Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει, βλέποντάς το με τα μάτια της εποχής μας, κάπως τετριμμένο το έργο «Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία από το 1848 ως το 1850». Αυτό δεν ήταν παρά μια απόδειξη για το ότι κάθε πράγμα πρέπει να το βλέπουμε με τα μάτια της εποχής του.

Με τα μάτια της εποχής του, λοιπόν, το έργο αυτό υπήρξε, από πολλές απόψεις, πρωτοπόρο: Εδειξε κατ' αρχήν, την αιτία της επικράτησης και της επιβολής της Δικτατορίας της Β' Αυτοκρατορίας. Η αιτία αυτή δεν ήταν το αστικό πνεύμα του Λουδοβίκου Βοναπάρτη - ακόμη και αν υπήρξε στην πραγματικότητα - αλλά η επιθυμία της αστικής τάξης της πόλης και του χωριού της Γαλλίας για μια ήσυχη και ασφαλή απόλαυση των καρπών της εξουσίας της. Παράλληλα, η Β' Αυτοκρατορία δεν ήταν απλή επανάληψη της Πρώτης, δηλαδή, εκείνης που επέβαλε ο Ναπολέων ο Α', θείος του Λουδοβίκου. Στην Α' Αυτοκρατορία, το βασικό ιστορικό περιεχόμενο είναι η στερέωση της πρώτης νίκης της αστικής τάξης ενάντια στη μεσαιωνική και μισομεσαιωνική έγγεια αριστοκρατία. Στη Β' έχουμε μια διαφορετική κατάσταση, παρ' όλη την ακόμη εμφανή ανωριμότητα των ιστορικών συνθηκών. Η αστική τάξη θέλει να εξασφαλίσει την κυριαρχία της απέναντι σε άλλους αντιπάλους - τους εργάτες - που γίνονται όλο και πιο ενοχλητικοί. Στα γεγονότα της Β' Αυτοκρατορίας, βλέπουμε και την πορεία συνολικότερης ωρίμανσης της καπιταλιστικής κοινωνίας: Μέσα στους κόλπους τις ίδιας της αστικής τάξης, εμφανίζονται δυνάμεις που καταλαβαίνουν καλύτερα τον κίνδυνο, που είναι πρόθυμες να τον αντιμετωπίσουν με την ξιφολόγχη, από τη μια μεριά, αλλά και με τους παραπλανητικούς ελιγμούς και τις επιδέξιες παραχωρήσεις, από την άλλη. Αυτός ακριβώς ήταν ο Λουδοβίκος Βοναπάρτης, αυτός θα είναι, σε λίγο, ο «Σιδηρός» Καγκελάριος, Οτο φον Μπίσμαρκ.

Στους «Ταξικούς Αγώνες στη Γαλλία» εμφανίζεται συγκεντρωμένο το υλικό που θα επιτρέψει τη διατύπωση των αναλύσεων του Μαρξ για την αστική δημοκρατία σαν μορφή δικτατορίας της αστικής τάξης, για το κράτος σαν όργανο (αλλά σαν επιτελικό και όχι απλώς εκτελεστικό όργανο) ταξικής κυριαρχίας, για τις πολύπλοκες σχέσεις που ενώνουν τους εκφραστές των διαφόρων δυνάμεων με αυτές τις δυνάμεις αλλά και που τους χωρίζουν απ' αυτές.

Ας αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι: Στο έργο είναι φανερή η πρωτόλεια σφραγίδα. Ωστόσο, η αξία του είναι μεγάλη, όχι μόνο λόγω των ιδεών που περιέχει αλλά και γιατί σ' αυτό βρίσκουμε όλα εκείνα τα υλικά που χρησίμευσαν σαν βάση για τη συγγραφή της λαμπρής «18ης BRUMAIRE...». Εστω και μόνο γι' αυτό αξίζει να διαβαστεί.

• Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»