Τι είναι οικονομική κρίση;

ΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ δεν μπορούν πάντα να δώσουν με σαφήνεια τόσο την περιγραφή όσο και την ουσία ενός φαινομένου, μπορούμε να πούμε το εξής: Κρίση είναι η διακοπή της διευρυμένης αναπαραγωγής του κεφαλαίου. (Για την αναπαραγωγή έχουμε ήδη μιλήσει σε προηγούμενη ερώτηση - απάντηση, 30/10/2004). Η διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου δεν είναι μόνιμη, αδιάκοπη, αλλά διακόπτεται περιοδικά. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «κυκλική οικονομική κρίση».

ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ της κρίσης εμφανίζονται φαινόμενα όπως: Να μένουν απούλητα εμπορεύματα γιατί μειώνεται η αγοραστική δυνατότητα των εργαζομένων, να πέφτουν οι τιμές τους, να εμφανίζεται αδυναμία πληρωμής δανείων σε τράπεζες, ο όγκος της παραγωγής να μειώνεται και διάφορες επιχειρήσεις χρεοκοπούν και κλείνουν, η ανεργία να αυξάνεται. Εχουμε δηλαδή καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, με πρώτη απ' όλες την εργατική δύναμη.

ΟΙ ΚΥΚΛΙΚΕΣ οικονομικές κρίσεις είναι αναπόφευκτες στον καπιταλισμό, σύμφυτες του συστήματος. Αντικειμενικά, τίθεται το ερώτημα γιατί εμφανίζονται κυκλικές οικονομικές κρίσεις στον καπιταλισμό, γιατί την άνοδο της παραγωγής ακολουθεί η πτώση;

ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ κρίσεις εμφανίζονται στη μεγάλη καπιταλιστική παραγωγή, γιατί ο καπιταλισμός στην εξέλιξή του μετατρέπει το χαρακτήρα της διαδικασίας της εργασίας από ατομικό σε κοινωνικό. Στις καπιταλιστικές επιχειρήσεις τα εμπορεύματα παράγονται όχι με τη μεμονωμένη εργασία του εμπορευματοπαραγωγού, αλλά με τη συλλογική εργασία πολλών μαζί εργατών. Η παραγωγή επομένως γίνεται κοινωνική. Ακριβώς η μεγάλη καπιταλιστική παραγωγή προϋποθέτει τον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας σε ολοένα και μεγαλύτερη ανάπτυξη. Γεγονός που σημαίνει την ολοένα και πιο στενή και αμοιβαία σχέση ανάμεσα σε ξεχωριστές επιχειρήσεις και κλάδους. Οπως για παράδειγμα ανάμεσα σε ενεργειακές επιχειρήσεις και άλλες βιομηχανίες, οι οποίες επίσης συνδέονται με επιχειρήσεις παραγωγής πρώτων υλών. Αλλά ακόμη και ένα τελικό προϊόν είναι συνήθως αποτέλεσμα διαφορετικών επιχειρήσεων του ίδιου κλάδου.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ παραγωγή, διαρθρωμένη σε πολλές ξεχωριστές επιχειρήσεις, ιδιοκτησίας διαφορετικών καπιταλιστικών ομίλων, σημαίνει ότι αυτοί οι καπιταλιστικοί όμιλοι παράγουν καθένας για τον εαυτό του με τάση την όσο το δυνατό μεγαλύτερη παραγωγή, για να αποκομίσουν περισσότερα κέρδη, αφού η παραγωγή είναι μεν κοινωνική, αλλά η ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της ατομική - καπιταλιστική. Ετσι όμως η παραγωγή γίνεται άναρχη, αφού κίνητρο, νόμος, είναι το κέρδος. Εδώ, πράγματι, οι καπιταλιστές παράγουν σε μια άγνωστη αγορά, ως προς τις δυνατότητες πούλησης όλων των εμπορευμάτων τους. Από τη στιγμή που δεν μπορούν να πουληθούν τα εμπορεύματα, αρχίζουν να εμφανίζονται τα σημάδια της κρίσης. Και αυτό γιατί στην καπιταλιστική παραγωγή δεν μπορεί να υπάρξει αντιστοιχία στην κοινωνική παραγωγή και στη δυνατότητα πραγματοποίησης όλης της παραγωγής, δηλαδή στη δυνατότητα να απορροφηθούν όλα τα εμπορεύματα, αφού οι καπιταλιστές δεν παράγουν για την κάλυψη των αναγκών της κοινωνίας, αλλά για το κέρδος, ελπίζοντας πως όσο περισσότερα εμπορεύματα παράγουν, τόσο μεγαλύτερα κέρδη θα αποκομίσουν. Η μη πραγματοποίηση των εμπορευμάτων στην αγορά σημαίνει και διακοπή της διευρυμένης αναπαραγωγής.

ΕΙΔΑΜΕ, λοιπόν, ότι οι κρίσεις οφείλονται στο γεγονός ότι ενώ η παραγωγή είναι κοινωνική, η ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της είναι ατομική - καπιταλιστική. Αρα η αιτία και το αναπόφευκτο των κρίσεων βρίσκονται μέσα σ' αυτή την αντίθεση που είναι η βασική οικονομική αντίθεση του καπιταλισμού.