Ποιες είναι αυτές; Νομίζω, κυρίως δύο. Και αναφέρονται και οι δύο σε δύο φαινόμενα, πολύ εντυπωσιακά. Το ένα είναι ο συγκλονισμός της κοινής γνώμης από το μέγεθος της συμφοράς. Σπάνια συγκλονίστηκε ο πληθυσμός της χώρας σε τέτοια έκταση και σε τέτοιο βάθος. Δεν υπήρξε κάτοικος αυτού του κατακαημένου τόπου, που να μην ταράχτηκε από την καταστροφή, που να μην πόνεσε, που να μην αγανάκτησε. Εκτός των εμπρηστών, φυσικά.

- Τι κάνουν αυτοί οι άνθρωποι; Για όνομα του Θεού! Δεν κινούνται; Δεν παίρνουν μέτρα; Δεν αφήνουν όλα τα άλλα, ν' αντιμετωπίσουν το κακό, που μας βρήκε; Πώς μπορούν, ν' αρκούνται σε κάποιες εκνευριστικές εξηγήσεις, ότι τα πράγματα δεν είναι και τόσο τραγικά, και σε κάποιες καθησυχαστικές δηλώσεις, ότι όλα θα διορθωθούν;

Φαινόμενο, λοιπόν, οδυνηρά εκπληκτικό, αυτή η στάση των κυβερνώντων. Καίγεται ο τόπος και αυτοί... πέρα βρέχει, κατά τη λαϊκή έκφραση. Πράγματι... βρέχει, πέρα, σε άλλες χώρες, και οι άρχοντές μας παρηγορούνται, ότι κι εδώ θα βρέξει - πού θα πάει; - και θα λήξει το θέμα!

Το πρόβλημα, λοιπόν, έγκειται, για την κυβέρνηση, στο να το ξεχάσει ο κόσμος. Η ζωή συνεχίζεται, ζωηρή, ταραχώδης, ιδίως στη σύγχρονη εποχή, και όλα ξεχνιούνται. Αυτό, άλλωστε, διακήρυξε, πριν από καιρό, ένας κορυφαίος πολιτικός της χώρας μας. Αναφερόμενος σ' ένα σοβαρό και φλέγον θέμα, που είχε ανακύψει, είπε:

- Σε λίγους μήνες, ποιος θα το θυμάται;

"Καλότυχοι οι νεκροί, που λησμονάνε, την πίκρα της ζωής..."

Τους νεκρούς μακαρίζει, γιατί ξεχνούν, ενώ τους ζωντανούς τους λυπάται, γιατί, όπως λέει στον τελευταίο στίχο του ποιήματος: "Θέλουν, αλλά δεν μπορούν, να λησμονήσουν". Αποθηκεύουν οι πολίτες μιας χώρας τις μνήμες τους από τα καμώματα και τα εγκλήματα των εξουσιαστών και όταν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες, για μια εξέγερση, ξεσπάνε. Και τότε οι φαύλοι κι ένοχοι εξουσιαστές αναφέρονται, με φόβο και τρόμο, στο εκκλησιαστικό: Πού φύγωμεν, αμαρτωλοί;

Ασημάκης ΓΙΑΛΑΜΑΣ