Β ΜΕΡΟΣ

Το 1935 αρχίζει με σημαδιακά γεγονότα.

Ολο και πιο πολύ στο προσκήνιο έρχεται το λεγόμενο πολιτειακό, δηλαδή η αποκατάσταση της μοναρχίας. Σήμερα, ξέρουμε ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το σχέδιο αποκατάστασης της μοναρχίας έρχεται από πολύ μακριά: Εχει καταρτιστεί στο Λονδίνο, το Παρίσι, αλλά και το Βελιγράδι, όπου η βασιλική δυναστεία κινείται πολύ δραστήρια. Οι βασικές του δυνάμεις το βλέπουν σαν ένα απλό πρώτο στάδιο για την επιβολή δικτατορικού καθεστώτος. Σήμερα, γνωρίζουμε με πολλές λεπτομέρειες ότι στους ανώτερους κυρίαρχους κύκλους δρουν μυστικές μοναρχικές και μοναρχοφασιστικές οργανώσεις με μεγάλες διακλαδώσεις, που κινούνται πολύ δραστήρια.

Στην περίοδο αυτή, ανατέλλει και το άστρο του στρατηγού Γ. Κονδύλη (1879 - 1936). Για την ακρίβεια, ανατέλλει για δεύτερη φορά, καθώς ο στρατηγός δεν είναι άγνωστος: Είναι, αντίθετα, πολύ γνωστός για τη συμμετοχή του στους Βαλκανικούς πολέμους, τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Τώρα, γίνεται ο εκτελεστής μεγάλων πολιτικών σχεδίων: Τα σχέδια αυτά, στενά, όπως πάντα, δεμένα με τον αγγλικό παράγοντα, δε στερούνται και κάποιας προσωπικής φιλοδοξίας.

Στην αναταραχή, συμβάλλουν και συγκυριακοί παράγοντες: Είναι η περίοδος που γίνονται οι δίκες οι σχετικές με τις απόπειρες δολοφονίας του Ελ. Βενιζέλου. Οι υποθέσεις αυτές βγάζουν πολλά στην επιφάνεια και είναι πολλοί αυτοί που αναζητούν μια περισπαστική διέξοδο.

Θα τη βρουν, τελικά, στην απόπειρα στρατιωτικού κινήματος της 1ης Μάρτη 1935. Λίγα, ίσως, είναι τα περιστατικά της εποχής που έχουν συζητηθεί όσο το κίνημα αυτό. Οπως φαίνεται, ήταν μια πολύπλοκη υπόθεση, στην οποία ήταν μπλεγμένοι διάφοροι παράγοντες.

Ο πρώτος και κύριος ήταν, αναμφίβολα, η Βρετανία. Είναι πολύ δύσκολο να δεχτούμε ότι δεν εγνώριζε τα συμβαίνοντα και δεν είχε αναμειχθεί σε αυτά. Οπως φαίνεται, το σχέδιό της ήταν μια αποτυχημένη στρατιωτική απόπειρα για να διευκολυνθούν τα σχέδια κατολίσθησης προς τη δικτατορία.Η εμφάνιση βρετανικών (και γαλλικών) πολεμικών πλοίων στον Πειραιά στη διάρκεια των γεγονότων και η επίσημη θέση της βρετανικής κυβέρνησης σε βάρος των κινηματιών δείχνουν ότι παρακολουθούσε άγρυπνα τα γεγονότα. Ενας άλλος παράγοντας του κινήματος ήταν, όπως φαίνεται, ο ιταλικός. Μερικοί εκπρόσωποι των ανωτέρων κύκλων έχουν πλευριστεί από καιρό από την Ιταλία (την οποία η Βρετανία, άλλωστε, μάλλον ενθαρρύνει) και προσπαθούν να διευρύνουν την επιρροή της. Ιδιαίτερος στόχος τους είναι η επιβολή μιας "δικής τους" δικτατορίας. Τέλος, υπάρχουν και εκείνοι οι κύκλοι που προσπαθούν να ανακόψουν την πορεία προς την παλινόρθωση. Αυτοί οι τελευταίοι θα είναι και τα κυριότερα θύματα, καθώς οι άλλοι παράγοντες τους έχουν "αναθέσει" μια λεπτή αποστολή: Να παρασύρουν ασυνείδητα στην καταστροφή και τις επαναστατικές δυνάμεις.

Ενας άλλος παράγων που προκαλεί εντύπωση είναι η υπερβολικά αδέξια διεξαγωγή του κινήματος, ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός απρόβλεπτων παραγόντων και η αδυναμία των κινηματιών να συνεννοηθούν μεταξύ τους.

