Την «περιστρεφόμενη πόρτα» θυμίζει η κατάσταση στην ψυχική υγεία καθώς αναπαράγει τη χρονιότητα και τη διαρκή ανάγκη «ασύλων» μικρών και μεγάλων. Αυτή η κατάσταση είναι αποτέλεσμα της έλλειψης μιας ξεκάθαρης στρατηγικής για την ψυχική υγεία με άξονα την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας. Την κύρια ευθύνη τη φέρνει η πολιτική ηγεσία όλων των κυβερνήσεων μαζί και της σημερινής που προσπαθεί με ημίμετρα και αποσπασματικές λύσεις να αντιμετωπίσει τη στρεβλή ανάπτυξη, την καθυστέρηση, και τα δραματικά κενά του ελληνικού ψυχιατρικού συστήματος.

Οι παραπάνω επισημάνσεις έγιναν χτες στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη με θέμα: «Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση: Ενα όραμα στις μυλόπετρες της κρίσης». Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη έγινε στα γραφεία της Ενωσης Νοσοκομειακών Ιατρών Αθήνας - Πειραιά (ΕΙΝΑΠ) και ήταν η αφετηρία της προετοιμασίας του 2ου Πανελλαδικού Συνεδρίου για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, που θα γίνει τον Οκτώβρη του 2001 στην Αθήνα.

Οσο βαθαίνει η κοινωνική κρίση τόσο μειώνεται η ανοχή του κοινωνικού συνόλου απέναντι στον ψυχικά πάσχοντα, τόσο αναπτύσσεται ο ρατσισμός σε όλες τις εκφάνσεις του, επισημάνθηκε στη Συνδιάσκεψη. Επίσης όσο βαθαίνει η κρίση της ψυχιατρικής, κερδίζει έδαφος ο βιολογικός ντετερμινισμός και ο κοινωνικός δαρβινισμός, τόσο ενισχύονται οι προσπάθειες των τεχνοκρατών να απονευρώσουν την υπόθεση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης από κάθε συγκρουσιακό, κάθε επαναστατικό στοιχείο και να τη μετατρέψουν σε μια υπόθεση διαχείρισης προγραμμάτων και κονδυλίων.

«Και απ' αυτή ακριβώς τη διαχειριστική λογική, τονίστηκε, διέπονται σήμερα τα ψυχιατρικά πράγματα της χώρας, καθώς το σύστημα ψυχιατρικής περίθαλψης περνά μια φάση εκσυγχρονισμού. Στα μεγάλα Ψυχιατρεία παρά τις τεράστιες δυσκολίες και τα εμπόδια, κάποια προγράμματα απασυλοποίησης ("Ψυχαργώς", "Ειδική Δράση" κ.ά.) βρίσκονται σε διαδικασία υλοποίησης. Πρώην έγκλειστοι μεταφέρονται σε ξενώνες και οικοτροφεία, διάφορες αποκαταστασιακές δραστηριότητες σχεδιάζονται. Τα ίδια τα άσυλα βέβαια εξακολουθούν να βουλιάζουν κάτω από το βάρος των τεραστίων προβλημάτων τους, τις ελλείψεις σε προσωπικό όλων των κλάδων, τις άθλιες κτιριακές εγκαταστάσεις, τη θλιβερή ασυλιακή καθημερινή πραγματικότητα των ασθενών και των λειτουργών τους».

Χωρίς τομεοποίηση και κεντρικό σχεδιασμό των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, η γύμνια του συστήματος αποκαλύφθηκε απ' το σεισμό το Σεπτέμβρη του 1999 που έβγαλε εκτός λειτουργίας το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (ΨΝΑ). Ξαφνικά, το Λεκανοπέδιο και ένα μεγάλο μέρος της χώρας έμεινε χωρίς ψυχιατρικές κλίνες και η εφημερία φορτώθηκε από τη μια στο Δρομοκαΐτειο και από την άλλη στα ψυχιατρικά τμήματα των Γενικών Νοσοκομείων (ΨΓΓΝ), που ήταν τελείως απροετοίμαστα για να αναλάβουν ένα τέτοιο βάρος - χωρίς να έχουν, δηλαδή τα μέσα, τις δομές, τα «εργαλεία», για να ανταποκριθούν στο όλο του ψυχιατρικού αιτήματος, όπως εντελώς ξαφνικά, τα ανάγκασαν να κάνουν.

Ετσι τα ράντζα και η αθλιότητα, που ήταν ο κανόνας στο ΨΝΑ (αλλά που δεν ήταν εξωτερικά ορατή, γιατί μπορούσε διαρκώς να απορροφάται μέσα στο γιγαντιαίο άσυλο), έγινε ορατή μέσα στα γενικά νοσοκομεία, των οποίων η λειτουργία αποσυντέθηκε, ξεπερνώντας, συχνά, τα όρια του κινδύνου.

Η κατάσταση που δημιουργήθηκε αποκάλυψε ότι η λεγόμενη «ψυχιατρική μεταρρύθμιση», για 17 χρόνια από τότε που διακηρύχτηκε ότι ξεκίνησε, εξακολουθεί να στηρίζεται στο άσυλο και στην ασυλική λειτουργία, χωρίς μέχρι τώρα να έχουν δημιουργηθεί εκείνες οι δομές, το προσανατολισμένο στην κοινότητα ολοκληρωμένο δίκτυο υπηρεσιών, που θα μπορούσε πραγματικά να το υποκαταστήσει.

Τέλος επισημάνθηκε ότι το πρόσφατα ψηφισμένο νέο νομοθετικό πλαίσιο του ΕΣΥ έρχεται να ανατρέψει βασικές κατακτήσεις του νοσοκομειακού κινήματος αίροντας οριστικά τη μονιμότητα για όλους τους εργαζόμενους στις υπηρεσίες υγείας. Ετσι η κρίση στο χώρο της υγείας εκφράζεται ακόμα πιο δραματικά στο χώρο της Ψυχικής Υγείας.