλώσεις και τα έθιμα της άνοιξης (από την Καθαρή Δευτέρα μέχρι τα «μαγικά» τραγούδια της Λαμπρής και της δεύτερης μέρας του Πάσχα). Δεσπόζει το συγκλονιστικό «Μοιρολόι της Παναγίας» όπως έχει ηχογραφηθεί σε 8 διαφορετικές περιοχές (Κύπρος, Θράκη, Μαρμαράς Μ. Ασίας, Φούρνοι Ικαρίας, Ρεϊζντερέ Ερυθραίας Μ. Ασίας, Πόντος, Μπαϊντίρι Μ. Ασίας και Μυτιλήνη). Οπως αναφέρει η λαογράφος-εθνολόγος Μιράντα Τερζοπούλου σε σημείωμά της στο δίγλωσσο ένθετο που συνοδεύει το άλμπουμ, «το ευρύτατα διαδεδομένο σ' όλον τον ελληνικό χώρο Μοιρολόι ή Καταλόι της Παναγιάς είναι ένα μεσαιωνικό μακροσκελές ομοιοκατάληκτο στιχούργημα λόγιας προέλευσης, αλλά εντυπωσιακά πλατιάς λαϊκής αποδοχής». «Ανθρωποκεντρικός αφηγηματικός θρήνος» τραγουδιέται από τις γυναίκες γύρω από τον «τάφο» του Χριστού και εκφράζει «τη συμπόνια, την ταύτισή τους με τη μητρική, ανθρώπινη πλευρά της Παναγίας. Ωστόσο, ο τρόπος της τελετουργικής του επιτέλεσης αποκαλύπτει τις προχριστιανικές ρίζες του εθίμου». Σε διαφορετικό κλίμα και μουσικό ύφος ο δεύτερος δίσκος, με τίτλο «Χορευτικά», είναι μια πρόσκληση σε γλέντι και χορό. Περιλαμβάνει είκοσι δύο τραγούδια και σκοπούς, που «δοξάζουν τη ζωή και την άνοιξη» και δημιουργούν την κατάλληλη ατμόσφαιρα για μια μοναδική γιορτή, ένα λαμπρό πασχαλιάτικο πανηγύρι. Και σε αυτή τη δισκογραφική δουλιά της Δόμνας Σαμίου εκτός από τους επαγγελματίες μουσικούς συνεργάτες της τραγουδούν παιδιά, γυναίκες και άντρες, κάτοικοι των περιοχών που καταγράφηκαν τα έθιμα και τα τραγούδια. Ακόμη οι Θανάσης Μωραΐτης, Θεοπούλα Δοϊτσίδη, Λαμπριάνα Αγγούση και Αντώνης Κυρίτσης.

Ρ.Σ.