H Σύνοδος Κορυφής του Γκέτεμποργκ, εκτός των άλλων, ανέδειξε τους ανταγωνισμούς στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τα σοβαρά προβλήματα στις ευρωαμερικανικές σχέσεις. Φυσικά, η σημαντικότερη πτυχή της Συνόδου ήταν οι μεγάλες και μαχητικές διαδηλώσεις που διήρκεσαν από την Πέμπτη 14 Ιούνη ως το Σάββατο 16 Ιούνη. Αυτές οι διαδηλώσεις έφεραν στην επιφάνεια το κύριο χαρακτηριστικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το χάσμα που χωρίζει την ΕΕ από τους λαούς.

Η συνάντηση του Προέδρου των ΗΠΑ Τζ. Μπους με τους «δεκαπέντε», το απόγευμα της Πέμπτης, έδωσε την ευκαιρία στους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης να μάθουν από «πρώτο χέρι» τα νέα σχέδια και τις προτεραιότητες τη νέας αμερικανικής κυβέρνησης. Η συζήτηση περιστράφηκε, κυρίως, γύρω από το σχέδιο του νέου «Πολέμου των Αστρων», τη Συμφωνία του Κιότο για το περιβάλλον και το νέο γύρο διαπραγματεύσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Οσον αφορά στο σχέδιο για τον «Πόλεμο των Αστρων», ο Τζ. Μπους δήλωσε έτοιμος να ακούσει τους «συμμάχους», αλλά άφησε να εννοηθεί ότι όποια και αν είναι η γνώμη τους, το σχέδιο θα προχωρήσει. Για τη Συμφωνία του Κιότο, την οποία δε θα επικυρώσουν οι ΗΠΑ, είναι χαρακτηριστική η δήλωση του πρωθυπουργού της Σουηδίας Γκόραν Πέρσον: «Συμφωνήσαμε σε ένα πράγμα, ότι διαφωνούμε σε όλα». Τέλος, σχετικά με το παγκόσμιο εμπόριο συμφωνήθηκε ότι όλα παραπέμπονται στη Σύνοδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, στις 9 Νοέμβρη του 2001, στην πόλη Ντόχα του Κατάρ.

Ουσιαστικά, η συνάντηση έδωσε την ευκαιρία στον Τζ. Μπους να κάνει μια ακόμη επίδειξη ισχύος, να υπενθυμίσει στους συνομιλητές του ποιος είναι το αφεντικό. Βεβαίως, αυτό δε σημαίνει ότι αναιρούνται οι πολλοί και έντονοι ανταγωνισμοί μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ, οι οποίοι κατά καιρούς οξύνονται. Απλώς επιβεβαίωσε ότι οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί υποχωρούν, όταν οι ανταγωνιστές θέλουν να αντιμετωπίσουν τον «κοινό εχθρό», τους λαούς και τα κινήματά τους. Και όταν δεν υποχωρούν, τότε αντιμετωπίζονται με το «δίκαιο του ισχυροτέρου».

Αν δεν είχαν μεσολαβήσει οι δραματικές εξελίξεις στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, όπως και το ΟΧΙ των Ιρλανδών, η Σύνοδος του Γκέτεμποργκ θα ήταν από αυτές που ξεχνιούνται την επόμενη κιόλας μέρα. Στην επίσημη ημερήσια διάταξη ήταν εγγεγραμμένα τρία θέματα: Η πορεία της διεύρυνσης, η «αειφόρος ανάπτυξη» και η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας. Τελικά, όμως, η Σύνοδος του Γκέτεμποργκ γράφτηκε με πολύ έντονα γράμματα στην ιστορία, κυρίως για τα όσα συνέβησαν έξω από αυτήν, αλλά και γι' αυτά που συζητήθηκαν κατά τη διάρκει της.

Οι «δεκαπέντε» εμφανίστηκαν κατ' αρχάς επιφυλακτικοί για την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στην ΠΓΔΜ. Ομως, λίγες ώρες αργότερα, το πρωί της Παρασκευής, άλλαξαν άρδην τη θέση τους και άναψαν το «πράσινο φως» για τη νέα επέμβαση του ΝΑΤΟ. Η αλλαγή οφειλόταν, όπως δήλωσε ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης, στην επιστολή του Προέδρου της ΠΓΔΜ Μπ. Τραϊκόφσκι προς τους «δεκαπέντε», όπως και στην έκκληση των αλβανικών κομμάτων της ΠΓΔΜ για την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων. Ετσι, οι ηγέτες της ΕΕ βρήκαν τη νομιμοποιητική βάση για την επέμβαση και την αποφάσισαν. Επιβεβαιώνοντας ότι παραμένουν μέχρι και την τελευταία στιγμή συνένοχοι (μαζί με τις ΗΠΑ) σε ένα έγκλημα διαρκείας εις βάρος των βαλκανικών χωρών και των λαών τους. Αξίζει επίσης να επισημανθεί ο ιδιαίτερος ζήλος του κ. Σημίτη για την ελληνική συμμετοχή στην επέμβαση, πριν ακόμη αποφασιστεί.

