Τέταρτη σε μέγεθος, ανάμεσα στα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου Πελάγους, βρίσκεται ανάμεσα στην Ιθάκη και την Κεφαλλονιά. Αν κάνει κανείς τον παραλληλισμό, θα συγκρίνει την περίπτωσή της με αυτήν της Πελοποννήσου. Ολοι ξέρουν το «αυλάκι» και ότι το νησί του Πέλοπα δεν είναι και τόσο ...νησί. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τη Λευκάδα, γεγονός που διευκολύνει την πρόσβαση (δε χρειάζεται πλοίο) και, παράλληλα, μειώνει το κόστος του ταξιδιού.

Τα βορειοδυτικά της παράλια αγγίζουν σχεδόν τις ακτές της Ακαρνανίας. Οι Γεωλόγοι πιστεύουν ότι το νησί αποσπάστηκε με σεισμό (στον Καινοζωικό Αιώνα) από τον κύριο κορμό της χώρας. Οι ιστορικοί της αρχαιότητας αναφέρουν ακόμα ότι η Λευκάδα αποτελούσε χερσόνησο της Ακαρνανίας και ότι το στενό υδάτινο χώρισμα (25 μέτρων) που υπάρχει ανάμεσα στο βόρειο τμήμα του νησιού και την ηπειρωτική Ελλάδα ήταν ισθμός. Η γνώμη ότι στο σημείο αυτό ανοίχτηκε διώρυγα φαίνεται λογική, από την όλη φύση του στενού, αλλά επικρατέστερη είναι η άποψη ότι το άνοιγμα οφείλεται σε σεισμική καθίζηση.

Το έδαφος του νησιού είναι ορεινό. Η οροσειρά Σταυρωτά έχει ύψος 1.140 μέτρα. Ομως, τα υπόλοιπα βουνά (Σκάρος, Αχράδα, Σικερό κλπ.) δεν ξεπερνούν τα 600 μέτρα. Μεταξύ αυτών των βουνών, σχηματίζονται εύφορες πεδιάδες, σημαντικότερες από τις οποίες είναι της Φλέβας και της Βασιλικής. Πάντως, αν και ορεινό, το νησί καλλιεργείται στο μεγαλύτερο τμήμα του. Υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες ρίζες ελαιόδεντρα, καθώς και εκτεταμένες αμπελοφυτείες, από τις οποίες παράγεται θαυμάσιο κόκκινο κρασί.

Οι δυτικές ακτές του νησιού είναι απόκρημνες και χωρίς αξιόλογο διαμελισμό. Αντίθετα, οι ανατολικές σχηματίζουν αρκετούς βαθείς κόλπους (Βλυχού, Αφτέλι, Σύβοτα κλπ.) και στενόμακρα ακρωτήρια (Κάβος Κυράς, Λειψό, Γερότρυπα κλπ.).

Ανάμεσα στις ανατολικές ακτές του νησιού και στην Ακαρνανία, βρίσκονται γραφικά νησάκια. Από αυτά μεγαλύτερο είναι το Μεγανήσι και γνωστότερο ο Σκορπιός. Ξεχωρίζουν και τα γραφικά μικρά νησιά του Κάλαμου, της Καστού, της Σπάρτης, του Αρκουδιού και της Μαδουρής, όπου βρίσκεται το αρχοντικό της οικογένειας Βαλαωρίτη.

Πρωτεύουσα του νησιού είναι η πόλη της Λευκάδας. Μία μικρή πόλη χτισμένη σε έδαφος χαμηλότερο από την επιφάνεια της θάλασσας. Δυτικά της πόλης εκτείνεται η λιμνοθάλασσα. Ανατολικά, υψώνεται επιβλητικό φράγκικο φρούριο - έργο του Σικελού Ιωάννη Ορσίνι το 1300 - το οποίο στα παλιότερα χρόνια προστάτευε την πόλη από τις κάθε είδους επιδρομές.

