Το δέρμα του ανθρώπου δεν καλύπτεται ούτε από πυκνή τριχοφυία, ούτε από λέπια ή κάποιο άλλο ανθεκτικό προστατευτικό στρώμα. Είναι έτσι εκτεθειμένο στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου, που προκαλεί πρόωρη γήρανσή του και καρκίνο του δέρματος. Εκτός από τις μακροπρόθεσμες βλάβες, οι υπεριώδεις ακτίνες μπορούν να προκαλέσουν και βραχυπρόθεσμες, δηλαδή εγκαύματα, καταστρέφοντας τα κύτταρα του πιο εξωτερικού στρώματος του δέρματος, της επιδερμίδας. Οταν συμβεί αυτό, τα αιμοφόρα αγγεία στα βαθύτερα στρώματα του δέρματος διογκώνονται, δημιουργείται υπεραιμία και το δέρμα παίρνει κόκκινο χρώμα. Οι υπεριώδεις ακτίνες επιδρούν και στα μάτια προκαλώντας καταρράκτη, ενώ έχει διαπιστωθεί ότι μειώνουν την ισχύ του ανοσοποιητικού συστήματος.

Σαν αποτέλεσμα της διαδικασίας εξέλιξης του ανθρώπινου είδους το δέρμα ανέπτυξε ένα μηχανισμό αυτοπροστασίας, τουλάχιστο μέσα σε ορισμένα πλαίσια. Με μέτρια έκθεση στον ήλιο, η επιδερμίδα παράγει μια σκούρα χρωστική ουσία, που λέγεται μελανίνη και η οποία μπορεί να απορροφά τις υπεριώδεις ακτίνες (τουλάχιστο ένα μέρος τους). Οσο συσσωρεύεται η μελανίνη, τόσο το δέρμα μαυρίζει. Αυτή είναι η διαδικασία του φυσικού μαυρίσματος. Οι μελαμψοί άνθρωποι διαθέτουν περισσότερα μελανοκύτταρα άρα και μελανίνη στο δέρμα τους, ενώ οι ανοιχτόχρωμοι λιγότερα. Γι' αυτό οι μελαχρινοί παθαίνουν πιο δύσκολα εγκαύματα από τους ξανθούς.

Για να αυξηθεί ο χρόνος ασφαλούς παραμονής κάτω από τον ήλιο, πρέπει το δέρμα να βοηθηθεί με πρόσθετα. Οι χημικές ουσίες που περιέχουν τα φίλτρα προστασίας των ειδικών γαλακτωμάτων και λαδιών απορροφούν μέρος των υπεριωδών ακτίνων, καθυστερώντας έτσι την εμφάνιση των εγκαυμάτων. Κάθε τέτοιο σκεύασμα χαρακτηρίζεται από ένα δείκτη προστασίας. Ο δείκτης αυτός έχει την έννοια πολλαπλασιαστή του χρόνου ασφαλούς παραμονής στον ήλιο. Για παράδειγμα, ένα γαλάκτωμα με δείκτη προστασίας 10 επιτρέπει σε αυτόν που θα το χρησιμοποιήσει να μείνει 10 φορές περισσότερη ώρα στον ήλιο, από τα 15 ή 20 λεπτά που είναι το όριο τις ζεστές ώρες μιας καλοκαιρινής ημέρας στην εύκρατη ζώνη.

Ομως, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Τα εργαστήρια μέτρησης προσδιορίζουν το δείκτη προστασίας θεωρώντας μια ομοιόμορφη επάλειψη του δέρματος με δύο μιλιγκράμ ενεργών ουσιών ανά τετραγωνικό εκατοστό. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι που κάνουν ηλιοθεραπεία δεν επαλείφουν στο δέρμα τους ούτε το μισό αυτής της συγκέντρωσης, μειώνοντας κάτω από το μισό το δείκτη προστασίας. Επιπλέον, πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι δεν υπάρχει καμιά χημική ουσία που να απορροφά 100% τις υπεριώδεις ακτίνες.

Από μερικούς κατασκευαστές προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες E και C προσφέρουν αποτελεσματική προστασία. Οι δευτερογενείς βλάβες από οξειδώσεις ευθύνονται για ένα μικρό ποσοστό των βλαβών από τις υπεριώδεις ακτίνες. Επιπλέον, δεν υπάρχουν βεβαιωμένα στοιχεία ότι οι βιταμίνες από διάφορα τροπικά προϊόντα που διαφημίζονται σαν συστατικά των αντιηλιακών μπορούν να εισχωρήσουν στο δέρμα σε ενεργή μορφή.

Το πιο ανησυχητικό στοιχείο, όμως, είναι το γεγονός ότι τα περισσότερα φίλτρα προστασίας ασχολούνται με τις μικρότερου μήκους κύματος υπεριώδεις ακτίνες, γνωστές σαν UVB, όταν πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι λιγότερο ισχυρές ακτίνες UVA ίσως να ευθύνονται σε μεγαλύτερο βαθμό για τη γήρανση του δέρματος απ' ό,τι πιστευόταν μέχρι τώρα. Οι ακτίνες UVA δεν απορροφώνται από το στρώμα όζοντος, σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος των UVB.

Ποια είναι η καλύτερη προστασία από τον ήλιο την καλοκαιρινή περίοδο; Οπωσδήποτε ένα χοντρό πουκάμισο με μακριά μανίκια! Και επειδή οι βλάβες είναι προσθετικές, όσοι είναι αναγκασμένοι να εκθέτουν τα χέρια ή το πρόσωπό τους στον ήλιο για αρκετή ώρα καλό είναι να κάνουν χρήση σκευασμάτων με τον κατάλληλο δείκτη προστασίας. Μια ώρα έκθεσης την ημέρα επί πέντε ημέρες είναι σχεδόν το ίδιο απειλητική με μια συνεχόμενη πολύωρη παραμονή στην παραλία.

Ο ήλιος κάνει καλό, αλλά με μέτρο (π.χ. χρειάζεται για τη μετατροπή της προβιταμίνης D σε βιταμίνη D). Η ωφέλεια είναι μεγαλύτερη, αν συνδυαστεί όχι με την ξάπλα της ηλιοθεραπείας, αλλά με πολύ κολύμπι και παιχνίδι στην παραλία, αποφεύγοντας τις ώρες της ημέρας που ο ήλιος είναι πιο δυνατός. Αν προσέξει κανείς τη δόση ακτινοβολίας που παίρνει από αυτό το μακρινό «καζάνι» πυρηνικής σύντηξης, τότε μπορεί να ευχαριστηθεί τις καλοκαιρινές διακοπές του χωρίς αρνητικές συνέπειες στην υγεία του.