Το ιρλανδικό «ΟΧΙ στη Συνθήκη της Νίκαιας» δοκίμασε τα σχεδόν ανύπαρκτα δημοκρατικά αντανακλαστικά των Ευρωπαίων ηγετών. Ηταν, εξ αρχής, εμφανής η προκλητική περιφρόνηση για την ετυμηγορία του ιρλανδικού λαού. Αποτυπώθηκε, εξάλλου, στην απόφαση της Συνόδου, όπου τονίζεται ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν πρόκειται να αλλάξει ούτε κατά κεραία τη Συνθήκη και την πολιτική της ΕΕ. Ουσιαστικά, η Σύνοδος του Γκέτεμποργκ διαμήνυσε στο λαό της Ιρλανδίας, όπως και στους λαούς των άλλων κρατών - μελών: Αν δε συμφωνείτε με τις αποφάσεις μας τόσο το χειρότερο για σας!

Στη συζήτηση για το θέμα της διεύρυνσης παρουσιάστηκαν και πάλι οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί μεταξύ των «εταίρων». Πίσω από τις περίπλοκες και αόριστες διατυπώσεις στο κείμενο των αποφάσεων, διακρίνεται η απόφαση των «δεκαπέντε» για παραπομπή της διεύρυνσης στις καλένδες της επόμενης Διακυβερνητικής Διάσκεψης, η οποία θα διεξαχθεί το 2004. Επομένως, δεν πρόκειται να ενταχθεί κανένα νέο μέλος στην ΕΕ πριν από το πρώτο εξάμηνο του 2005. Επειδή, όμως, μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν ιδιαιτέρως «δύσπεπτη» για τις κυβερνήσεις των υποψήφιων χωρών, αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί το δόλωμα της συμμετοχής στις ευρωεκλογές του 2004. Δε γνωρίζουμε κατά πόσο αυτό θα αποδειχθεί αποτελεσματικό, αφού οι δημοσκοπήσεις φέρνουν, ήδη, τους λαούς των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης να εκφράζουν με υψηλά ποσοστά την αντίθεσή τους στην ένταξη της ΕΕ.

Η συζήτηση για τη διεύρυνση έφερε μοιραία στο επίκεντρο το θέμα της «ομοσπονδιοποίησης», αφού αυτό θα είναι και το θέμα της Διακυβερνητικής Διάσκεψης. Ετσι, αναζωογονήθηκε η διάσταση απόψεων μεταξύ των «μεγάλων» της ΕΕ για το ποιος θα έχει την ηγεμονία της Ενωσης μετά τη διεύρυνση. Θα είναι αμιγώς γερμανική, όπως προτείνει ο Γκ. Σρέντερ, ή θα είναι μιας μικρής ομάδας των «μεγάλων» κρατών - μελών, όπως προτείνει ο Λ. Ζοσπέν; Φυσικά, απόφαση δεν ελήφθη στο Γκέτεμποργκ, αλλά επιβεβαιώθηκε πόσο δύσκολο είναι να γεφυρωθούν οι διαφορές. Οπως επιβεβαιώθηκε και ότι η «ομοσπονδιοποίηση» είτε με τη μία, είτε με την άλλη μορφή έχει ως βασική προϋπόθεση την ακόμη μεγαλύτερη απορρόφηση κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών - μελών από τα ομοσπονδιακά όργανα. Μια εξέλιξη που πλήττει ιδιαιτέρως τα μικρότερα κράτη - μέλη, τα οποία θα μετατραπούν σε κράτη δεύτερης και τρίτης κατηγορίας.

Τέλος, όσον αφορά στην πορεία της οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι «δεκαπέντε» υπό το βάρος και των δυσμενών εξελίξεων στην οικονομία των ΗΠΑ, επαναβεβαίωσαν την προσήλωσή τους στο τρίπτυχο της Λισαβόνας: Απελευθέρωση των αγορών (ενέργειας, τηλεπικοινωνιών, αερομεταφορών, ναυτιλίας), ανατροπή των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων και αυστηρή δημοσιονομική πολιτική.

Βλέπετε, όσες και αν είναι οι διαφορές που χωρίζουν τους «δεκαπέντε», υπάρχουν οι τέσσερις εντολές του μεγάλου κεφαλαίου για τις οποίες θα κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους: Ελευθερία στην κίνηση των κεφαλαίων, ελευθερία στην κίνηση του εργατικού δυναμικού, ελευθερία στην κίνηση των εμπορευμάτων και ελευθερία στην κίνηση των υπηρεσιών. Ποιος είπε ότι οι «δεκαπέντε» δε διακρίνονται για την προσήλωσή τους στις φιλελεύθερες αρχές;