Ετσι, βλέπουμε το μεγάλο όγκο του Φιλελευθέρου Κόμματος να μη γνωρίζει πιθανότατα τίποτε για το εγχείρημα, που, ωστόσο, έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις πού όλοι, ακόμη και ο "Ριζοσπάστης", το γνωρίζουν.Από την άλλη μεριά, η στρατιωτική πλευρά παραείναι άτυχη. Στην Αθήνα και τον Πειραιά, το κίνημα καταστέλλεται σχεδόν αμέσως. Στη Μακεδονία, η κατάσταση είναι πραγματικά παράδοξη. Οι στρατιωτικές φρουρές της Θεσσαλονίκης και των άλλων πόλεων, παρά την εντατική παρουσία των οπαδών του Βενιζέλου και την αποφασιστική τους υπεροχή, δεν υποστηρίζουν το κίνημα, με αποτέλεσμα οι κινηματίες να απομονωθούν πέρα από τον Στρυμόνα. Κυρίως ακολουθούνται από τις στρατιωτικές φρουρές των νησιών του Ανατ. Αιγαίου. Η στάση του στόλου, όπου κυριαρχούν από την αρχή οι κινηματίες, είναι ακόμη πιο παράδοξη. Κατά παράβαση πάσης στρατιωτικής λογικής, αλλά και των συγκεκριμένων εντολών του Βενιζέλου, αντί να στραφεί προς το βορρά, ενισχύοντας τους κινηματίες, στρέφεται προς τον νότο, την Κρήτη.

Ολες αυτές οι αδεξιότητες, απροσδόκητες από ανθρώπους συνηθισμένους να παίρνουν γρήγορες αποφάσεις στο πεδίο της μάχης, οδηγούν στην κατάρρευση του κινήματος. Στις 10-11 Μάρτη, έχει πια λήξει. Ο στόλος παραδίδεται. Ο Βενιζέλος καταφεύγει, για τελευταία φορά, στο εξωτερικό.

Τα γεγονότα που ακολουθούν δείχνουν ότι "βρωμάει μπαρούτι".

Ο στρατηγός Κονδύλης, που πήρε την αρχηγία της καταστολής του κινήματος, αναγορεύεται σε "ισχυρό άνδρα".

Οι διωγμοί παίρνουν μεγάλη έκταση και, αυτή τη φορά, χύνεται και αίμα. Οι αποτάξεις στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων είναι πολυάριθμες ενώ οι Σ. Σαράφης και Ι. Τσιγάντες καθαιρούνται δημόσια. Τα στρατοδικεία επιβάλλουν βαριές ποινές. Τρεις αξιωματικοί - οι στρατηγοί Μιλ. Κοιμήσης και Αν. Παπούλας και ο επίλαρχος Στ. Βολάνης - εκτελούνται. Μια άλλη παράδοξη λεπτομέρεια: Στις δίκες τους, οι δυο πρώτοι ισχυρίστηκαν ότι δεν είχαν καμία ανάμειξη στα γεγονότα και στο κίνημα και, όπως φαίνεται, αυτή ήταν και η αλήθεια.

Ενδειξη της εξαγρίωσης της πολιτικής ζωής: Οι εκτελέσεις κινηματογραφούνται και οι ταινίες προβάλλονται και στο εξωτερικό.

Στις δίκες των πολιτικών αρχηγών του κινήματος, η εικόνα είναι κάπως διαφορετική: Εκεί, οι παρόντες κατηγορούμενοι καταριούνται τον Βενιζέλο (που επίσης δικάζεται ερήμην) και ορκίζονται ότι δεν είχαν ιδέα. Ο Αλ. Παπαναστασίου, μάλιστα, χρησιμοποιεί σαν ελαφρυντικό του το ότι είχε ζητήσει την αποπομπή από τη Βουλή των κομμουνιστών βουλευτών.Η δίκη χρησιμοποιείται και για εκκαθάριση ακόμη και προσωπικών λογαριασμών, όπως έδειξε η αναφορά ακόμη και στην εκτέλεση των "6" του 1923.

Τελικά, επιβάλλονται 4 θανατικές καταδίκες (Ελ. Βενιζέλος, Νικ. Πλαστήρας, Ι. Κούνδουρος, Εμ. Τζανακάκης), όλες ερήμην, ενώ οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης.

Η σχετική επιείκεια προς τους πολιτικούς αρχηγούς έχει και πάλι μια χαρακτηριστική εξήγηση: Τη βρετανική παρέμβαση.

Πράγματι, οι Βρετανοί από καιρό σκέπτονται την επιστροφή της δυναστείας. Το ιταλικό αλληθώρισμα του Βενιζέλου και των Φιλελευθέρων κλονίζουν την εμπιστοσύνη τους προς την πλευρά αυτή. Η προετοιμασία του πολέμου έχει κάνει τους Βρετανούς να θέλουν ένα πλήρως έμπιστο καθεστώς και, σαν τέτοιο, θεωρούν τη μοναρχία.

Ετσι, δε θέλουν την επιστροφή της μοναρχίας σαν αντιβενιζελικής αλλά σαν φορέα υποστήριξης ευρυτέρων δυνάμεων.

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ

ΑΥΡΙΟ:

Τα γεγονότα τρέχουν