"Να εξασφαλίσουμε επειγόντως τη διεθνή υποστήριξη για την αποκατάσταση της τάξης και της ηρεμίας σε ολόκληρη την Αλβανία. Αυτό θα το πετύχουμε μέσω της επανασυγκρότησης της αστυνομικής υπηρεσίας και των ενόπλων δυνάμεων, αποκαθιστώντας ταυτοχρόνως ομαλές σχέσεις, αμοιβαία εμπιστοσύνη, κατανόηση και συνεργασία με τις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) και τις ΗΠΑ". Αυτά θα είναι τα πρώτα βήματα της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης του Φάτος Νάνο, σύμφωνα με τα λεγόμενα του υπουργού Εξωτερικών της Αλβανίας Πασκάλ Μίλο στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία", (27/7/97). Τι πιο φυσιολογικό πράγμα για μια κυβέρνηση που αναλαμβάνει να αντιμετωπίσει τα οξύτατα προβλήματα μιας χώρας, που οι συγκυρίες την οδηγούσαν σε αδιέξοδο; Αμεσος στόχος της είναι αντικειμενικά η συγκρότηση κράτους και η προσπάθεια οικονομικής ανάκαμψης σε περιβάλλον αρκετά εχθρικό, απ' όποια σκοπιά κι αν το αντιμετωπίσει κανείς. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα. Η πραγματικότητα που δημιουργήθηκε αφ' ότου άρχισε η ένοπλη εξέγερση των Αλβανών, η εξέλιξή της και η συνέχεια μετά τις εκλογές, αναδεικνύουν τη συνθετότητα του αλβανικού ζητήματος, η κρίση του οποίου, παρά τις αισιόδοξες εικασίες και προβλέψεις, (ο ΣΥΝ ιδιαίτερα θεωρεί ότι δικαιώθηκε από τις εξελίξεις, γιατί υποστήριξε την ξένη επέμβαση, "Αυγή" 26/07/97), όλων όσοι έγιναν συντελεστές για τη σημερινή του διαμόρφωση, αναζητεί εναγωνίως διέξοδο. Τα δυο κρίσιμα και αλληλένδετα μεταξύ τους ερωτήματα είναι σε ποια κατεύθυνση και προς όφελος ποιων.

Στα μέσα της βδομάδας αναμένεται να πραγματοποιηθεί στη Ρώμη η Διεθνής Διάσκεψη, για την παροχή βοήθειας στην Αλβανία. Αυτό είναι ένα στοιχείο που μπορεί να συμβάλει στην ανίχνευση του μέλλοντος της γειτονικής χώρας και να ερμηνεύσει τα λεγόμενα του υπουργού Εξωτερικών της νέας κυβέρνησης. Μπορεί, επίσης, να ερμηνεύσει την ευφορία όλων όσοι επιμένουν ότι νέος άνεμος άρχισε να πνέει στην Αλβανία, αλλά και σε όσους θεωρούν ότι οι επιλογές για τη διευθέτηση της κρίσης, τις οποίες και υποστήριξαν και προώθησαν τους δικαιώνουν. Σε αντίθεση, μάλιστα, με τις δυνάμεις που υποστήριξαν ότι έγινε επέμβαση και αντιστάθηκαν, καλώντας τον ελληνικό λαό σε διεθνιστική δράση ενάντια σ' αυτήν, σαν την πιο αποτελεσματική βοήθεια στον αλβανικό λαό. Η συνέχεια στην Αλβανία δεν έρχεται από το πουθενά. Στα χρόνια μετά την ανατροπή του σοσιαλιστικού καθεστώτος εισρέουν αμερικανικά και δυτικοευρωπαϊκά κεφάλαια και μάλιστα σε τομείς στρατηγικής σημασίας, ορυκτά, ενέργεια κλπ. Μόνο η Γερμανία ελέγχει τα ορυχεία χρωμίου και η Αλβανία είναι δεύτερη χώρα στην Ευρώπη μετά τη Ρωσία σε αυτά τα κοιτάσματα, ενώ αμερικανικά κεφάλαια έχουν επενδυθεί στον τομέα του πετρελαίου και της ασφάλτου. Η εξέγερση του αλβανικού λαού, ας μην το ξεχνάμε, ήταν αποτέλεσμα της εξαθλίωσής του, στην οποία τον οδήγησε το άγριο καπιταλιστικό καθεστώς που οικοδομήθηκε στα χρόνια μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού. Οι ιμπεριαλιστές, Δυτικοευρωπαίοι και Αμερικανοί στήριξαν το βάρβαρο καθεστώς υπό τον Μπερίσα και για οικονομικούς και για πολιτικούς λόγους. Τους οικονομικούς ήδη τους έχουμε σύντομα αναφέρει. Οι πολιτικοί έχουν άμεση σχέση με την εδραίωση της κυριαρχίας τους στα Βαλκάνια και η Αλβανία είναι κρίκος, λόγω αλβανικής μειονότητας στο Κοσσυφοπέδιο και στην ΠΓΔΜ, αλλά και λόγω της ελληνικής μειονότητας. Ας μην ξεχνάμε και το γεγονός ότι η δημιουργία έντασης στην περιοχή ενισχύει τη στρατιωτική παρουσία κυρίως στην Αδριατική. Η εξέγερση έβαζε σε κίνδυνο αυτά τα συμφέροντα, αλλά ταυτόχρονα ανέδειχνε και την αδυναμία του καθεστώτος να κυβερνάει όπως πριν. Οι ίδιοι βεβαίως δεν ήταν διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν στην τύχη της εξέγερσης τα συμφέροντά τους. Επομένως δεν τους ενδιέφερε η στήριξη ή όχι του Μπερίσα, αλλά οι προϋποθέσεις της κατοχύρωσης και διεύρυνσης των συμφερόντων τους. Δηλαδή, μια πολιτική διέξοδος ενάντια στα λαϊκά συμφέροντα. Ο ρόλος του σημερινού κυβερνητικού Σοσιαλιστικού Κόμματος ήταν καταλυτικός για τη συνέχεια, αφού στην πορεία εξέλιξης της εξέγερσης με τη συμβολή και του ΟΑΣΕ, (είναι γνωστή η διαπλοκή του με το ΝΑΤΟ), ήρθε σε συμβιβασμό με τον Μπερίσα, προετοίμασε το έδαφος για την πολυεθνική στρατιωτική επέμβαση και άνοιξε το δρόμο της εκτόνωσης και αφομοίωσης της εξέγερσης σε ανώδυνα για το σύστημα, αλλά επικίνδυνα για το λαό, μονοπάτια. Ολα δε αυτά με την κυβέρνηση του Μπασκίμ Φίνο, που ανέλαβε τη διευθέτηση της κρίσης στην προοπτική διεξόδου, που χάραξε η διεθνής κοινότητα, (οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις) μέσω του ΟΑΣΕ και με τη χρησιμοποίηση των κρατών που έστειλαν στρατιωτική δύναμη.