Η πρωτεύουσα χωρίζεται από την Ακαρνανία με τεχνητό κανάλι και ενώνεται με δύο γέφυρες, μία κινητή πάνω από τη διώρυγα και μία πάνω από τη λιμνοθάλασσα. Η πολεοδομία της είναι γραφική. Με εξαίρεση τον παραλιακό δρόμο, οι υπόλοιποι είναι στενοί και πολλοί από αυτούς λιθόστρωτοι. Σε αυτούς τους δρόμους συνωστίζεται πλήθος κόσμου, που ψάχνει θέσεις στις ταβέρνες και τα καφέ. Η νυχτερινή ζωή είναι ικανοποιητική, με αρκετά μπαρ να συναγωνίζονται για το ποιο θα προσελκύσει τους περισσότερους επισκέπτες, αλλά χωρίς ακρότητες και τη φασαρία που γίνεται, π.χ., σε πολλά από τα νησιά των Κυκλάδων.

Το τουριστικότερο μέρος του νησιού είναι το χωριό Νυδρί. Χτισμένο σε έναν καταπράσινο από ελιές και λεμονιές κάμπο, ατενίζει τα νησιά που «κολυμπούν» απέναντί του, τη Μαδουρή, το Σκορπιό, το Σκορπίδι και τη Σπάρτη. Προσελκύει «υψηλής οικονομικής επιφάνειας» τουρίστες και τις ανάλογες θαλαμηγούς. Θαυμαστές του πλούτου που επισκέπτονται το μέρος, αναλώνονται σε μακροσκελείς αναλύσεις για το πόσα πόδια είναι το τάδε, για το πόσο γερό σκαρί είναι το δείνα και για το ότι οι ίδιοι αν είχαν τα χρήματα δε θα αγόραζαν κανέναν από αυτά, γιατί δεν πληρεί τις υψηλές προδιαγραφές τους.

Διαφορετικές εικόνες δίνει ο παραθαλάσσιος οικισμός της Βασιλικής και ο ομώνυμος όρμος. Πόλος έλξης για τους οπαδούς του σερφ, εκεί σανίδες και φανταχτερά χρώματα από στολές και αξεσουάρ ισορροπούν με προσπάθεια, επιμονή και υπομονή στο λευκό του αφρού. Μέχρι ο λάθος υπολογισμός να τους ξαναπαραδώσει στο γαλάζιο της θάλασσας.

Αλλα αξιόλογα χωριά του νησιού είναι ο Αγιος Νικόλαος, το Καλαμίτσι, το Μαραντοχώρι, ο Αγιος Νικήτας και το Δράγανο. Ζωσμένα από το πράσινο, με τις γνώριμες φιγούρες των Ελληνίδων γιαγιάδων να παρακολουθούν στωικά τον οδηγό του φορτηγού, του τροχόσπιτου, του τζιπ, του στέισον - βάγκον, του ογκώδους, γενικώς, ο οποίος ιδρώνει για να μανουβράρει στο στενό, όλο στροφές δρομάκι, που περνά μέσα από το χωριό. Καμιά φορά δίνουν και οδηγίες (οι γιαγιάδες), αλλά η λευκαδίτική ντοπιολαλιά, κομμάτι της επτανησιακής διαλέκτου, δε βοηθά ιδιαίτερα τη συνεννόηση.

Για τις παραλίες, δε χρειάζεται να γραφούν πολλά. Ετσι κι αλλιώς, τα πλήκτρα του υπολογιστή, αλλά και ο φακός της μηχανής αδυνατούν να περιγράψουν την απερίγραπτη ομορφιά της πραγματικότητας. Ας αρκεστούμε στο ότι ξεχωρίζουν αυτές κοντά στον οικισμό του Αγίου Νικήτα. Οπως και κοντά στο χωριό Αθάνι, στο Πόρτο Κατσίκι (αν και κομμάτι από τους βράχους που στέκουν κατακόρυφα πάνω από την ακτή γκρεμίστηκε και έκοψε την παραλία στη μέση) και τα Γκρεμνά.