Ποια είναι η κατάσταση σήμερα; Ο Μπερίσα μπορεί να πέρασε στην αντιπολίτευση, συνεχίζει, όμως, να υπάρχει, να δρα νομιμοποιημένος και μέσω των εκλογών. Οι ένοπλες συμμορίες, που δεν είναι συνέπεια εξέγερσης αλλά των μηχανισμών του σάπιου καθεστώτος του Μπερίσα, νέμονται μέρος του πλούτου, δρώντας με τη δύναμη όχι μόνο των όπλων, αλλά της οργάνωσής τους και μάλλον σαν τέτοιος μηχανισμός είναι χρήσιμος στα μεγάλα ντόπια και ιδιαίτερα στα ξένα συμφέροντα. Στην προκειμένη περίπτωση, είναι ένα ερώτημα ποιος τις ελέγχει, σε ποιο βαθμό τις ελέγχει, αν και πώς μπορούν να ελεγχθούν. Αλλά είναι και το καλύτερο πρόσχημα για την οργάνωση ενός κράτους που θα εξασφαλίζει τη δραστηριότητα των Αμερικανών και των Δυτικοευρωπαίων τόσο στην Αλβανία όσο και στα Βαλκάνια γενικότερα.

Στην Αλβανία είναι δύσκολο να προεξοφλήσει κανείς ποια θα 'ναι η συνέχεια. Οι συνθήκες και οι προϋποθέσεις νέας όξυνσης της κατάστασης είναι υπαρκτές, άρα και η δυνατότητα κλιμάκωσης και πάλι της ξένης επέμβασης, ανοιχτής, ή συγκαλυμμένης. Πολιτικοοικονομική ήδη υπάρχει. Αλλά και στρατιωτική αν χρειαστεί και με κίνδυνο γενικότερων αναταραχών, είναι εύκολο να γίνει. Αξίζει γι' αυτό προσοχής και η ιδιαίτερη αναφορά της κυβέρνησης της Αλβανίας στους Αλβανούς των γειτονικών χωρών ως "μητέρας - πατρίδας". Οσο για τον ΣΥΝ και τον αρθρογράφο του που εκτιμούν ότι τα νέα δεδομένα και η ζωή διέψευσαν όσους μιλούσαν για επέμβαση, ότι υπάρχει ένα αναχρονιστικό νήμα που συνδέει την εκτίμηση για επέμβαση στη Βοσνία, στην Αλβανία και την εναντίωση στην ΕΕ, ότι η θέση του ΚΚΕ "κάτω τα χέρια από την Αλβανία" δεν αντέχει σε κριτική, αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι ο φορέας αυτός υποκλίνεται δουλικά στο κεφάλαιο, επιμένοντας στη λογική της υποταγής των λαών, την πάλη των οποίων απεχθάνεται μετά βδελυγμίας. Η εξέγερση των Αλβανών δεν πήγε χαμένη. Είναι παρακαταθήκη για την αντιιμπεριαλιστική πάλη των λαών που η ίδια η ζωή θα την οδηγεί σε ανάπτυξη ως την οριστική της δικαίωση.